Моңғолша күресіп көрдіңіз бе?

Кішкентайымда күреспен айналысқанмын. Бірақ белдесу өнерінің небір түрлерін білсем де, моңғол күресі де бар дегенді жақында ғана естіп жатырмын. Оның басқа күрестен не айырмашылығы бар? Қай елдерде кең таралған?
Нұрлан БЕРМҰХАМЕДОВ, Алматы қаласы
Моңғол күресі — (монг. Бөх, бөхийн барил­даан) моңғол халқының ұлттық күресі. Моң­ғолия, Бурятия мен Тываға жақсы тараған.
Күрестің бұл түрінде әртүрлі әдістер қол­данылады. Палуандарға ерекше күрес киімі кигізіледі: басы қайырылған ұлттық етік – «моң­ғол гутал», шолақ шалбар – «шуудаг» және жеңі бар өзіндік көкірекше (зелетке), бірақ кеудесі ашық келген – «зодог».
Моңғол күресінің өз жоралары, ережелері және өзіне тән ерекшеліктері бар: Бұрындары белдесулер уақытпен шектелмейтін (қазір шек­телетін болды), салмаққа қарамайды, күрес ашық алаңда өте береді. Жеңімпазды анық­тауда қай­сысының қолынан басқа дене мүшесі бірінші жерге тисе, сол палуан жығы­лады. Әр палуанның жеке көмекшісі (секун­данты) болады. Оны «засуул» деп атайды. Алысып болғаннан кейін жеңіл­ген палуан жеңім­паздың көтерілген оң қолы­ның астынан өтуі керек. Бұл – оның өзінің жеңіл­генін мойын­да­ғанының белгісі. Ал жеңім­паз болған спортшы дәстүрлі бүркіт биін билейді.