Жамбыл ОРЫНТАЕВ, Абай атындағы ҚазҰПУ, Құқық және экономика институты, Азаматтық-құқықтық пәндер кафедрасының меңгерушісі, профессор:
– Жамбыл Қылуетұлы, Елбасымыз биылғы Жолдауында Сот және құқық қорғау жүйесін жаңғыртуға баса назар аударды. Сіздіңше, бұл бастама республикамыздың сот және құқық қорғау жүйесіне қандай оң өзгеріс әкеледі?
– Сот және жеке құқық қорғау жүйелерін жаңғырту мәселесін Елбасымыз халыққа жолдауында алтыншы мәселе ретінде көтерді. Судьялар сот төрелігін жасағанда тек заңға бағынуы қажет. Президентіміздің бұл бастамасы сот төрелігінің әділетті, адал жасалуына, «Туғанды биде иман жоқ, Тура биде туған жоқ» деген ұлы сөздің өмірде шынайы орындалуына алып келеді деп ойлаймын. Судьялардың біліктігін арттыруда істі мемлекеттік тілде жүргізуге де аса мән берілуі қажет деп есептеймін.
– Сот корпусын қалыптастыру тәртібін түбегейлі қарастыру қажеттігі туындауының негізгі себебі неде?
– Сот корпусын қалыптастыру біртұтас экономикалық кеңістікте трансұлттық ұйымдасқан қылмыспен күресті күшейту үшін Интерпол үлгісімен Еуразпол-Еуразия полициясын құру жөніндегі Президенттің бастамасында да айтылған. Меніңше, бұл – алдағы уақыт еншісіндегі мәселе.
– Сондай-ақ ағымдағы жылы жаңа Қылмыстық-процессуалдық кодексті, жекеменшік детектив қызметі туралы заң жобасын әзірлеуді аяқтау қажеттігі де сөз болды. Бұл заң құқық қорғау қызметіне нендей жаңалық енгізеді?
– Егер ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексі жаңадан көптеген жаңалығымен қабылданса, мәселен, онда жекеменшік детектив қызметіне қатысты арнайы нормалар енгізілсе, әрі қарай осы норманы орындау, іс жүзінде жүзеге асыру мақсатында оған сәйкес нормативтік құқықтық актілерді қабылдау қажеттігі туады. Жекеменшік детектив қызметі туралы заң қабылданар болса, оның құқық қорғау қызметіне оңды ықпалын тигізері сөзсіз. Бұл жерде қарапайым халықтың да жекеменшік детективтің қызметіне қол жеткізе алу мүмкіндігін заңда қарастыру қажет деп есептеймін.
– Елбасымыз алға тартқан маңызды мәселелердің бірі – құқық қорғау және арнайы органдарды сапалы кадрлық жаңарту. Бұл жолда ҚазҰПУ-дың құқық және экономика институты қандай үлес қоспақ? Институттың, оның ішінде кафедраның кадр дайындау жүйесіндегі ұтымды тәжірибелеріңізбен бөліссеңіз?
– Сұрағыңыз орынды. Әрине, кез келген жоғары оқу орнының міндеті – мамандығына сай білімді, білікті, адами қасиеті жоғары сапалы кадрды даярлап шығару. Бұл жолда ҚазҰПУ-дың «Құқық және экономика» институты ең әуелі білім беру стандарттарына сай маман даярлауға басты назар аударуда. Теориялық білім мен практикалық істерді ұштастыра білу үшін студенттерді тәжірибеден өтуге арнайы график бойынша жіберіп отырамыз. Әсіресе, соттарда, нотариуста т.б мемлекеттік органдарда студенттеріміз тәжірибеден өтуде. Бітірген түлектеріміз тәжірибеде тиісті заң органдарымен қатар білім беру саласында да қызмет етуде.
– Сөз жоқ, жоғары оқу орнын тамамдаған түлектер өз мамандығы бойынша қызметке орналасуға ниеттенеді. Жұмыспен қамту мәселесін шешу жолында ҚазҰПУ қандай жүйе қолдануда? Қандай мемлекеттік және мемлекеттік емес мекемелермен бірігіп жұмыс істейсіздер?
– Жалпы республика деңгейінде халықты жұмыспен қамту ісінің жақсаруына Н.Ә.Назарбаевтың тапсырмасымен қабылданған «Жұмыспен қамту – 2020» бағдарламасы ерекше әсер етуде. Осы құжатты жұмыспен қамтудың бір стратегиясы ретінде ҚазҰПУ ректоры С.Ж.Пірәлиевтің ұсынысымен кафедра болып біз де басшылыққа алудамыз. Осы стратегиялық құжатқа сәйкес оқыту мен жұмысқа орналастыруға өзара байланыстағы тиімді жүйе жасау, бізде оқытылған мамандарды ауылдық жерлерге тартуға үлес қосу мақсатында республикамыздың барлық дерлік ауылдарымен байланыс орнатудамыз. Азаматтарды тұрғылықты жері бойынша жұмыспен қамтуға мән берілуде. Осы тұрғыда әрбір жоғары оқу орнында өз түлектерін жұмыспен қамтуға мүмкіндік жасайтындай құзіреті бар бөлімшелер ашылып, жұмысқа нақты кірісу қажет. Ол үшін қаржыландыру да аса қажет деп ойлаймын.
– Естуімізше, соңғы жылдары ҚазҰПУ-дың қара шаңырағында оң өзгерістер болып жатқан көрінеді. Мәселен, «Абайтануда» жоспарлы, жүйелі жұмыстар атқарылып жатыр екен. Университеттің республикадағы өзге жоғары оқу орындарына үлгі болатындай қандай жетістіктерін атай аласыз?
– Бізде «Абайтану» орталығымен қатар, «Ұлттық тәрбие», «Тұлғатану» деген орталықтар жүйелі жұмыс жасауда. Мәселен, «Тұлғатану» орталығы біздің студенттерімізді мемлекетіміздің ірі заңгерлерімен таныстыру, олардан үлгі алуға үйрету мәселесімен айналысуда. Мұндай қадамдар студенттердің нағыз білікті маман болып қалыптасуына өз септігін тигізеді деп есептеймін.
– Әңгімеңізге рақмет!