Қазақтың құлағы – шетелдік бизнестің бұлағы

Дүниежүзілік денсаулық сақ­тау ұйымының мәліметіне сү­йенсек, әлем бойынша есту қабілетінің бұзылуы бар 275 миллионнан астам адам бар екен. Осы сандардың кө­беюіне көптеп көмектеп тұрған қазақстандықтар да жоқ емес. Расында, соңғы жыл­дары есту қабілеті на­шар­лағандардың көбейіп ба­ра жатқанын айтып, дә­рі­герлер дабыл қағып отыр. Оның басты себептері тұ­қым­қуалаушылық, жүктілік ке­зіндегі асқынулар, жұқпалы дерт­тердің кесірінен деп ба­ғалауда. Бұдан бөлек, қай аурудың түп тамырына үңіл­сек, басты себепкер эко­логияны атаймыз ғой. Мұн­да да сол кеп. Қоршаған ор­та­ның ластануы да құлаққа тө­нер қауіпті көбейтіп тұр­ған құсайды. Осындай се­беп­терден болар, бүгінде есту аппараттарын жасап шы­ғаратын шетелдік фир­ма­лардың дәурені жүріп тұрған кө­рінеді. Олардың саудасын қыз-қыз қайнатып тұрған, әри­не, науқастардың көбеюі. Құ­лақ кемістігімен қалай кү­ресіп жүрміз? Алдымен осы­ған тоқталайықшы...
Жалпыға ортақ тілде керең, саңырау деген анық­та­ма берілген мұндай науқастар амал­дың жо­ғы­нан ес­ту аппараттарына ар­қандаулы. Сыртқы ортамен осы құй­та­қан­дай құрылғы арқылы байланыс орнатады. Басқа жол жоқ. Айналадағы дыбысты ес­ту­ге арналған мұн­дай құрылғылар мү­ге­дек­тігі анықталған топ­та­ғы­лар­ға тегін бе­рі­леді. Бірақ оны жылдар бойы күтуге тура ке­леді. Ал ақшасы артылып сатып алуға тура ке­ле­тін болса, онда ол аз ақша тұр­майды. Ең арзаны 30-40 мың теңге, зама­на­уи сандық құрылғылар 80 мың тең­геден асып-жығылады. Оқыстан орын алған жағ­дай­ларға байланысты керең боп қалса, амал жоқ, ал бала жастан дұрыс ем қабыл­да­май қолдан құрыса не шара? Оның ал­дын қалай алуға болады? Бұрындары құ­­лақ­қа кохлеарлық имплантация жасау тек ше­телде жүр­гізілетін. 2007 жылдан бастап Ден­саулық сақтау ми­нистрлігі бұл бағ­дар­ламаны елімізде де жүзеге асы­ра бастады. Алайда мамандардың айтуы бойынша, ба­ланы ота жасауға дейінгі дайындау ша­ра­лары на­шар, одан бөлек, отадан кейін де тұрақты бейімдеуден өту­ге тиіс болса да, барлық жағдай жасалмайды. 2007 жылдан 2010 жылға дейін елімізде 280 ба­лаға ота жа­салынған. Соның 100 шақ­ты­сына зерттеу жүр­гіз­ген­де тек 9-ы­ның ғана дұрысталып кеткені анық­та­лыпты. Яғни құлағы жақсы еститін болып, дені сау ба­лалардай орта мектептің партасына отыр­ған. Ал қал­ғандары сол күйінде құлағы нашар еститін бал­а­лар­ға арналған білім ошақтарында оқуын жал­ғас­тыр­ған. Мұның түпкі мәнісіне үңілсек, ота сәтті өткен, алайда отадан кейінгі сауықтыру шаралары мүлде на­зар­дан тыс қалған­дығын көрсетіп отыр. Бүгінде елі­міз­де есту кемістігі бар 13 мыңға жуық бала бар екенін ес­керсек, бұл мәселеге жіті назар аударатын уақыт жет­кен сықылды... Ота жасаудан бөлек құлағының мү­кісі бар бала үшін ең маңыздысы дыбыс процессорын рет­тестіру болып табылады. Себебі дыбыс про­цес­со­рын реттеу еліміздегі ірі қала­лар­да ғана жүргізіледі. Әрі осы саланың жі­лігін шағып, майын ішкен кәнігі маман жоқ­тың қасы. Осы олқылықты орынды пай­далана біледі шетелдік фирмалар. Мә­селен, кох­ле­ар­лық имплантантты елімізге әке­летін фирмалар жер­гі­лікті дәрігерлерді оқытудан бас тартады.
