Байғали ЕСЕНӘЛИЕВ, әнші, актер, Қазақстан авторлар қоғамының бас директоры:
– Кез келген мейрамхана, дәмханаларда орындалатын музыкалық шығармалар үшін келушілерден белгілі бір мөлшерде ақша талап етіледі. Тыңдағыңыз келсін-келмесін, сізден музыка үшін кемі 200-500 теңгеден ақша ұсталынады. Сондықтан да мейрамханалар авторлар есебінен қосымша табыс тауып отыр десек болады. Әрине, қазіргі белгіленген заңдық талаптарға сай мейрамханалар мен авторлық қоғам арасында тиісті келісімшарттар жасалынған. Алайда көптеген мекеме қаламақы төлеуден мүлде бас тартады. Біз өз кезегінде мұндай жағдайларда Әділет департаментіне шағымданамыз. Бір қызығы, табыстары орташа шағын дәмханалар келісімшартта белгіленген қаламақы сомасын жүйелі түрде аударып тұрады да, керісінше кәсібін өрге сүйреп отырған кейбір ірі мейрамхана иелері авторлық қоғамға тіпті мұрын шүйіріп қарайды. Бұл жерде ең бірінші кезекте автордың құқығы тапталып отыр. Осы мәселелерді түбегейлі шешуге біздің авторлық және сабақтастық құқық туралы заңымыз өте әлсіз.
Сара ШАЯХМЕТҚЫЗЫ, ҚР мәдениет қайраткері, «Аруана» продюсерлік орталығының жетекшісі:
– Шығармашылық бағыттағы дүниелер мен авторлық құқық мәселесінде түсінбеушіліктер болмас үшін нақты заңдарға сүйене отырып жұмыс жасау керек. Мысалы, өзім басшылық ететін «Аруана» мейрамханасы «Абырой» сияқты авторлар қауымдастығымен жасасқан арнайы келісімшарт негізінде тиісті мөлшерде авторлық қаламақы аударып келеді. Біздің де мейрамханада өзге жерлердегідей отандық және шетелдік авторлардың шығармалары орындалып жатады. Музыка үшін төленетін ақша мейрамхана қонақтарына қызмет көрсету ақысына кіреді. Демек, біз авторлардың еңбегін пайдаланып отырмыз. Осы орайда табысымыздың бір бөлігін оларға беруге тиіспіз. Бәрін заңмен шешіп отырса, меніңше, бұл төңіректе дау болмауға тиіс.
Есберген АЛАУХАНОВ, заң ғылымының докторы, профессор:
– Осы мәселе қоғамда талай пікірталас тудырып келеді. Бұл ретте заңдық тұрғыда әлі пісіп-жетілмеген нәзік түйткілдер, даулы мәселелер өте көп. Мейрамханаларда орындалатын ән, күйлер мен өзге де музыкалық шығармалар үшін неге сол мекеме иесі қаламақы төлеуге тиіс? Мұнда келушілер ас мәзірімен қоса, музыка үшін де ақша төлейді. Алайда қаламақыны тек мейрамхана иесінен өндіріп алу жайы біржақты ғана қарастырылуда. Қазір елімізде бірнеше авторлық қауымдастық жұмыс істейді. Бірақ олардың бәрі белгілі бір ортақ талап-негізде қызмет етіп отыр деп айта алмаймын. Сондықтан да авторлық және сабақтас құқық проблемаларын авторлар, орындаушылар, заңгерлер, кәсіпкерлер мен басқа да осы салаға қатысы бар адамдар бас қосып, бір шешімге тоқталуы тиіс.
Қаншайым БАЙДӘУЛЕТҚЫЗЫ, журналист, «Серпер» сыйлығының лауреаты:
– Дәмханаларда қойылатын ән-күй, әуен-саздардың қаламақысын қызмет көрсету орындары тапқан табыс, түскен кіріс, көрген пайдасынан төлеп отыр деп айта алмаймын. Керісінше, көпшілік ортада, жиын-тойларда ән тыңдағаныңыз үшін салық сізге салынады. Ақшаны сіз бен біз төлейміз. Мекеме басшылары авторлық қоғамдарға аударылуы тиіс мөлшерленген пайызды қуаныш иелерінен өндіріп алады немесе, жалпы, көңіл көтеруге, демалуға, ас ішуге келген қонақтардың есебіне қосып тіркейді. Мейрамханалық бизнес одан зардап шекпейді. Айналып келгенде, сорлайтын – баяғы жай халық. Сондықтан қарапайым елдің қалтасын теспей сорып, мәдениетті түрде тонау дұрыс емес деп есептеймін.