Орман қорын тиімді пайдалану мақсатында санитарлық кесуге рұқсат құзыретін экологтарға беру керек пе?

Бүгінгі таңда бізде орманды отауға рұқсатты Ауыл шаруашылығы министрлігі береді. Алайда ормандағы ағаштарды кесудің өзіндік талаптары мен тәртібі бар. Тек дінінің диаметрі 40 сантиметрден асқан кәрі ағаштарды, қурап-шірігендерін ғана қырқуы тиіс. Дегенмен жақында осы мәселеге қатысты дау туындады. Басқа-басқа емес, орманшыларымыздың өзі Ауыл шаруа­шы­лығы министрлігі жап-жасыл қайыңдарды, жас ағаштарды да кесуге рұқсат беріп отыр дегенді алға тартты. «Аталмыш министрлік талды кесуге өздері рұқсат беріп, оны өздері бақылайтын болғаннан кейін жас тал-дарақтар да қалай болса, солай кесіліп жатыр. Экологиялық жағдай тіптен ескерілмей отыр», – дейді орманшылар. Сондықтан кейбір мамандар ор­ман­да­ғы жарамсыз ағаштарды санитарлық кесуге рұқсат құзыретін экологтарға беру қажет екен­ді­гін тілге тиек етуде. Шынында да, осылай ету керек пе? Алайда мұнымен келіспейтіндер де бар. Сонымен...

Мэлс ЕЛЕУСІЗОВ, «Табиғат» экологиялық одағының төрағасы:
иә
– Бұл сұрақ өте орынды кө­те­ріліп отыр. Шынында да, Ауыл шаруашылығы министрлігі ор­ман­ды кесуге рұқсат қағазын өздері беріп, артынан оны өз­дері бақы­лай­тын болғаннан кейін «бар­мақ басты, көз қыс­ты­лыққа» жол берілуі ғажап емес. Орман­шы­лар тектен-тек­ке шулап отырған жоқ. Онда эко­­логиялық мәселенің де еске­ріл­мейтіні – шындық. Негізі, бұрын 2000 жылға дейін ор­ман­дағы жарам­сыз ағаштарды кесуге рұқсат қағазын беруді Қор­шаған ортаны қорғау ми­нистр­лігінің Эко­ло­гиялық ко­ми­теті жүзеге асырған бо­латын. Алайда кейін әлде­кім­дердің әреке­ті­мен бұл функция Ауыл шаруа­шы­лы­ғы министрлігіне жүктелді.  
Осыдан кейін түрлі былықтар орын алуда. Орманды оңды-солды отай беру етек алды. Тіпті Ақмола облысындағы қа­йың­ды орман қалай болса, солай оталып жа­тыр. Ең сорақысы, жас қайыңдар қыр­қылып жатса да прокуратура тексергенімен, ешқандай шара қолдана алмауда. Өйткені ағаш кесушілердің барлық құжаттары дұрыс болып шыққан. Оның үстіне, кейбіреулер орманды қасақана өртеп, күйген ағашты кесеміз деп, жас талдарды да қырқып әкетіп жатыр. Елбасымыз көгалдандыру туралы айтқанымен, мына жақта біреулер жайқалған ор­манды тып-типыл етуде. Бір өкініштісі, ағаш кәсібімен айналысатындарға рұқсатты ауыл шаруашылығы ми­нистрлігі беріп отыр. Сондықтан мұның алдын алу үшін орман ағаштарын санитарлық кесуге рұқсат құзыретін экологтарға беріп, оны қадағалауды вете­ри­нария мамандарына, ор­маншыларға және қос ми­нистрліктің өкілдеріне жүктеу қажет. Арнайы комиссия құрып, ор­ман­ның тектен-текке оталуына жол бермеу керек. Осылайша, орман қорын тиімді пай­далануда қос министрлік бірлесе жұмыс істесе, әлдеқайда нәтижелі болар еді. Тым болмағанда, АШМ ағаштарды кесуге рұқсат беретін мекемесін экологтар­мен толықтыруы керек. Әйтпесе эколо­гиялық жағдайды түсінбейтіндер онда отырса, орман алқаптарына қауіптің төнуі ты­йылмайды.