                                    Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото)
Себебі түсінікті, молынан қарпитын нандарынан айы­ры­лып қалмас үшін осын­дай қадамға ба­ра­ды. Құлақ құрылғысының дыбысын рет­теу­ден бөлек толып жатқан жұмыстары же­терлік. Оның күтімі де көп ақша тұрады. Оны үнемі құрғатып, тазартып отыру ке­рек. Құрғатуға арналған ұнтақтың бағасы теңгеге шаққанда 6 мың тең­геге шығады. Аз ақша дерсіз, алайда осы қаржыға алынған ұнтақ ары кетсе 6-ақ аптаға же­теді. Егер де дыбыс процессоры істен шық­са, оны жөндетуге 260 мың теңге шы­ғаруға тура келеді. Қысқасы, бұл құрыл­ғы компьютер сықылды ғой. Қажеті­ңіз­ге жарату үшін үнемі ақша шығарып, сы­лап, сипап, күтіп ұстауға тура келеді. Құлағына қажетті емін алып, қатарға қо­сы­луы тиіс балаларға тағы да бір алын­бастай асу бар. Ол – сурдопедагог ма­ман­дар­дың аздығы. Әрі еліміздегі сур­дол­гиялық кабинеттердің саны да кө­ңіл­ден шықпайды. Бар болғаны – 22 ғана. Бір қызығы, дәріхана, жеке тіс кабинетін ашуға рұқсат беретін заңымыз дәл осы аса қажетті сурдология кабинетін ашуға кел­ген­де кісендеулі аттың кейпінде. Онда жұ­мыс істеуі тиіс сурдопедагогтардың да сең­дей соғылысып жүргені жоқ. Маман тап­шылығы да етектен тартып тұр. Ал кө­біне құлақ, мұрын, тамақ ауруларын қа­райтын ЛОР, отоларинголог мамандар бар­шылық. Бірақ бәрінің де қарайтыны бір құлақ болғанымен, атқаратын шаруалары әртүрлі. Балалар арасында етек жайып ба­ра жатқан дерттің ересектер арасында да көбеюде...
Бану ЕРТІЛЕСОВА, қала тұрғыны:
– Өзімнің тұрғылықты жеріме бай­ла­­нысты №1 емханаға барғанымда лор дә­рігер түрлі дәрілерді құйып екі апта емдеді, бі­рақ жазылмады. Сонда біздегілер қандай дәрімен емдеуді біл­ме­гені ме? Облыстық клиникалық ау­ру­ханаға барып, қайта тексерілмек бол­­дым. Дәрігер маған құлағыңды жа­уып тұр деп, жақында тұрып, сөйлеп, алыс­та тұрып сөйлеп, құлағымның есту қа­білетін тексерді. Бұл әлгі аудиометр де­ген аппараттың «көшірмесі» болса ке­рек. Содан «келіңіз, ота жасап бе­ре­міз» деді. Алайда онша сенімім бол­ма­ған­дықтан мен бармадым.
Расында, отандық дәрігерлерге көп жағ­дайда көңіліміз толмайтыны рас. Ауруды емдеу үшін алдымен қажетті құрылғымен толық қамтамасыз етіп алса ғой деген базынамыз да жоқ емес. Жеке кли­ни­ка­лар­да қажетті құрылғылардың барлығы да бар. Ал мемлекеттік емхана, аурух­а­на­лар­дағы қажетсіз шаң басып тұрған құрыл­ғы­лар­дың көбеюіне кім кінәлі? Қажетті құ­рыл­ғылармен қай уақта толық қамтамасыз етіледі сонда? Сұрақ көп, жауап жоқ....
Ғани ІЗТІЛЕУОВ, ЛОР-дәрігер:
 – Жасырары жоқ, соңғы әлетте есту қа­білеті нашарлағандардың көбейіп ба­ра жатқаны рас. Әсіресе жас бала­лар­­дың арасында көптеп кездесуі кө­ңілге қорқыныш ұялатады. Балалар ара­сында аурудың алдын алу үшін түр­лі іс шаралар қолға алынып жатқанына қа­рамастан, қанатын кеңге жайып ке­леді... Науқастардың көбеюіне орай ес­ту аппараттарына да сұраныс артуда. Бұ­рынғыдай емес бүгінгі аппараттар ды­быс қабылдау қабілеті күшті, әрі са­палы. Көбіне даниялық «Отикон» фир­ма­сының есту аппараттарына деген сұ­ра­ныс көп. ДДСҰ ұсынымына сәйкес адам­дардың есту органдарын міндетті түр­д­е протездеу жақсы еститін құла­ғы­ның есту шегі төмендегідей болғанда жүргізіледі: 15 жасқа дейінгі балаларда – 31 децибел және одан жоғары, ере­сек­терде – 41 децибел және одан жо­ға­ры болғанда.