Әскери міндетін өтемеген азаматтарды мемлекеттік қызметке алмау қажет пе?

Көптеген елде әскер қызметтің бір саласы ретінде ғана қарастырылған. Яғни азаматтарды әскерге баруға ешкім міндеттемейді, қалаған адам ғана келісімшарт арқылы бұл қызметті атқарады. Ал әскерге барғысы келмейтіндер мемлекетке басқа салалар арқылы қызмет етеді. Кейбір мамандарымыз Қазақстанға осы тәжірибені енгізу қажет деп есептейді. Ал екінші жағынан алып қарасақ, қазіргі күні жастар арасында «Отанға қызмет ету» деген ұғым азайып бара жатқан секілді. Сондықтан да екінші бір мамандар «әскери міндетін өтемеген, жалтарған азаматтарды мемлекеттік қызметке алмау керек» деген пікір ұстанады. Бұған ел арасында жүрген беделді азаматтар не дейді екен?

Сайын БОРБАСОВ, саясаттанушы:
Иә
– Бүгінгі күні патриоттық тәрбие мә­се­ле­­сін күн тәртібіне шығарып, оны тал­қы­лау­­дың маңызы өте зор. Себебі жас мем­ле­кет болғандықтан, бізге елдің еңсесін кө­­теріп, оған адал қызмет ететін азаматтар ке­­рек. Менің ойымша, әскери міндетін өте­­меген немесе одан жалтарған азамат­тар ертең мемлекеттік қызметте де ман­дытып жұмыс істемейді, оның еңбегінің берекесі болмайды. Сондықтан мұндай азаматтарды мемлекеттік қызметке алмау керек. Халық сенім артып отырған мем­ле­кет қызметкері өзінің қалтасы мен қарын қа­мын ойлап отырса, ол кімге жақсы? Ха­лықтың мемлекетке деген сенімі мен үміті аза­йып кетпей ме?  Оның мемлекетке, ке­рі­сінше, шығын келтіріп, атына кір жұқ­тыр­масына кім кепіл?
 Қазіргі күні Ресейде де осы па­триот­тық мәселені бірінші орын­ға шығарып жа­тыр. Жастарға мем­ле­кет­шіл­дік, Отанға қыз­мет ету, тәрбие беру жа­ғынан үлкен кө­ңіл бөлінуде. Бұл жағынан біздің көрші ел­ден үйренетініміз көп. Әрине, қазір жас­тар­дың көбі білім алуға, жоғары оқу ор­ны­на түсуге барынша талпынып, та­лап­та­нады. Бұл өте жақсы үрдіс екені белгілі. Бі­рақ осы ретте Отанды қорғап, әскери мін­дет атқаруды да ұмытпау қажет. Егер бала оқу­ға түссе, әскери кафедрада оқысын. Ал ка­федраға түсе алмай қалған бала оқуды аяқ­таған соң, әскерге барсын. Дамыған көп­теген елдерде осы тәжірибе қол­да­ны­ла­ды. Оның үстіне, қазір әскери борышты бір-ақ жыл өтейді. Бұрын біздің аға­ла­ры­мыз үш жыл әскерде болатын. Біздің қа­тар­ларымыз екі жыл қызмет етті. Әрине, әс­керге, негізінен, жағдайы төмен от­ба­сы­лар­дың балалары барып жатыр деген пікір де жоқ емес. Оны жоққа шығарсам, өтірік айт­қан болар едім. Бірақ, менің ойымша, аза­маттарды бай және кедей деп бөлуге бол­майды. Әскери міндетті адамдар әлеу­меттік жағдайына қарай өтемеуі керек. Он­дай заң еш жерде жоқ. XI ға­сырда Жүсіп Баласағұн бабамыз «Құтты бі­лік» кіта­бында: «Жақсыдан қабылда, жақ­сы­дан қабылдаған заңды қадағала. Аза­мат­тарды бай мен кедейге бөлмесін, сонда ғана қоғам дұрыс болады», – деген. Міне, ба­бамыздың бұл сөзі әлі күнге дейін ма­ңы­зын жойған жоқ. Рас, кейде кейбір жас­тар­дың теріс жолда жүргенін, жаман әр­екет­терге барып жатқанын көргенде, жаның ауы­рады. Болашағы, елдің ертеңі үшін алаң­дайсың. Сондықтан оларға БАҚ ар­қы­лы, балабақша, мектеп, жоғары оқу орын­дарында барынша патриоттық тәрбие бе­руге тырысу керек. Жастарымыз тәрбиелі бол­ғанда ғана біз дамыған, әлемнің ал­дың­ғы қатарлы елдерінің бірі боламыз. Се­­бебі тәрбиелі азамат бар ақыл кенін Ота­­нына жұмсайды. Олар Отанға қызмет ету­ден, Отанды қорғаудан еш уақытта қаш­пайды.

