«Ауыл әжетхана суын ішіп отыр» демеске амал жоқ

Табиғаты тамаша Төле би ауданында Тоғыс деген ауыл бар. Бастауын таудан алатын Бадам өзенін жағалай жайғасқан. Бұл ауылда шамамен 3000-ға жуық халық мекендейді. Осы Тоғыспен қанаттас мұнай барлаушылар қалашығы орналасқан. Мұнда да шамамен бір жарым мыңға жуық тұрғын бар. Көршілес екі ауылдың арасын Бадам өзені ғана бөліп тұр. Бір қарағанда, екі ауылдың бір-біріне ешқандай зияны жоқ секілді көрінгенімен, тоғыстықтарды бірнеше жылдан бері мазалап келе жатқан бір мәселе бар.
Аты айтып тұрғандай, мұнай барлаушылар үшін тұрғызылған бұл қалашықта 27 көпқабатты үй бар. Ондағы 450 пәтердің біразы бос тұр­ғанымен, бас-аяғы 900-ге жуық халық тұрады. Оларға келіп-кететін қонақтарының қатары қан­ша екенін бір Құдайым білсін. Міне, осы тұр­ғын­дардың пайдаланған шайынды сасық суы ар­найы жиналатын орын болмағандықтан, Бадам өзеніне құйылып жатыр.
– Біреудің әжетханасынан шыққан сасық суды иіскеп отырғанымызға бес жылдай уақыт бол­ды. Жел үнемі біз жаққа қарай соғады. Дас­тарқанда отырып, тәбетің ашылып тамақ та іше ал­майсың. Әсіресе, кешкі мезгілде сасық иіс қат­ты мүңкіп кетеді. Шайынды судың өзеннен басқа құйылатын жері жоқ. Міне, күн де жылынып ке­ле­ді. Ертең балалар суға шомылады, қиналған­ның көкесі сонда болады. Шомылып жүріп, су ішіп қоя­тыны сөзсіз. Миллиондаған микробы бар су­ды жұтқан баланың денсаулығына әсері бол­­майды деп кім айта алады? Өткен жылдың өзінде ауылдағы екі баланың денесін жаман жа­ра басып кетіп, қатты қиналды. Жергілікті әкім­дерге неше мәрте айттық, нәтиже жоқ. «Шешеміз, қарасты­рып жатырмыз» деп шығарып салады.
Депутаттық мандатты иеленгенше «қа­ты­рамыз, тас қыламыз» деп уәдені үйіп-төккен жергілікті халық қалаулыларымыз да қол ұшын беруге жарамай отыр, – дейді Р.Бейсенова, Г.Төреханова, Р.Құдайбер­ге­нова, К.Бурсуковский және басқа бір топ ауыл адамдары ашына сөйлеп.
Екі ауылдың арасында, өзенге жақын­дау тұста шайынды су жиналатын арнайы шұң­қыр бар. Сасық су сонда жиналып, ар­найы насос арқылы тиісті орынға төгілу керек. Алайда насостың істен шыққанына біршама уақыт болып қалды. Жиналған су шұңқырдан асып, өзенге құйылып жатады. Жаңбыр жауған күндегі жағдайды тіпті айтып болмайды.
Тозығы жеткен канализация құбыр­ла­ры бүгінде әр жерден жарылып, тесі­ліп, шайынды су өзенге құлайды. Жерге де сіңеді. Ұйыққа айналған шұңқырлар да бар. Оның ішінде не жоқ десеңізші. Са­сық иіс мұрынды жарады. Кейбір тұстан сасық су жер астынан бұлақ болып та шы­ғып жатады. Бұл суды малдың ішпеуі мүм­кін емес. Ал ол малдың сүті, еті ішіп-жеуге қауіпті екенін дәлелдеудің қажеті жоқ. «Мәселеге тиісті азаматтардың мойын бұруы үшін иммун тапшылығы ін­деті секілді міндетті түрде адам өліп, үлкен дабыраға ұласуы керек пе? Ол кез­де тым кеш болатынын неге түсінбейді басшылар? Олардың жаны ашымаса, бұл келеңсіздікпен күресуді біз де тоқ­тат­пай­тын боламыз. Керек болса, Астанаға да барамыз, депутаттардың назарына да ұсынамыз» деп белді бекем буып отыр жәбір көрген жергілікті тұрғындар. Иә, құс екеш құс та балапанын қауіптен қор­ғай­ды емес пе? Ал бұл жерде бүкіл ауыл аза­мат­тарының тағдыры таразыға түсіп тұр.
Бір ауыл десек, шындыққа жанаспауы мүмкін. Өйткені Бадам өзені Шымкентті қақ ортадан кесіп өтетін Қошқарата өзе­ніне, Қошқарата Арысқа құяды. Ал мұның жаға­сында миллиондаған халық тұрады. Сонда әр ауылдан өзенге осыншама қоқыс, зиянды заттар тастала берсе, өзен ауру ошағына айналып шыға келмесіне кім кепіл?
Батырхан Әшетов, Тоғыс ауылының әкімі:
– Бұл канализация бұрын мұнай бар­лаушы мекеменің балансында бо­латын. Сонау 1958 жылы салын­ған. Соңғы жылдары қараусыз қа­лып қойғаны рас. Кейін ол «Мұнай­шы» ауылдық тұтынушылар коопера­ти­віне өткенімен, мардымды еште­ңе істей алмай отыр. Насос істен шық­қан, құбырлардың да әбден тозығы жет­ті. Бұл мәселе күн сайынғы бас ауруымызға айналды. Оны жөн­деу қолымыздан келмейді. Өткен жыл­дың қараша айында аудан әкімінің ше­ші­мімен аудандық «Ленгір таза су» коммуналдық кәсіпорнының мен­шігіне өткен болатын. Насосты жөн­деп, құбырларды қалпына келтіру үшін республикалық бюджеттен 15 мил­лион теңге шамасында қаржы қара­лып жатыр екен. Сол қаражат ауда­рылса, мәселе шешілуі тиіс.