Нотариус бірыңғай тұрақты тарифпен жұмыс істейтін болады

Елдегі нотариат қызметі жетіле түседі. Саланың жұмысына жан бітіру үшін басы артық саналатын әкімшілік кедергілер жойылып қана қоймайды, жұртқа қолайлы болуы үшін бірыңғай тұрақты тарифтер бекіту де көзделіп отыр. Кеше Сенат осы мәселені қамтитын заң жобасын талқылап, жаңадан 30-дан астам түзету енгізу арқылы құжатты Мәжіліске қарай қайтадан шығарып салды.
Алдымен заң жобасының жай-жап­са­рымен таныстырып шыққан әділет ми­нистрі Рашид Түсіпбеков құжаттың негізгі ұстанымы туралы төрт басты бағытты нұс­қа­ды. «Біріншіден, ендігәрі нотариустар са­нына шектеу қойылмайды. Өйткені қазіргі квота жүйесі лицензиясы бар 2000 адамды жұмыссыз қалдырып отыр екен. Екіншіден, кіру жарнасын төлеуге жол берілмейді. Қа­зір нотариатқа кандидатқа ондай жар­на­ны төлеу міндетті. Ал оның мөлшері 1 млн теңге мен 3 млн теңге ара­лығын құ­рай­ды. Үшіншіден, халыққа жай­лы болуы үшін бірыңғай тұрақты тариф бекітілмек. Бұған қоса, нотариусқа кан­ди­датты ат­тес­та­циядан өткізу функциясы жергілікті әділет органдарына беріледі. Төртіншіден, квота жойылғанымен, мем­ле­кет­тік ба­қы­лау әлсіремеуі шарт. Сол үшін нотариус ор­наласатын үй-жайға, кеңсеге қойылатын талаптар айқындалып отыр», – дейді Ра­шид Төлеутайұлы. Құжаттың негізгі қам­ты­ғаны нотариусты «о-о, жақсы болды» дегізетін жайы да баршылық. Жұртқа да жағымдысы – бірыңғай тұрақты тариф. Әйтпесе, шындығында, ауылдағы қалтасы жұқа азаматтың апшысын қуыр­ған­ның бірі – осы нотариус екендігі бесе­не­ден белгілі. Ендеше тұрақты тариф болғаны жөн, жөн. Сөйтіп, нотариусқа да, оның қыз­метіне жүгінетіндерге де біршама жеңіл­діктер қамтылған. Әйтсе де, мем­ле­кет­тік қа­да­ға­лау сәл босағаны болмаса, мүл­дем жойыл­мақ емес. Нотариустың шата басқан қи­мыл­дары да бақылауда бо­латын тәрізді. Мәселен, Рашид Төлеу­тай­ұлы: «Жеке прак­ти­камен айналысатын но­та­риустың жеке үй-жайы (кеңсесі) болуы тиіс. Соған орай, лицензияны тоқтату неме­се оның күшін жою үшін қосымша негіздер анықталады. Егер нотариус есептік тіркеуді кеңседен тыс жерде жасаса, ондай нота­риус­тың қызметі шектелуі әбден мүмкін», – дегенді алға тартады.
Бір қарағанда бәрі дұрыс, қажетті нор­ма­лар секілді еді. Алайда сенаторлар но­та­риустар мен олардың палаталары қыз­метіне бақылау жасауды көздейтін жаңа ережелерге біршама кейістік танытып қал­ды. Расында, Елбасы осы саладағы қыл­ти­ған кедергінің біразын жою туралы тап­сыр­ма берсе, депутаттар басы артық тек­серістердің ішінара қалып қалғанына наразы секілді. «Заң жобасында рес­пуб­ли­калық нотариустар палатасының қызметін бақылау алып тасталғанымен, жергілікті палатаның қызметі бақылауда тұр. Бұл – заңға қайшы. Өйткені жергілікті нота­риус­тық палаталар қоғамдық ұйым болып та­бы­лады», – дейді сенатор Светлана Жал­ма­ғамбетова. Бұл мәселені сенатор Болат Жылқышиев те жақтап шықты. «Өркениетті елде нотариусқа сенім мол. Қазақстанның қо­ғамы да тазаланып келеді, білімді, сауат­ты азаматтар көбейіп жатыр ғой. Жұ­мы­сы­мыз да жөнге келді. Ендеше, оларға сенім білдіріп, жұмысына жағдай жасау керек. Бақылау, тексерулерді қысқартқанымыз қайсы?», – дейді Болат Әбжаппарұлы. Әйт­­се де, әккі министрдің жауабы да әзір екен. «Нотариалдық қызметтер аза­мат­тар­дың құқы мен мүддесіне тікелей арала­са­тынын естеріңізге сала кеткім кеп тұр. Өкінішке қа­рай, нотариустар тарапынан заңбұ­зу­шы­лықтар болып тұрады. Мәселен, соңғы үш жылда осы салаға қатысты 63 қыл­мыс­тық іс қозғалды. Заңбұзушы­лық­та­ры үшін лицензиялары қайтып алынған немесе тоқтатылғандардың саны 190-ға жетеді. Сондықтан да, белгілі бір деңгейде ба­қы­лау болмаса болмайды», – дейді министр Р.Түсіпбеков. Әйтсе де, мұндай жауап се­на­торларды соншалықты қана­ғат­тандыр­ма­ған секілді еді. Ақыр соңында нотариустарға қатысты тексерістің мәнісіне сенатор Серік Ақылбай тігісін жатқыза түсінік берді. Оның айтуынша, респуб­ли­ка­лық нота­риус­тық палаталарға ешқандай тек­серістер болмайды. «Ал өңірдегі но­та­риалдық па­латаларды министрлік тек үш негізде ғана тексере алады. Бірінші – сақтандыру мә­селелері бойынша, екінші – үміткерлерді сынақтан өткізу бойынша, үшінші – мұ­рағат жұмысымен. Бұл үш мәселе тікелей азаматтардың құқығына қатысты болып отыр. Басқа жағдайда ешқандай тек­се­ріс­тер болмайды», – деп анығын айтты Ақыл­бай мырза.
Светлана Жалмағамбетова, сенатор:
– Кейде тым асығыс жасаймыз. Мәселен, бізге алдымен нотариалдық қызметті жетілдіретін салалық бағ­дар­лама әзірлеп, соның негізінде заң жо­ба­сын даяр­лау керек еді. Екіншіден, жеке­­мен­шік нотариустардың қызметін ба­қы­лау­ға болар, ал қоғамдық ұйымға бақылау жасаймыз дегеніміз артықтау. Өйткені жергілікті нотариустер палатасы бұл – қоғамдық ұйым. Ендеше оларға үшеу тұрмақ, бірде-бір бағытта бақы­лау жа­са­ғанымыз дұрыс емес.