Қайрат ӨСТЕМІРОВ, АШМ Орман және ерекше қорғалатын табиғи аумақтар басқармасының бастығы:
жоқ
–  Ормандағы ағаштарды кесуге рұқ­сат құзыретін Қоршаған ортаны қорғау министрлігіне берудің қажеті жоқ. Өйткені бір министрлік рұқсат беріп, екінші бір құзырлы орган оны ба­қылайтын болса, ертеңгі күні  қос ведомство ара­сын­да түсін­бестік орын алуы мүмкін. Қа­ғаз­бастылық көбейіп кетеді. Артық қыламыз деп, тыртық қылып алуы­мыз ғажап емес. Бұл жерде орман отауға рұқсат беру құзыреті қай ми­нистрліктің қара­мағында болсын, адами фактор орын алуы ықтимал. Сондықтан, ең бастысы, әрбір жауап­­ты маманның жауап­кер­шілігін арттырып, сы­бай­лас­тық­қа жол бер­меу­ге үйретіп, ба­қы­лау­ды қатаң­да­туы­мыз керек. 
Қалай дегенмен де, ағаш кесуге рұқсат беретін маман пенде болғаннан кейін, ол мейлі эколог болсын, орманшы болсын, оның бармақ басты, көз қыстылыққа бармасына кім кепіл? Сондықтан бұл жерде мәселе ағаш кесуге рұқсат беретін қай министрлік екенінде емес, мамандар­дың жауапкершілігінде. Сол себепті біз мамандарға алдымен жағ­дай жасап, одан кейін олардың жа­уапкершілігін арттырып, бақы­лау­ды күшейтуіміз қажет. Ертеңгі күні заңсыз ағашты кесуге рұқсат бер­се, тағы басқа келеңсіздік­терге жол берсе, қатаң жаза қол­дануымыз керек. Сонда ғана мұндай әрекеттер тыйылатын болады.
Ал Ақмоланың Шо­р­тан­ды ауданына қарасты Бектау ауы­лындағы қа­йыңды ормандағы дау негізсіз туын­даған. Ол жақта жас қайыңдарды ешкім кес­кен жоқ. Тек 50 жастан асқан кәрі ағаш­тар ғана қырқылған. Ондай ағаштар­ды кес­­песке болмайды, өйткені олардың түбі шіріп, құлап қалуы мүмкін. Оның үсті­не, онда кәрі қайыңдарды кескен кәсіпкер ор­нына жас талдарды екті. Бұл туралы бізге жер­гілікті тұрғындар арыз жазған болатын. Біз оны арнайы тексеріп, зерттеу жүргіздік. Барлығы заң бойынша орындал­ған. Бірден айтайын, жас қайыңды кескен фак­тілер бізде әлі кездескен жоқ. Жоға­рыдағы не­гізсіз туындаған келеңсіздіктен кейін кей­біреулер «ормандағы ағаштарды санитар­лық кесуге рұқсат құзыретін эко­логтарға беру керек» деген мәселе көтерді. Алайда мен бұған қарсымын.
Тағы да қайталап айтамын, бұл жерде ең бірінші адами фактор рөл ойнайды. Жауапты маманның сыбайластыққа жол бермеуін санасына сіңіруіміз керек, жем­қор­лыққа бару деген психологиядан арыл­ту қажет, сонда ғана бұл мәселе өздігінен ше­шіледі.

Бейтарап пікір
Кәрібай ТАСШАБАЕВ, заңгер:
– Негізі, мұның барлығын заңдық тұрғыдан қарау керек. Қандай жағдай болмасын, жұртшылық заңға бағынып, оны орындауы қажет. Заңның орындалуы дұрыс жүзеге аспайынша, сыбайластық та, жемқорлық та, парақорлық та орын ала беретін болады. Бұл жерде мәселе орман кесуге рұқсат беру қай министрліктің қарамағында болғанда емес, заңға бағынбаудан, оны орындамаудан туындап отыр. Сондықтан көпшіліктің құқықтық мәдениетін көтеріп, заңды сыйлай, құрметтей білуіміз керек. Мәселен, Қытайда бір заң шықты ма, ол міндетті түрде орындалады. Егер оны бұзса, қатаң жазалайды. Ал бізде заң бұзған адам жұмыстан шыққанымен, көп ұзамай келесі бір жұмысты істей береді. Бұл жерде халықтың барлығын заң талабын орындауға үгіттеу қажет.