Еліміздің сейсмикалық қауіпсіздік жүйесін жетілдірудің жолдары қандай?

Жақыпбай Досаев, география ғылымының докторы, профессор:
– Бірінші кезекте, жұртшылықтың дайындығына айрықша мән беру керек. Балабақшадағы балалардан бастап, мекемелердің барлығында жаттығу шаралары жиі өткізілуі тиіс. Әйтпесе адамдар, Құдай бетін ары қылсын, осындай жағдайда не істерлерін білмей, абдырап қалады. Естеріңізде болса, Жапониядағы зілзала кезінде тұрғындардың жер селкінісіне қаншалықты дайын екендігін барша байқады. Сондай-ақ салынып жатқан құрылыстардың жер сілкінісіне төзімділігін қатаң бақыламаса болмайды. КСРО кезінде құрылыс орындарының төзімділігін зерттейтін арнайы институт болатын. Сондай институтты қайта құру керек. Тағы бір айта кетерлігі – стратегиялық нысандардың барлығына арнайы құрылғы орнатпаса, мұндай немқұрайдылықтың зардабы өте ауыр болады.

Амалбек Тшан, мемлекет және қоғам қайраткері:
– Өкінішке қарай, қазіргі кездегі еліміздің сейсмикалық қауіпсіздік жүйесіне еш көңілім толмайды. Тиісті орындар соншалықты бейқам, немқұрайды қарайды. Сонау КСРО кезінде дайындық та, бақылау да күшті болатын. Уақыт өте соның барлығы келмеске кетті. Зәулім-зәулім үйлер салып жатыр, солардың барлығының жер сілкінісіне төзімділігіне күмәнім бар. 1995 жылы бірнеше ғалым болып Алматы қаласының Әл-Фараби даңғылында жаңадан салынған бір үйдің 7 балдық жер сілкінісіне төзімділігін тексерген едік. Қазір сондай сынақтар мүлде жүргізілмейді. Депутат болып тұрған кезімде осы мәселе бойынша депутаттық сауал жолдағаным бар. Құлақ салған бір жан болса ше? Мұндай жағдайда не айтуға болады? Әйтпесе сейсмикалық қауіпсіздік жүйесін жетілдірудің жолдары жетерлік. Техника дамыған. Сол қолданыстағы қауіпсіздік шараларының барлығын жүзеге асырып отырсақ, соның өзі жаман болмас еді. Десем де, сауалға байланысты былай дер едім: ең бірінші, тұрғындар арасындағы жаттығуды күшейту; екінші, ғимараттардың сейсмикалық төзімділігін аса қатаң бақылауға алу; әлеуметтік және стратегиялық нысандарға арнайы құрылғылар орнату. Әрине, жер сілкінісі қай кезде болатынын нақты болжап беретін құрылғыны әлі ешкім ойлап тапқан жоқ, бірақ шамалап беретіндері бар ғой.

Светлана Романовская, Мәжіліс депутаты:
– Зілзала – адамзат баласына құпия құбылыс емес. Оның айтып келмейтін апат екендігін де жақсы білеміз. Қаншама ғасырлар бұрын белгі берген мұндай зілзала осы күнге дейін сандаған қаланы қиратып, миллиондаған адамды жер жастандырған. Қысқасы, апаттың алдын алу мүмкін болмаса да, соның салдарынан орын алатын түрлі зардаптарды жеңілдетудің жолдары баршылық. Осы тұрғыда әлем ғалымдары жылдан-жылға жаңарып отырған техникалық құрал-жабдықтар ойлап табуда. Міне, солардың барлығын қолданысқа енгізіп, пайдалануымыз керек. Оның көмегі орасан болмақ. Сондай-ақ әсіресе сейсмикалық қауіпті аймақтарда тұратын тұрғындар арасындағы дайындық шараларын мейлінше жан-жақты жүргізу керек. Жалпы, еліміздің әрбір азаматы, баладан бастап қартқа дейін, сейсмикалық қауіпсіздік жағынан сауатты болуы тиіс. Көпшілік елдегі сейсмикалық қауіпсіздік жүйесіне сындар айтып жатады, менің ойымша, қолдан келгені жасалып жатыр. Алайда оны бұдан да жақсартуға болады.