Жазба ақындар көшеде тентiреп, жаяу кетiп бара жатқанда айтыс ақындары қос-қостан көлiк мiнiп жатыр
Бақытжан АЛДИЯР, ақын, "Дарын" мемлекеттiк жастар сыйлығының иегерi:
– Бақытжан аға, бiр сөзiңiзде, «бiзден кейiнгi буынның арасында ғаламтор арқылы танылған ақындар қаптап жүр», тiптi, «ақындықты шоумендiкке айырбастап жатқандар көп» дейсiз. Жалпы, өз ой-санаңыздағы «шын ақын» қандай болуы керек?
– Жалпы, ақын дегенiңiз «шын», «өтiрiк» деп бөлiнбесе керек-тi. Бiрақ бiр мәселенi мойындау керек. Бұрынғы ақындар қандай едi? Алматы мен Астананы «мазаламай» қоя тұрайық. Осы өзiмiздiң облысты-ақ алайықшы. Соңғы кезде жұрт ақын десе көз алдына көрiнген жерде дарылдап өлең оқи беретiн, ана бұрыш, мына бұрышта «жүздетiп» тұратын, сұлу көрсе сүйкенiп кетiп, «ғашық бола салатын», аздап билiгi барларға қол жайып, тiленiп жүретiн адамдарды елестететiн болды. Барлық ақын ондай емес, әрине. Дегенмен, бар. Атағы дардай бiр-екеуiн өзiм де бiлемiн. Ал ендi бүгiн арамызда сыбызғыдай сызылған даусымен қоңыр ғана күбiрлеп, күлiмсiреп қоятын Нармахан Бегалыұлы немесе сонау алыс ауылдағы өлеңдi өмiр бойы серiк етiп жүрген бiрқатар ағаларымыз, хан қызындай қатқылдана тұрып, сәл жылылыққа қар қызындай ери салатын Ханбибi апамыз кiмге, қашан алақан жайыпты? Қазiр рахат, баяғы анау-мынау шимайыңды «лақтырып» жiберетiн Кеңестiң тұсындағы әдеби кеңес жоқ. Зейнетке шығып ал да, «Адырдағы бидайды, Комбайнмен жинайды» дегендей бiр пәлелердi жазып, басыңа тастап кеп жiберсе талдырып түсiретiн кiтаптарды шығара бер. Қаржың немесе демеушiң болса болды. Бiр жаман жерi, қазiр ауылға шынайы поэзия жете бермегендiктен ағайын сондай «шалдыр-шатпақты» шын өлең осы екен деп қабылдап жүр. Бұдан қорқу керек. Осыдан соң «шын» немесе «өтiрiк» ақынды өзiңiз бағамдай берiңiз.
– Ұрпақтар сабақтастығы шығармашылық ортада жиi көрiнiс тауып жатады. Оны ақын-жазушылардың эссе, естелiктерiнен оқып жатамыз. Айтпағым, бiзде осы сабақтастықтың шынайы кейiп-кеспiрi қалай?
