Шыңғыс ханның алтайлық қазақ екендігін әлемдік зерттеушілер мен ғалымдардың, жылнамашылардың жазғандарына қарап-ақ білуге болады. Мәселен, орыстың зерттеуші ғалымы, академик В.Федотовтың «Записки о границах окружающие государствами Россий» деген зерттеу кітабында былай делінеді: (93 бет, 1997 жыл)
«…В современной Монголии, хотя они называют себя монголами, фактически они принадлежат народам Бурятии. Когда-то русские установили границу, народ бурят раскололся на две части, лесные и степные. У них общие традиции, обычаи, язык и даже одинаковая одежда. Оба народа веры будды. Их население очень малочисленно.
Бурят-монголы не могли выступать против других государств, таких как великий Китай и других империй. Поэтому буряты в данное время (монголы) не в состоянии были тогда образовать мировую державу, так как они были очень малочисленны.
А Чингис хан и подчиняющиеся ему роды, племена были только кипчаками. Они говорили на кипчакском языке (древнеказахском языке).
А слово Монгол произошло от термина «тысячи рук» что в переводе с кипчакского означает (минкол), с допущением летописных ошибок, в мировой арене слово минкол – стало называться монгол.
После Чингис хана, во время правления других ханов, все племена и рода когда-то подчинявшиеся великому хану, преодалели Алтайские горы и поселились на нынешней территории современного Казахстана. Эти племена с древних времен занимались скотоводством. Поэтому их и заинтересовало плодородная земля Прииртышья и Семиречья. В нынешнее время все те кто когда- то создавшие великую империю перешли на территорию Казахстана, в данное время они образуют большую половину населения казахского народа…»
Тағы бір мысал келтіре кетейік, онда былай дейді: “Чингиз хан и его окружение были чистыми кыпчаками безкрайных степей. В них входили Конраты, Найманы, Кереиты, Жалаири, Кияты, Уаки, Меркиты и другие племена и роды. Из всех этих племен Чингиз хан собрал многочисленное войска, которое назвали «Минкол», что в переводе с кипчакского «Тысяча рук». Потому что, они незнали больше чисел, привышающих тысячи. Так писал в свойх трудах, знаменитый Испанский летописец и посол, тогдашних времен Клавихо”.
Шыңғыс ханның немересі Құбағұл (орыс, қытай жылнамашылары өз тілдеріне жақындатып Хулагу деп жазып келген) Ұлы атасы Шыңғыс ханның тақтан кеткеніне жиырма жыл өткен соң, өсіп, жетіліп соғыс өнерін әбден үйреніп, шеберлігін арттырып, ұлы хан Мөңкенің тұсында әрі соның рұқсатымен Персияны жаулауға аттанады, яғни айтқанда қазақ батырлары жырындағы Қызылбастар еліне. Құбағұлдың әскеріне Дешті Қыпшақ жерінен Батыл хан (Бату) мен Шағатай ұлысынан жіберілген түмендер қосылды. Қалың әскер Құбағұлдың басқаруымен 1253 жылы қазіргі халық Буряттардың жерінен немесе көне қазақтардың Ұлы аймағына жататын өлкеден (Алтайдың арғы-бергі беттері көнеден түркі қыпшақ-қазақ жері болғандықтан, Түркістан деуге әбден болар) Персияға бет алды. Жолай біраз елдерді басып алған Құбағұл 1258 жылы Персияға жетеді. Осман түріктерінің күші жетпегендіктен, Қызылбастар елін қыпшақтар көп қиындықсыз жаулап алды. Ең әдемі, көрікті қаласы Тавризді империя орталығына айналдырады. Персияға жорық жолында Құбағұл Кавказ елдерін, қолөнері дамыған Әзірбайжан сұлтанатын өзіне қаратып алған еді. Аббасидтер халифатын құлатып, халифтің өзін патша әулетінен болғандықтан кілемге орап, екі жағында тұрған әскер өлгенінше ұрғылады. TemurСонымен, түркі қыпшақтардың жаңа мемлекеті пайда болды. Оған батысында Ирак, (Вавилония) оңтүстігінде Фарс өңірі және Персияның шығысындағы Хорасан қаласы мен оның атырабы, сондай-ақ Медее жерлері (қазіргі Армения, Әзірбайжан әрі Грузияның бір бөлігі кіретін) өркениеттің жоғарғы сатысында тұрған болатын. Шыңғыс ханның немерелерінің ішінен, Дешті қыпшақ жерінің тайпаларын біріктіріп, Русь пен Еуропа елдерін жаулап алып, Жолшының ұлы Батыл хан Алтын Орда империясын құрса, екінші бір немересі Құбағұл Кавказ бен бүкіл Кіші Азияны уысына алып, Құбағұл империясын (империя Хулагу) ұйымдастырды. Тағы бір немересі Құбылай княздіктерге бөлініп кеткен Ұлы Қытайды біріктіріп, 35 жыл патшалық құрды. Ал Шағатай билеген Орталық Азия ондай ұлы дәрежеге жете қойған жоқ.
«Истребитель христианского Запада был разгромлен орлом Найманов» (Хилда Хуккем) Бұл арада атақты америкалық ғалым «Әмір Темір мен Баязидтің соғысын» айтып отыр.
Әмір-Темір Орталық Азия елін бір уысқа жинай білді, сонан соң барып бүкіл Шығысты Үндістанымен қосып, Египет империясына дейін жаулап алды. Арабтар болмаса, шаңға аунап жататын, кір мен қоқыстың арасында өскен үнді халқы қарсылық көрсете алмады.
Тавриз қаласы Туран жеріндегі ең ірі қала болатын. Құбағұлдың (Хулагу) тұсында Тавриз қаласына саудагерлер, елшілер, құлшылық етушілер Константинопольден (Ыстамбұл), Сириядан, Қайырдан, Дамшықтан, Үндістан мен Бағдаттан өте көп келетін болды. Бұл сауда-саттықтың өсуіне, қаланың дамуына үлкен әсерін тигізді.
Құбағұл империясының экономикалық және мәдени дамуы XIII ғасырда оның немересі Қазанның тұсында шарықтау шегіне жетті. Түркі қыпшақтың ұлы хандарының ішінде осы Қазан хан бірінші болып мұсылман дініне кірді.
Қыпшақтың түркі Қият тайпасынан шыққан Шыңғыс ханның балаларынан тек аталарының құрған империялық тағына ұлдары ғана ие болып келсе, немерелері Батыл хан (Бату) Алтын Орданы, Құбылай шүршіт елін (Қытайды), Құбағұл Кавказ бен Кіші Азияны біріктіріп, дүниежүзілік деңгейдегі империялар құра білді.
Орыстың боданында үш ғасырдан аса отырып, өз тарихымыздан айырылып қалған ел болғандықтан, алты алаш халқының жүріп өткен жолын, ата-бабаларымыздың ұйымдастырған ұлы Қағанаттарын дұрыс талдап, нақты білуіміз қажет. Өз жақсыларымызды өзімізден қызғанбайық!
Бейсенғазы Ұлықбек,
Қазақстан Журналистер одағының мүшесі
kazakhstanzaman.kz