Егер ел жасыл экономикаға көшуден бас тартса, Қазақстандағы кедейлік деңгейі 3% - ға өсуі мүмкін. Мұндай болжамды Дүниежүзілік банктің сарапшылары жасап отыр.
"Климат және даму туралы баяндаманың" қорытындысына сәйкес, Қазақстан неғұрлым орнықты экономикаға көшу шеңберінде энергия тиімділігі мен экологиялық таза энергия өндірісін арттыруы қажет. Сондай-ақ, минералды шикізатты өндіруді төмен көміртекті тәсілге көшіру қажет. Сонымен қатар, барған сайын жасылға айналатын жаһандық өндіріс және сату тізбектеріне белсенді қатысу қажет.
Банк сарапшыларының болжауынша, әрекетсіздік елге өте қымбатқа түсуі мүмкін. Климаттық факторларға байланысты сілкіністер Қазақстан экономикасының 2050 жылға қарай 1,6% - ға қысқаруына, кедейлік деңгейінің 3% - ға артуына және нақты жалақының 2,1% - ға төмендеуіне әкелуі мүмкін. Егер әлемде декарбонизация орын алса, ал Қазақстан шетте қалса, ол жылдық өсу қарқынының 2-2,5% мөлшерінде ұзақ уақытқа төмендеуіне тап болуы мүмкін.
Сондай-ақ, Еуропалық Одақ әзірлеген көміртекті реттеудің трансшекаралық механизмі (CBAM) сияқты жаһандық климаттық саясат шараларының нәтижесінде қазба энергия ресурстарының үлкен көлемін пайдалана отырып өндірілген тауарларға сұраныс төмендеуі мүмкін. Дүниежүзілік банктің бағалауы бойынша, CRM енгізу нәтижесінде Қазақстанның экспорттық кірістерінің жыл сайынғы шығыны желез 250 млн-нан асуы мүмкін, бұл ретте темір мен болат өндірісі аса қауіпті жағдайда тұр. Мұнайды қамти отырып, cbam ауқымы одан әрі кеңейген жағдайда, бұл шығындар 1,5 трлн долларға дейін өсуі мүмкін.
"Алға қойылған мақсатқа қол жеткізу және 2050 жылға қарай әлемнің жетекші экономикаларының бірі болу үшін Қазақстанға қазба отын түрлеріне тәуелділікті азайтуды және ұзақ уақыт бойы экономиканың жаңа секторлары мен жаңа технологияларға инвестицияларды ұлғайтуды көздейтін өсу моделі қажет болады. Біз өнімділікті арттыру және адамдардың өмірі мен күнкөріс көздерін қорғау мақсатында жасыл, әлеуметтік бағдарланған көшуді жүзеге асыру процесінде Қазақстанмен әріптестікке үміттенеміз", – деп атап өтті Еуропа және Орталық Азия бойынша ДБ вице-президенті Анна Бьерде.
Ұйым елдегі көміртегі шығарындыларының 80% - дан астамын құрайтын энергетикалық секторды терең декарбонизациялауды ұсынады. Себебі, Қазақстан экономикасы толығымен дерлік қазба отындарына, әсіресе жылу мен электр энергиясын өндіру үшін пайдаланылатын көмірге, сондай-ақ экспорттық түсімдер көзі болып табылатын мұнай мен газға тәуелді.
Сонымен қатар, көмірді біртіндеп пайдаланудан бас тарту процесінде адамдардың қажеттіліктеріне, сондай-ақ ауыл шаруашылығының Климаттық оңтайландырылған дамуына және су ресурстарын Мұқият басқаруға назар аудару қажет.
Баяндамада экономикалық реформалар жүргізу және бірнеше басым бағыттарда инвестицияларды жүзеге асыру ұсынылады.