– Қазақ әдебиетiнде ұрпақтар сабақтастығы ешқашан үзiлiп көрген емес. Аға буынның жазғанын келер толқын жалғап жатса сабақтастық деген сол емес пе?! Мәселен, Қадағам (Қадыр Мырза Әлi) бiр кездерi осы облысымыздың сахнасында тұрып «Осында мен бiлетiн бiр «сұрапыл» сары бала бар. Ол – Бақытжан Алдияр», – дедi. Сөйттi де, Алматыға бiр барғанымда «Өткенде сен туралы айттым. Ендi бұл жолдан тайсаң таяқ жейсiң» — деп әзiлдеп, жұдырығын бiр иiскетiп қойды. Қаныбек көкем де сөйттi. Аллаға шүкiр, мен сол жолды жалғап келе жатқан сияқтымын. Қайбiр кездерi мен осындағы бiр газетке «Артыма қарасам – қорқам...» деген мақала жазғанмын. Сонда шынымен қорыққанмын. Себебi, артыма қарасам iлесiп келе жатқан бiр қара көрiнбедi, бiр шаң көзге түспедi. Содан қорықтым. Ай, бұл Оңтүстiк Қазақстан ғой. Нешеме алыптарды тудырған өлке. Қазiр байқасаңыз, осы облыстағы Қазақстан Жазушылар одағының мүшесi яки былайша айтқанда «кәсiби ақын» боп жүргендердiң ең жасы мен екенмiн. Мен де қырыққа келдiм. Содан алаңдадым. Сөйтсем, бекер екен. Соңымда бiр топ келе жатыр екен. Кеше ғана Әлiмжан Әлiшер деген жiгiттiң ауылындағы кешiне барып келдiм. Мұқағали деген жiгiт өсiп келе жатыр. Өздерiң барсыңдар, тәуба. Әлгi екi жiгiттiң жасы әлi жиырманың айналасында. Осы екпiнмен, анау-мынау мақтағанға дандайсымай, тiк тарта берсе бәрiмiздiң аузымызды сол iнiлер «ұрады». Соған жеткiзсiн!
– Осыдан iлгерi қарашаңырақ «Оңтүстiк Қазақстан» газетiнде «Оңтүстiкте әдеби орта бар ма?» деген сын мақала жарық көрген-тұғын. Күнгей өлкедегi шығармашылық адамы ретiнде осы сұраққа не айтасыз?
– Дәл қазiр Оңтүстiк түгiлi, әдебиеттiң ордасы саналатын Алматыңызда да, Астанаңызда да әдеби орта жоқ. Орта жоқ, «орташықтар» ғана қалған. Бес-алты адам өздерiнше бiр орта әйтеуiр. Оңтүстiкте бұрын болса болған шығар, бiрақ менiң түсiнiгiмде қазiр жоқ. Мысалы, айында, жылында ақын-жазушылар түгелдей бiр рет бас қоса алмаса, шүйiркелесiп, әдебиет туралы пiкiрлесе алмаса, оған ендi ғана өсiп келе жатқан, әдебиетке деген құлшынысы бар жастар қызығып кеп қатыса алмаса ол не орта сонда?! Сосын... Мен, сiз айтқандай, күнгей өлкенiң немесе терiскей өлкенiң адамы емеспiн. Мен бұл облыстың деңгейiнен әлдеқашан «шығып» кеткен адаммын, iнiм...
– Сананы нарық билеген заманда мүшәйра табыс табу көзiне айналып кеткен жоқ па? Арнау жыр жазуды қалай қабылдайсыз? Айтулы додаларда санаулы ғана ақынның жүлдегер атанатыны қалай?
– Ендi, өзiң ойлашы, «сананы нарық билеген заманда» мүшәйра қалай табыс көзi болып есептелмейдi?! Иә, мүшәйра да табыс көзi. Өзi қалтылдап әрең жүрген ақынға мүшәйрадан орын берiп, ақшалай сыйлық ұсынып жатса ол қалай қуанбасын?! Қуанады. Бiрақ бiздiң кейбiр ағайлар соны «кәсiп» етiп алғаны рас ендi. Орын алмасаң да мүшәйраға қатысқан жақсы. Әсiресе, жастарға. Себебi, ел көресiң, жер шоласың, басқа ақындармен араласасың. Ол алға сүйремесе, артқа итермелемейдi. Дегенмен, мүшәйра сайын қатысып, жүлде ала беретiн «санаулы ақындар» кiмдер ол?! Соның басым көпшiлiгi жасы кеп қалған ағаларымыз. Кейде мен де мүшәйраларға қатысамын немесе қазылар алқасында боламын. Сонда әлгiндей нәрселердi байқайсың да, соған жүрегiң ауырып қалады. Сiз маған жоғарыда өзiңiз айтқан «санаулы ақындардың» түсiн түстеп, атын атап берiңiз, сосын мен де олардың неге жүлде ала беретiнiн айтып берейiн. Дегенмен, бұл орайда айтатын ең басты жауап – өлеңнiң немесе ақынның бағасы ешқашан мүшәйрамен немесе жүлдемен өлшенбейдi. Кешегi марқұм Қаныбек Сарыбаевтың:
Өлеңiмнiң өлмейтiнi хақында
Қам жемесiн жақыным да, жатым да.
