Осы айдың басында әлеуметтік желілерде еліміздің бір топ өнер жұлдыздарының Түркияда қымбат яхтада қыдырып, думандатып жүргені туралы видео тараған болатын. Сол кезде оны ұйымдастырған «Жабайы Арман» екені белгілі болды. Осылайша, қылмыс әлемінің серкесі өзіне тағы да бір рет назар аудартты. Сәті келсе елге ақыл айтудан тайынбайтын әнші-актер, айтыскер ақындар Стамбұлға жолы түссе, «Жабайы Арманның» қолын алуға асыға бастайды. Сонымен, «Жабайы Арман» деген кім?
«Жабайы» - лақап ат па, шын болмыс па?
Ел аузында «Жабайы Арман» атанып кеткен Арман Жұмагелдиев біздің қоғамда аты мәлім кісі. Иә, қылмыскерге қайда да, қашан да ақтау жоқ. Әйтсе де, ол қауіп-қатері мол криминал қауымда танылып үлгерген. Оның өмір жолы туралы интернетте мәлімет жетерлік, сондықтан терең тоқталып жатпайық. Тек бала кезден бокспен шұғылданып, жақсы нәтижелерге қол жеткізгенін, рингте, көшедегі төбелесте қарсыластарын аяусыз тоқпақтың астына алатынына байланысты «жабайы» лақап атын да осы кезде алғанын еске сала кетейік.
Кейбір жастар үшін Арман Жұмагелдиев криминалдық романтиканың кейіпкері. Басын қатерге тіге отырып, шалқып өмір сүрудің үлгісі. Ықпал етіп, билік жүргізудің бейресми нысаны. Оның қаншалықты дұрыс-бұрысын әркім өзі шешер. Бір анығы, ол өзін көрсетуге құмар. Түрлі танымал адамдармен суретке түседі, өзінің пантүркілік көкбөрі мен барыс ишарасын дәріптеумен келеді. Мұндай ашық-жарқын өмір стилі қылмыс әлеміне тән емес. Өйткені аңдып отырған мемлекеттік арнайы қызмет бар, бақталастар бар, бәсекелестер бар. Бірақ «Жабайы Арманды» бұлар ойлантпайтын сияқты. Түрік мафиясымен тонның ішкі бауындай қатты араласатындықтан да болар, ол өзінің қауіпсіздігіне сенімді көрінеді.
Тіпті, Түркиядағы соңғы думанға қарап, бір сәтке оның «жабайы» дейтіндей де емес, мәдениетке жақын, өнерге деген өзіндік көзқарасы бар, сөз түсінетін жігіт пе деп те қаласың. Өйткені қылмыстық топтың серкесін көруге барған өнерпаздардың арасында айтыс саңлақтары Айбек Қалиев, Сара Тоқтамысова, әнші Роза Әлқожа бар. Ал кезінде айтыскер болған, бүгінде әлеуметтік желіде жұртқа ақыл айтып, пұл табатын Айнұр Тұрсынбаева «Жабайы Арманның» жанынан жиі табылып жүр. Себебі кейбір расталмаған ақпаратқа сенсек, ол қылмыс әлемінде «Нойс» лақап атымен танымал жамбылдық Нұржан Иманалиев деген жігітке тұрмысқа шығып, Стамбұлға көшкен. «Нойс» өз кезегінде Арман Жұмагелдиевтің бір топтағы үзеңгелесі есептеледі. Сонымен, бәрін айт та, бірін айт: біздің соңғы бір жыл ішінде Арманның интернеттегі іс-әрекетінен түйгеніміз, ол біздің қоғаммен қайта тіл табысқысы келеді. Өзінің қылмыстық былықтарын жуып-шайып, қоғамның толыққанды мүшесі ретінде оралуды қалайтын сияқты.
Арманның арманы ауылға оралу ма?
«Жабайы Арманның» атағы әлеуметтік желілердегі белсенділігі арқылы шықты дейтін пікірді Түркиядағы соңғы кездесу кезекті рет дәлелдей түсті. Instagram парақшасынан оның Түркиядағы ауқатты адамдармен араласып, олардың түрлі шараларына қатысып тұратынын байқауға болады. Сондай-ақ «Жабайы Арманның» елімізде болып жатқан оқиғаларды жіті қадағалап отыратынын аңғардық. Бұл оның қылмыс әлемінде Қазақстанды қарап отыратын «смотрящий» етіп бекітілді деген сыбысты дәлелдегісі келетінін білдірсе керек. Алайда елімізде оның беделін мойындай қоймайтын өзге де қылмыстық топтар бар екенін ұмытпағанымыз жөн.