Динара МҰРАТОВА, «Аяла» қайырымдылық қорының жобалар үйлестірушісі:
Жоқ
– Менің ойымша, «әскери міндетін өте­­­ме­ген азаматтарды мемлекеттік қыз­мет­­ке ал­мау керек» деген пікір қате. Егер аза­­мат ин­теллектуалдық жағынан да­рын­ды бол­са, оны қалайша мемлекет маман ре­тін­де қа­жет етпейді?! Өздеріңіз бі­ле­сіз­дер, қазіргі кезде бізге мемлекеттік сая­сат­­ты ал­ға жылжытатын, мықты стратегия­лық бағ­дар жасайтын, еңбектенетін ма­ман­дар қа­жет. Елімізде әскерге бармаған, бі­рақ мем­лекеттік қызметін сапалы, адал ат­­қа­рып жүрген адамдар көп қой. Егер олар­­­ды әс­кери міндетіңді өтемедің деп, қыз­­метінен шет­тетіп тастасақ, жақсы ма­ман­­да­ры­мыз­дан айырылып қалмаймыз ба?! Оның үстіне, олар мемлекеттік қызметті тас­та­ған­нан соң, қайда барып қызмет етеді?!
 Міне, осындай сұрақтарды шешіп ал­май жатып, бірден әскери қызметтен шет­тет­пеу керек. Иә, Ресей бұл мәселені қолға алып жатыр. Бірақ Ресей мен Қазақстанды са­лыстыруға болмайды ғой. Онда адам ресурсы да, ішкі табиғат та бізден бөлек. Сондықтан «ана ел мынадай жасап жатыр екен» деп, басқаларға еліктеудің қажеті жоқ. Біз, ең алдымен, өзіміздің ішкі жағдайымыз­ды зерттеп алуымыз керек. Сондай-ақ қазір шетелге оқуға кетіп жатқан жастарымыз бар. Олар елге қайтып келген соң, әскери мін­де­тіңді орындамадың деп, шеттетуге бол­май­ды. Олардың, керісінше, тәжірибесін алуы­мыз ке­рек, идеяларын алуымыз қажет мем­ле­кет үшін. Ал шетелге тек байдың балалары кетіп жатыр деген сөзге өз басым келіспеймін. Өзге елде оқып жатқандардың ішінде қа­ра­па­­йым отбасынан шыққан жастар көп. Егер бұ­­лай айтатын болсақ, біз қоғамды тапқа бө­ліп немесе әлеуметтік теңсіздік тудыр­ған­дай боламыз. Тағы бір мәселе – бүгінгі күні әс­керде неше түрлі жағдайлар орын алып жа­тыр. Бір ғана мысал айтып кетейін: таяуда ға­на Алматы облысына қарасты Іле әскери гар­низонында оқу-жаттығу жұмыстары ке­зін­де бір сарбаз қайтыс болды. Бір жауынгер қа­сында тұрған сарбазға қарай оқ атқан. Мі­не, осындай жағдайлар бізде әсіресе соңғы уақытта жиі орын алатын болды. Мұндай оқиғалардан кейін балалардың да, ата-ананың да әскерге деген көңілі басылып қалады. Егер біз өркениетті елге айналамыз де­сек, әскери өмірді де мықтап бақылауға алуы­мыз керек. Онда әскери борышын өтеу­ші­лерге барынша жағдай жасалуы тиіс деп ой­лаймын. Кейбір дамыған елдерде әскери өмір­ге қызмет деп қарайды. Әскери өмірді қа­лаған адам мемлекетпен келісімшартқа тұрып, өз қызметін атқара береді. Бір жа­ғы­нан, олар Отанды қорғаса, екіншіден, өзіне жұ­мыс табады. Ал уақытын әскерде өткізгісі кел­мейтін адам мемлекетке басқа жағынан пай­да келтіреді. Отанға қызмет ету тек әс­ке­ри парызды өтеумен шектелмесе ке­рек. Өз қызметіне адал болу да Отан ал­дын­дағы па­рызға жатады.

Бейтарап пікір
Ким СЕРІКБАЕВ, ҚР еңбек сіңірген қайраткері, запастағы полковник:
– Әрине, Отанға қызмет етпеген адамның мемлекетке не керегі бар?! Егер елді қорғаудан жалтарған адамды мемлекеттік жұмысқа қойсақ, олар тек өз пайдасын ғана ойлайды. Отан деген сөз – отбасы, ошақтың қасы, үйдің шаңырағы деген мағынаны береді. Отанға қызмет ету отбасынан үйретілуі керек. Егер бала кішкентай күнінен елін ойлайтын болса, ол ешқашан әскери міндетін өтеуден қашпайды. Жалпы, елге қызмет ету адамның жасымен өлшенбейді, адамның жан дүниесімен, адалдығымен таразыланады. Сондықтан мемлекеттік қызметке жібермес бұрын, балаға Отан деген қасиетті ұғымды барынша түсіндіру керек.