Қазақтағы сыйлықтардың көбiсi –
Сыйлық алмай кеткендердiң атында, – деп келетiн өлеңi бар едi. Сол сияқты ғой. Ал арнауға келсек, менде де арнау өлеңдер бар. Бiрақ соның бiразы марқұм боп кеткен адамдарға арналған. Өткенде бiр ағамыз «мен туралы неге жазбайсың?!» дегенде «алдымен ақын құсап өлсеңiзшi, сосын көрейiк» дегем...
– Жеке шығармашылығыңызға оралсақ, бiр жыл бұрын «Қазығұрттың қоңыры» атты жыр жинағыңыз жарық көрдi. Жалпы, әдеби әлемде өз-өзiңiзге жиi есеп берiп тұрасыз ба?
– Иә, былтыр кiтап шықты. Бiрақ ол қалай шықты, мәселе сонда. Мен өзi базбiреулерше әлдекiмдерге жалтақтай алмайтын, алдында бас ие алмайтын адаммын. Осы уақытқа дейiн бiр адамға барып «кiтабымды шығарып бер» деген емеспiн. Бұдан кейiн де солай болады. Ең алғашқы кiтабым «Көзайымды» марқұм Төрегелдi Байтасов өзi iздеп келiп, сұрап алып кетiп, кiтап етiп тегiн басып берген болатын. Кейiнгi «Сезiм кiлтi» деген кiтапшаны Алматыдағы досым, ақын Бақыт Беделхан Астанадағы бiр баспада жұмыс iстеп жүрiп алдыртып, мемлекеттiк тапсырыспен өздiгiнше шығарған. Бiр тиынсыз. Кейiнгi «Құбыланы» да өзiмнiң жанашыр ағам, ғалым, филология ғылымдарының кандидаты Қазыбек Тәжиев өз жеке қаржысына шығарып берген едi. Ендi тура сол былтырғы жылдың басында «Қазақ әдебиетi» газетiне бiр бет өлеңiм шыққан. Сол өлеңдердi Алматыдағы «Жалын» баспасының басшысы, қазақтың белгiлi жазушысы Бексұлтан Нұржекеев ағамыз оқыпты. Ұнаған шығар, Қазақстан Жазушылар одағына қоңырау шалып, менi тауып берiңдер деген ғой. Iздеп бардым, әңгiмелестiм. Сол ақедiл ағамыз мемлекеттiк тапсырыспен шығарды. Мен ол кiсiнi бұрын сырттай бiлiп, шығармаларын оқығанмен өмiрiмде қол алысып амандасқан емеспiн, шымкентшелеп «шай iшкен» кезiм де жоқ. Бәрi өлеңнiң себi. Ана кiсiнiң сөз түсiнетiндiгiнде. Бiздiң Оңтүстiкте қалталы азаматтар көп. Бiрақ «алмаға ат байлағаны» санаулы. Руханиятқа қамқорлығы аз ондай байлық кiмге дәрi?! Басқа басқа, менiң жұмыссыз жүргенiме пәленбай жыл болды. Бiр-екi ағалардың алдынан өттiм. Сол күйi «не хат жоқ, не қара қағаз жоқ». Қолы бос адам болып жүрмiн. Ал ендi есеп беруге келсек, мен осы өлең түгiлi, кейде өз-өзiме, жүрiс-тұрысыма есеп бере алмайтын кездерiм болады. Сондықтан, мен ешқандай есепсiз, қисапсыз өмiр сүремiн...
– «Бақытжан Шығыстың ғұламасы Мәулана Атаидың жырларын тәржiмалап жатыр екен» деген де әңгiме айтылып жүр. Толығырақ тарқатып берсеңiз?
