Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес

Кез келген өркениетті қоғам үшін сыбайлас жемқорлықпен күрес ең өзекті сұ­рақ­тардың бірі болып табылады. Сыбайлас жемқорлық мемлекетті ішінен жоюдың бастамасы мен жетістіктерді жоққа шыға­ратын, ұлттық қауіпсіздікке қауіп-қатер әке­ле­тіндігі күмәнсіз. Сондықтан да Қа­зақстан Рес­публикасының мемлекеттік сая­са­тының негізгі басымдылықтарының бі­рі болып осы зұлымдықпен күресу болып та­былады.
Сыбайлас жемқорлықпен күресу елі­міздің бүгінгі күнгі күрделі мәселелерінің бірі болып отыр. Үлкен әлеуметтік қасі­рет болып табылатын ол саяси даму тұрғы­сынан бір-біріне ұқсамайтын әлемдегі бар­лық елдердің қай-қайсысын да қатты алаңдататыны айқын.
Тәуелсіз Қазақстандағы сыбайлас жем­қорлықпен күрестің даму тарихын жалпылай төрт этапқа бөліп қарастыруымызға болады.
Бірінші этап – 1992-1998 жж. Сыбай­лас жемқорлықпен күрестің бастапқы кезеңі және нормативтік-құқықтық база­ның қалып­тасуы.
Екінші этап – 1998-2000 жж. Сыбайлас жемқорлықпен күрес­тің басты құқықтық және әдістемелік негізі ретінде сыбайлас жем­қорлыққа қарсы туралы заңнаманың пайда болуы.
Үшінші этап – 2001-2004 жж. Сыбай­лас жемқорлықпен күрес проблемаларын шешудің жүйелік көзқарасының қалып­тасуы.
Төртінші этап – 2005 жылдың ақпа­нынан. Қазақстанның жылдам эконо­ми­калық, әлеуметтік және саяси модер­низа­циялау контекстінде сыбайлас жем­қор­лықпен күресі.
Біздің еліміз ең алғашқы болып ТМД елдері арасында «Сыбайлас жемқорлықпен күрес туралы» Заңын (1998 жылы) әзір­леп, қабылдады.
Осы заңда мемлекеттiк мiндеттердi ат­қаратын адамдардың, сон­дай-ақ со­лар­ға теңестiрiлген адамдардың лауа­зым­дық өкiлеттiгiн және соған бай­ланыс­ты мүмкiндiктерiн пайдалана отырып не мүлiктiк пайда алу үшiн олардың өз өкiлет­тiктерiн өзгеше пайдалануы, жеке өзi немесе делдалдар ар­қылы заң­да көзделмеген мү­лiк­тiк игi­лiктер мен артықшылықтар алуы, сол сияқ­ты бұл адам­дарға жеке жә­не заңды тұлғалардың атал­ған игiлiктер мен артық­шылықтарды құқыққа қарсы беруi арқылы оларды сатып алуы сыбайлас жем­қорлық деп ұғынылады.
Бұл заңмен сыбайлас жемқорлыққа қар­сы әрекеттердің негізгі қағидалары анық­талып, сыбайлас жемқорлыққа қа­тыс­ты құқық бұзушылық түрлері, сонымен бір­ге жауапкершілікке тарту жағдайлары бе­кі­тілді. Бірінші қадам 1998 жылы «Мемлекеттік қызмет туралы» Заңының аясында пайда болды.
Қазіргі таңда 2006-2010 жылдарға ар­налған сыбайлас жем­қорлыққа қар­сы бағ­дарламаның өзектілігі бәрі­мізге айқын. Бағ­дарламаның негізгі ере­же­лері сыбай­лас жемқорлықпен күрес жө­ніндегі заң­наманы, құқық бұзу­шы­лық­тың деңгейін төмендету бойынша ар­найы шараларды жетілдіруге, құқық қор­ғау және сот жүйесі қызметін оң­тай­ландыруға, азаматтық қо­ғам­мен өз­ара әрекетке, мемлекеттің сы­бай­лас жемқорлыққа қарсы саясатын на­сихат­тау мен халықаралық ынты­мақ­тас­тықты нығайтуға бағытталған.
Сонымен қатар құқық бұзушылық пен қылмыстық фактілерге және оларды тудыратын жағдайларға жол бермеу мақ­сатында салық қызметі органдарының қыз­меткерлері Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Салық комите­ті төра­ға­сының 2006 жылғы 30 қыркүйектегі № 474 бұйрығымен бекітілген Салық ор­ган­дары қызметкерінің кәсіби этикасы кодексінің және Қазақстан Республи­касы Қаржы министрлігі Салық коми­теті төра­ғасының 2007 жылғы 26 жел­тоқ­сандағы бұйрығымен бекітілген, Қазақ­стан Рес­пуб­ликасының салық қызметі орган­да­рын­дағы сыбайлас жем­қор­лықпен күрес стратегиясының талаптарын бас­шылыққа ала отырып орындау және жүзеге асыру алғышарттардың бірі болып табылады.
Жоғарыда аталған заңдарды жүзеге асыру барысында Алматы қаласы бо­йын­ша Медеу ауданының салық бас­қар­масында 08.08.2011 жылы салық төлеу­шілерге арналған «Сыбайлас жем­қор­лыққа қатысты құқық бұзу­шылық­ты алдын алу және де ескерту шаралары» атты семинар өткізілді. Жалпы, семинарда қарасты­рылған өзекті мәселе салық төлеушілерді жемқорлықпен күрес туралы заңдармен, сонымен қатар салық төлеу­шілердің құ­қық­тарымен таныстыру болып табылды.
Кез келген салық төлеуші салық органдары қызметкерлерінің заңсыз әрекеттері­не қарсы Алматы қаласы бойынша Медеу ауданының салық басқармасының 8(727) 272-11-34 сенім телефонына хабарласа алатынын ескертеді.
Елбасымыз атап айтқандай, «сыбайлас жемқорлықпен күрес қылмыскерлерді жазалау жөніндегі табанды шаралар ғана емес, бұл – мемлекет пен қоғамның күн­делікті жұмысының тұтас кешені» болып табылады. Сол себепті әрбір Қазақстан Республикасының азама­ты сыбайлас жем­қорлыққа жол бермеуге міндетті.

Г.САПИЕВА, Алматы қаласы бойынша Медеу ауданының салық басқармасының заңды тұлғалардың cалық аудит бөлімінің бас маманы