Электр энергетикасы саласында көмір мен газдың үлесі 90% құрайды. Жаңартылатын көздерді, әсіресе күн мен желді пайдалану арқылы электр энергиясын өндірудің күрт өсуі және энергияны сақтау технологияларының дамуын жеделдету-көмірді пайдаланудан біртіндеп бас тартумен және ғимараттардың, көлік пен өнеркәсіптің энергия тиімділігін арттырумен қатар энергетикалық ауысудың негізгі факторлары болып табылады.
Ауыл, су және жайылым шаруашылығында температураның жоғарылауы және жауын-шашынның өзгеруі егістік жерлер мен жайылымдардың шөлейттену және деградация процестерін күшейтеді. Климаттың өзгеруінің салдарына бейімделудің кешенді стратегиясы, оның ішінде ауыл шаруашылығы өндірісінің Климаттық оңтайландырылған әдістерін енгізуді, мысалы, қазіргі заманғы жылыжайларды және мал шаруашылығын жүргізудің неғұрлым орнықты тәсілдерін пайдалануды, сондай – ақ ескірген сумен жабдықтау жүйелерін жаңартуға және жаңғыртуға бағытталған шараларды жүзеге асыруды көздеуге тиіс.
Павлодар және Қарағанды облыстары, сондай-ақ кеншілер қалалары мен кенттері көмірден бас тарта отырып, әлеуметтік бағдарланған көшуде мүлде басқа әлеуметтік-экономикалық болашаққа көшу процесінде елеулі сын-қатерлерге тап болады. Көмірді пайдаланудан біртіндеп бас тарту кәсіптік қызметтің жаңа бағыттарында даярлықты ұйымдастыру, Шағын және орта кәсіпорындардың кәсіпкерлік мүмкіндіктерін дамыту және осы кәсіпорындарда неғұрлым экологиялық технологиялар мен әдістерді енгізу, сондай-ақ аз қамтылған үй шаруашылықтарының жұмыспен қамтылуы мен табысының қысқаруын азайту үшін сала қызметкерлері мен осындай өңірлердің тұрғындары үшін "әділ" ауысуды қамтамасыз ететін шараларды талап етеді. әйелдер мен жастардың қаржылық және экономикалық қызметке инклюзивті қатысуы.
Қолайлы орта шеңберінде декарбонизация экономиканы әртараптандыру және инвестициялар тарту үшін жағдай жасау мақсатында кең сипаттағы реформаларды талап етеді. Оларға бәсекелестікті дамытатын, жеке сектордың белсенділігін ынталандыратын және қаржы секторының жасыл қаржыландыруға қатысуына мүмкіндік беретін реформалар кіреді.
Мұның бәрін Қазақстан 2030 жылға қарай парниктік газдар шығарындыларын 1990 жылдармен салыстырғанда 15% - ға азайту және 2060 жылға қарай көміртегі бейтараптығына қол жеткізу үшін жүзеге асыруы тиіс.
Баяндамада бұл жеке капиталдың едәуір көлемін, мемлекеттің экономикадағы рөлін қысқартуды және басқа да бірқатар шараларды талап ететіні атап өтілген.
ЖЭК Қазақстан үшін басым энергия көзі ғана емес, сонымен қатар экспорттың маңызды бабы бола алатындығы атап өтілді.
Бұдан басқа, Қазақстан Төмен көміртекті технологиялар үшін қажетті минералдық шикізаттың сыни түрлеріне әлемдік сұраныстың өсуін пайдалана алады. Ел мырыш, вольфрам және бариттің әлемдегі ең ірі қорларына ие, мыс пен флюорит қоры бойынша әлемде екінші орында тұр және әлемдегі темір рудасының 10% құрайды. Аумағында табиғи уранның әлемдік қорларының 25% - ы бар Қазақстан да уранның аса ірі өндірушісі және экспорттаушысы болып табылады, бұл оны аса құнды сирек жер элементтерін жеткізуші ретінде тиімді жағдайға қояды.
Айнұр Нұрсабет