– Иә, ол рас. Өзбек жазба поэзиясы дегенде елдiң бәрiнiң есiне ең алдымен Әлiшер Науайы түседi. Ол өзбек жазба әдебиетiнiң негiзiн қалаушыларының бiрi һәм бiрегейi. Ал сол бар өзбек пiр тұтқан Әлiшердiң ұстазы, пiрi Мәулана Құсайын Атаи болған. «Мәулана» парсы тiлiнде «данышпан» дегендi бiлдiредi. Менiң ауылдасым, қабiрi Қазығұрттың Тұрбатында жатыр. Қожа Ахмет Ясауидiң немере iнiсi боп келетiн хазiретi Ысмайыл атаның туған немересi. Жастайынан iлiм-бiлiм қуып, өмiрi Ауғанстан, Үндiстан, Иран, Ирак елдерiнде өткен. Қабiрi Ауғанстанның Балх қаласында. Барлығы 263 ғазалы бар екен. Мен соны қазақшаға түгелдей көркемдеп, сол кездегi түркiлiк стилiн бұзбай аударып шықтым. Кiтап боп жарық көрдi. Кем тұсы болса оқырман қауым бағалай жатар. Тек ол ғана емес, одан соң тарихтағы алып тұлғалы бабамыз Мұхаммед Хайдар Дулатидың шығыс ертегiлерiн арқау ете отырып, iшiнде өз өмiрi мен сол тұстағы тарихи оқиғаларды да қамти кететiн «Жаһаннама» атты көлемдi шығармасын көркемдеп аудардым. Оны бiте салысымен тарихта аты белгiлi Заһир-ад-дин Мұхаммед Бабыр шаһтың өз ғазалдарын да түгелдей аударып бiттiм. Барлығы 119 ғазал екен. Табылғаны – сол. Бiр кереметi, менiң қызыққаным бұл үшеуiнiң ешқайсысы осы күнге дейiн қазақшаға көркемдеп аударылған емес. Мен тұңғыш рет аударып отыр екенмiн. Аудармаларым белгiлi ғалым ағамыз Мекемтас Мырзахметұлына қатты ұнаған сыңайлы. Дегенмен, негiзгi бағасын халық бередi ғой. Осы орайда айта кетер бiр жәйт, ең өкiнiштiсi, бұл кiтаптар тек бiздiң облыстың көлемiнде ғана тарайды да, басқа жерлерге жетпейдi екен. Өткенде тараздық бiр топ ғалымдар аудармаларымды сұрады. Еңбектерiнде пайдаланғысы келедi ғой. Қанша дегенмен тарихи құнды шығармалар. Ендiгi мақсат – ҚР Мәдениет министрлiгi арқылы оларды республикаға тарату, республикалық бiр баспадан мемлекеттiк тапсырыспен қайта басып шығару. Мен хат жазып көрдiм, бiрақ нәтиже жоқ. Соған осы жергiлiктi билiк қолұшын созса дұрыс болар едi... Шер толқыса iшке сыймайды. Жоғарыда айтқандай, өзбек иеленiп кеткен Мәулана Атаиды аудардым, қазақ үндемедi. Дулатидың «Жаһаннамасын» толық һәм тұңғыш рет аудардым, ел елеңдемедi. Бабырдың жеке ғазалдарын тәржiмаладым, тағы үнсiз қалды. Соңында рухани мұрадан материалдық байлықты артық санаған дүние, сенi не етермiн дегеннен басқа айтарым қалмады...
– Қазақ поэзиясында дұрыс сын жазылып жүр ме? Кемшiлiгiн бетiне басып айта алмауға не кедергi?
– Жалпы, мен сын туралы анау айтқандай бiле бермеймiн. Оқитыным рас. Бiрақ бiздiң сыншылар сол баяғы аға, әпкелер. Жастардан шығып жатқан мықты сыншы көргенiм жоқ. Амангелдi Кеңшiлiкұлының бiр-екi дүниесi ұнады. Дегенмен, сын айтылып, талқылаудан өтiп жатқандар да сол алдыңғы буын ағалар. Жастар жөнiнде тұщымды ештеңе оқығам жоқ. Сондықтан, «бетiне басып айта алмау» жөнiнде де жарытымды жауап ала алмайсыз...