Қылмыс серкесі тікелей эфирде сөйлегенде «ауылға барсам, мені бірден шекарада-ақ ұстап алады ғой» деп жиі айтады. Әркез жерлестеріне сәлем айтып, амандығын тілеп, көріскенше деп жатады. Кешегі бір топ өнерпазды алдырып, думандатып жүргені де осы сағынышын басу секілді. Бір жағы өзін атымтай жомарт етіп көрсетіп, ел алдында жақсы атты атану мақсаты да болуы мүмкін. Жалпы, бұл жігіт біздің қоғам алдында ұпай жинауға тырысып жатқанын байқау қиын емес. Түрлі даулы істерге пікірін білдіріп, кейбір азаматтарға қолғабыс білдіруге тырысып жатқандай көрінеді.
Ал Түркиядағы думанның тағы бір мақсаты &ndash қылмыс әлемінде өзінің арқа сүйейтін ағасы, «заңдағы ұры» Лоту Гулиді (Нәдір Салифов) атып кеткеннен кейін де өзінің жүні жығылмағандығын көрсету, қарсыластарына деген ашық мессендж болуы мүмкін.
«Жабайы Арман» кімнің жобасы?
Көпшілік ортада талқыланып жататын көптеген пікірлердің бірі осы сұрақ төңірегінде өрбитіні рас. Өйткені заңмен проблемасы бастан асатын адамның бұлайша арқасын кеңге салып өмір сүруі осындай ойға жетелейді. Тіпті, кейбір расталмаған ақпараттарға сенсек, ол Қазақстанға бірнеше рет келіп те кеткен. Ал өмір салтын ашықтан-ашық жариялап, жазасыздығына масаттанатын кейпі таңғалдырады. Сонда Қазақстанның құқық қорғау органдарының құрығы қанша ұзын десек те, шетелде жасырынып жүрген, ал бұл жағдайда жария жүрген бір адамды құрықтауға қауқары жетпей тұрғаны ма? Бұл тек құқық қорғау саласының ғана емес, дипломаттарымыздың да әлсіздігі емес пе? Себебі 1995 жылы Қазақстан мен Түркия арасында қылмыскерлерді ұстап беру туралы келісім жасалған.
Жалпы, заңнан қашқан қарақшы мен ұрыларды Түркияның магниттей тартатыны несі екен? Соңғы 10 жылдықта бұл ел Еуразиядағы «криминалдық клондайкқа» айналып бара жатқан жоқ па? Жеңіл өмір аңсағандарды Түркияның жұмақтай туристік потенциалы тартатын сияқты. Бұл сұрақтар өз жауабын күтіп жатқаны аян. Біз бастапқы тақырыбымызға оралайық.
«Жабайы Арманның» қылмыс әлеміндегі карьерасынан қарап, «дайындалған жоба» пайымдауға болатын сияқты. 2005 жылы ол жігіттерімен бірге Шымкентте «Саяхат» қонақүйінде оппозициялық «Әділетті Қазақстан үшін» қозғалысының құрылтай құру конференциясына баса-көктеп кіріп, оның қатысушыларын ұрып-соғып, таратып жіберуі осыған меңзейді. Кейін оның бір жылға шартты түрде сотталуы осы ойымызды нақтылай түседі. Осы оқиғадан соң «Жабайы Арманның» атағы дүркірей шықты. Одан кейін де ол талай оқ пен оттан аман қалған. Қырғыз еліне қашып кетіп, бой тасалап жүрген кезі де болды. Шымкенттегі «сыра королі», мемлекеттік төңкеріс жасауға ұмтылғаны үшін 21 жылға сотталған Тоқтар Төлешевпен, «Әділ-Қытай» тобымен текетіресі болған. Мұндағы ымырасыз күрестің трансұлттық қылмыстық топтар арасындағы соғыстың ұшығы екенін кейін білдік. Арман Жұмагелдиев Ресейдегі белді қылмыс серкесі Лоту Гулимен жақындығы осыны аңғартты.
Мұнда, әрине бізге беймәлім ақпарат көп. Бірақ бір нәрсе анық. Ол &ndash азаматтар елдегі заңсыздықты, проблеманы шешу үшін құқық қорғау органдарына емес, 1990 жылдардағыдай қылмыс әлемінің өкіліне жүгіне бастады. Бұдан бөлек, қоғамда, өнерде, мемлекеттік қызметте гибридтік қатынастар пайда болды. Қылмыстық топ өкілімен суретке түсіп, оны дәріптеп, жұрттың санасында заңдастыру, ақтап алу әрекеті жүріп жатыр. Алайда мұндай қауіпті процестің соңы неге әкелері белгісіз.
Нұрлан ҚОСАЙ