– Бұрындары әдеби жыл қорытындысы жиi өтiп тұрады екен. Онда жас ақын-жазушылардың шығармалары ортаға салынып, талқыланып, озығы мақталып, нашары датталып жатады екен. Ал бiзде жас буынға қамқорлық қалай?
– Бұл орайда әңгiменiң бiр ұшы тағы да сол жыры таусылмайтын Қазақстан Жазушылар одағына, оның бiздiң облыстағы филиалына барып тiреледi. Мана айттым ғой, айына, жылына бiр бас қоспаған соң жастарға «қамқорлық» туралы не айтуға болады?! Әйтпесе, жастар жоқ емес, бар. Мен осылай айтқан сайын бiздiң облыстағы кей кiсiлер «мынауың облыстық филиалдың директорлығына, Әбiлда Аймақтың орнына көз алартып отыр екен» дейтiн көрiнедi. Тiптi де олай емес. Сыртынан сөз де айтылып, Алматы шәрiне «арыз айдалған» ба, әйтеуiр былтырлары Әбекең де «Мен кетсем орныма өлеңнiң қадiр-қасиетiн бiлетiн, өзi жастық жiгерi бар адам келгенi дұрыс. Өзiңнiң ыңғайың қалай?!» деп сұраған. Мен iшiмде сөз жасырып немесе сырттан сөз айтқанды жек көремiн. Сондықтан бiр-ақ кесейiн, сол орын маған керек те емес. Дегенмен, филиал дұрыс жұмыс iстеу керек. Жастарды тарту қажет. Кезiнде сол Әбекемдер менiң алғашқы балаң жырларымды жер-көкке сыйғызбай мақтаған. Қазiр сол өлеңдерге өзiмнiң де күлкiм келедi. Қанша дегенмен балалығы кетпеген өлеңдер ғой. Өлең деуге де келiңкiремей ме, қайдам?! Сонда көкке ұшып кете жаздағанбыз. Солай қанаттанып, қанатымызды жазып кеттiк. Сондағысы Әбiлда ағамыздың бiз секiлдi жастарды «осылардың бетi қайтып қалмасын» дегенi екен ғой. Одан берiде Мархабат Байғұт әкемнiң қасында көп жүрдiм. Пәлен жыл Тiл мен Дiлдiң, Ақпарат майданының шырақшысы болмасам да, сол шырақшының қасына ердiм. Көп нәрсе үйрендiм. Марқаш көкем менi қайта «дүниеге келтiрдi». Қоғамның қатыгездеу екенiн, ақын атаулыны аямайтынын, Ақша деген «Құдайдың» дегенi болып тұрғанын, мен секiлдi «жүрегi тыз еткiш» жалаңаяқ ақынға жүрек мәселесiн абайлау қажеттiгiн үйреттi. Соңымызда келе жатқан жас буынды да сол секiлдi «маңдайынан сипау» өте қажет. Өз басым осындағы үш-төрт ақындықтың желi бар жастарды үнемi жолға сап жүремiн...
– Осыдан бiраз бұрын «Оңтүстiк Қазақстан» газетiнде лауазымды қызмет атқардыңыз. Ендеше, 90 жылдығын тойлап жатқан аяулы басылым туралы не айтасыз? «Ер кезегi үшке дейiн» дегендей, қарашаңыраққа қайтып оралу ойда жоқ па?
– «Оңтүстiк Қазақстан» газетiне мен екi келдiм, екi кеттiм. Екеуiне де өкiнбеймiн. Қуанам. Алаш арыстары Сұлтанбек, Тұрарлар басы-қасында жүрген басылымымды өзiмнiң туған үйiмдей көремiн. Еркелеп келемiн, еркелеп кетемiн. Келгенде де төркiнiне он жылда бармаған келiндей болып барамын. Ең бастысы, «Оңтүстiк Қазақстан» «қарашаңырақ» деген дәл берiлген атауынан айнымаса, бiз үшiн сол қуаныш. Менiң бұл шаңырақта қызығым да, қайғым да, өкiнiшiм де, шаттығым да өттi. Менiң алдымда нешелеген мықтыларды тәрбиелеген газет – менiң өз газетiм. Менiң түрлi тағдырымның куәсi...
– «Бiр нәрсенi ұмытпау керек, қоғам тура осы бағытпен кете бермейдi. Әрнәрсенiң шегi болады, тоқтайды. Түбiнде халық «өлең деген, проза деген мынау екен ғой, нағыз мықты ақын, нағыз мықты жазушы осындай болады екен ғой» деп түсiнетiн болады. Мойындайды» дейсiз. Сонда бiздiң қоғамда әдебиетке деген енжарлық басым ба, қалай?
– Әрине, енжарлық басым боп тұр. Бұрын кiтап оқу жөнiнен дүниежүзiндегi ең бiрiншi орында тұратын бұрынғы Кеңестер одағындағы елдер қазiр орыс тiлдi шолушылардың сөзiмен айтсақ – «тупеет», яки ақылсызданып, мәңгүрттенiп бара жатыр. Ол рас. Кiтаптың орнын интернет, газеттiң орнын теледидар басты емес пе?! Дегенмен, Мархабат көкем айтпақшы, «шіли таусыла бермейiкшi». Жоғарыда айтқан сөзiм сәуегейлiк емес, расы сол. Түбiнде көзiқарақты ел-жұрт ақ-қараны айырып алады. Егер халық дер кезiнде айыра алмай жатса ертең-ақ уақыт бәрiн айқындап беретiн болады...
– Дулат Исабеков «Айтыс жазба поэзияны құнсыздандырып барады» дейдi. Келiсесiз бе? Сосын «айтыскер ақын» деген мен «жазба ақын» дегендi қалай түсiнемiз?
– Мен осы сөзге әу бастан-ақ күлiп ем. Айналайындар-ау, кеше жазба әдебиетiңiз жоқ кезде қара өлеңнiң қасиетiн жеткiзген сол ауызекi өлең-жырлар емес пе едi?! Бүгiнгi жазба поэзияңыз да сол ауыз әдебиетiнiң «үрiм-бұтағы» емес пе?! Ендеше, бiз неге айтысты, дүниежүзiндегi азғантай ғана ұлттың маңдайына бақ қылып берген құндылықты жазба поэзиядан шеттетуiмiз керек?! Дулат ағамыз айтты екен деп айтысты қайда қояйық сонда?! Жеке өз басым екеуiн ешқашан да, ешқандай жағдайда да бөле-жара алмайды екенмiн. Рас, жазба ақындар көшеде тентiреп, жаяу кетiп бара жатқанда айтыс ақындары қос-қостан көлiк мiнiп жатыр. Несi бар, мiнсiн. Ендеше, ортадан бiр Жүрсiн Ерман шықсын да, жазба поэзияға да бiр-бiр темiр тұлпар тiксiн. Әлгiнде өзiңiз айтпақшы, мүшәйра дегендерiң қаптап өтiп жүр ғой. Қане сондай азаматтар, сондай меценаттар? Жалпы, осы орайда айта кететiн бiр нәрсе, басқа облыстардың бiрқатарында сол облыста тұратын ақын-жазушыларға облыс әкiмдiгi тарапынан ай сайын стипендия берiлiп тұрады. Ал бiзде ше?! Жылына бiр рет «Жылдың үздiк ақынын» немесе «үздiк ақынын» таңдайды да, оның өзiн қолына бiр жапырақ диплом ұстатып қайтарады. Себебi, бiзде бiр жағынан ақын да, жазушы да, Құдайға шүкiр, баршылық. Ендi не iстеймiз?! Ақыны аздау Петропавлға, Павлодарға яки тағы басқа жаққа көшейiк пе?!
– Мiнезiңiз «тентектеу» дейдi бiрге жүрген құрбы-құрдастарыңыз. Туабiттi солай ма? Әлде шығармашылық есею барысында пайда болған ба?
– Кiм айтып жүр оны?! Менiң мiнезiм кейде шартта-шұрт, ылдым-жылдым, аузынан бұрын қолы сөйлейтiн, шалыстау болса болар. Дегенмен, бiздiң мiнез жақсы адамның мiнезiндей ғана ғой. Шәйi орамал кепкенше. Ары қарай бiреуге бiр қатты сөздердi айтып тастап немесе тұмсығынан «сипап» жiбергенiм үшiн жүрегiм күнi бойы ауырып жүредi. Мiнезге шығармашылықтың еш қатысы жоқ болуы керек. Әй, қойшы, сол мiнез дегендi... Ары кетсе ыдыс-аяқ сынып, бiр-екi үстел аударылар, одан дүние күйреп қалмас...
– Соңғы кезде дүниеде адам жаны түршiгер оқиғалар болып жатыр. Соның бiр ғана мысалы--Украина. Жалпы, саясатқа, әлемде болып жатқан саяси оқиғаларға көзқарасыңыз қалай?! Көршiлерiмiздегi жағдаймен салыстырмалы түрде айтқанда тәуелсiздiктiң қадiрiне жетiп жүрмiз бе?
– Сол әлемiңiзде «Егер Сiз саясатпен айналыспасаңыз, саясат Сiзбен айналыса бастайды» деген сөз бар. Сондықтан, ақынның бiр құлағы үнемi түрiк жүруi тиiс. Украина бiрiншiден, сыртқы саяси күштердiң әсерiмен әлсiреп едi, ендi өзiнiң iшкi оппозициясынан тағы да ойсырап жатыр. Жалпы, бiр елдiң өз iшiнде алатайдай астан-кестен бөлiнуi тарихта ешқашан жақсылыққа апарған емес қой. Мен саясаткер емеспiн. Дегенмен, сұрағыңыз өте орынды. Бiз өз тәуелсiздiгiмiздiң қадiрiне жетуiмiз керек. Атам жарықтық «соғысыңды да көргенбiз» деп отыратын. Сол соғысыңыздың шет жағасы бiздiң жадымызда тұр. Сол соғыс қашан, кiмге пайда әкеп едi өзi Шыңғыстан басқа?! Ана жақта мұсылман елдерi, мына жақта Украина тулап жатыр. Демократия деген аузыңа келгендi оттап, ойыңа келгендi көрсету емес қой. Өткенде елiмiздiң медиа ортасында өзiндiк орны бар «Аңыз адам» журналы Гитлер мен Сталиндi жазам деп не пәлелерге қалмады?! Сондағысы кейiнгi кiтап бетiн көп аша бермейтiн жастар, өскелең ұрпақ өткен тарихын бiле жүрсiн, оқысын, соғыстың қандай жаман екенiн бағамдасын, ой түйсiн, санасына сәуле барсын деген шығар.
– Шығармашылық адамдары үнемi ой құшағында, iзденiс үстiнде жүредi. Сiздi ойландырып, толғандырып жүрген дүние бар ма? Соңғы кезде кiмдi оқып жүрсiз?
– Менi толғандырып жүрген мәселе өте көп. Бiр-ақ ауыз жауап – ол бiздiң ертеңiмiз, елiмнiң ертеңi, менiң ертеңiм, бала-шағамның ертеңi. Ал оқуға келсек, кеше ғана дүниеден өткен марқұм ағам Есенқұл Жақыпбековтiң «Тазқара құстың тағдыры» деген кiтабын оқып жатырмын. Оның алдында Жүрсiн Ерманды оқығанмын. Екеуi де менiң бағдаршамдай ұстанған ағаларым ғой. Екеуi де сұрапыл...
– Әңгiмеңiзге көп рахмет!
