Сәби кемтарлығының сыры неде?

Соңғы әлетте жұрттың жағасын ұстатардай «құбыжық» сәбилердің дүниеге келуі жиі орын алатын болып жүр. Мамандар мұның басты себебі экологиялық ахуалдың нашарлауынан деп бағалауда. Мұндай мәселе көбіне экологиялық апатты аймақтарға тән. Мәселен, 1999 жылы Қызылорда облысында бүкіл денесі бір-біріне жабысқан егіз балалар туылған. Ал арада бір жыл өткенде осы өңірде маңдайында жалғыз көзі бар сәби өмірге келді. Мұндай сұмдықты бұрын-соңды көрмеген жұрт жағасын ұстап, шуласты.
2003 жылы оңтүстіктегі Қазығұрт ауданында ешқандай жыныс мүшесі жоқ бала туылды. Дәрігерлер қолдарынан келетін қайран жоқтығын білдірген. Ақыры бала ісіп-кеуіп, үш күннен соң шетінеп кетіпті. Бұл оқиға сол күйі «жабулы қазан – жабулы» күйінше қалды. Ал былтыр Шымшаһарда да осындай қорқынышты бала туылған болатын. Аз уақыт өтпей бала ажал құшты. Бұдан да сұмдық екі аяғы бір-біріне жабысып туылған, басы денесінен үлкен, ергежейлі сәбилер де бар. Ең қорқыныштысы, бүгінде Шымкент­тегі мамандандырылған балалар үйінде жыл жылжыған сайын құбыжық сәбилер саны артып барады. Тамырын тереңге тартқан бұл мәселенің мәнісіне тереңірек үңіліп зерттеп жатқан сала мамандары жоқ. Бар мәселені генетик мамандардың мойнына артып қойып, «іс бітті» деу «жаны ашымастың қасында басың ауырмасын­ның» кері сияқты. Болашақ ана УДҚ (УЗИ) аппа­ра­тына түскен соң-ақ баланың ауытқу­шы­лықпен туылуы мүмкін екендігі белгілі болады. Осы уақытта дәрігерлер түсік тастау жайын айтса да көнбейтіндер көп көрінеді. Ондай балаларды өмірге әкелуге аналары саналы түрде барады екен. Ал арада екі-үш жыл өткен соң, бағып-қағуын қиынсынғандары балалар үйіне әкеп өткізіп кетеді. Жуырда ғана Денсаулық сақтау министрлігінің мәлімдегеніндей, бір ғана Астана қаласында түрлі патологиялық ауытқушылығы бар шаранаға жасанды түсік жасалыпты. «Егер мұндай қадамға бармағанда, түрлі құбыжық, не болмаса мүгедек бала туылатыны хақ еді» дейді мамандар. Құбыжық болмаса да «қоянжы­рық», «қасқыр ауыз» болып туылатын балалар саны да артып отыр. Бүгінде оңтүс­тікте 431 бала осындай диагнозбен тіркелген. Ал таңдайы жоқ, тілі жоқ болып туылып жатқандар да баршылық. Сондай-ақ соңғы кездері жарық дүниеге келген сәбилердің арасында салмағы 1 000 грам­ға да жетпейтіндері жиі кездеседі. Дәрігер­лердің дабыл қағатындайы да бар. Тіпті кейде салмағы 500 грамға әзер жететіндері де жеткілікті көрінеді. Әрине, бәрін эколо­гиялық ахуалға аудара беруге бол­мас. Мұның басты себебін болашақ ана­лар­дың өз денсаулықтарына немқұрайды қарай­тын­­дығымен түсіндіруге болатын сықылды. Қаракөздеріміздің дені темекі тартады. Оны жасыра алмаймыз. Бұрым­дылардың басым бөлігі ащы суды шелектеп ішпесе де, құмарлығы басым. Бұл да – белгілі жайт. Осының бәрі де бала денсаулығына теріс әсер ететінін өмірдің өзі дәлелдеп отыр. Салмағы аз сәбилерді қатарға қосу да оңай емес. Олар да басқа­лар сияқты толық медициналық көмек алуға құқылы болып есептеледі. Сол себептен қандай жағдай болғанда да Гиппократ антына адал жандар сәбилерді аман алып қалуға тырысады. Оларды аяқтан тұрғызу үшін көп қаражат қажет. Сурфактанта деп аталатын препараттың бір дозасының өзі 180 мың теңге тұратын, бұрын. Қазір тіптен қымбаттап кетті. Оны екі не үш рет салу керек. Педиатрия және балалар хирур­гиясы ғылыми орталығы мамандарының зерттеулерінше, салмағы аз, денсаулығын­да ауытқуы бар, аурушаң сәбилерді дүние­ге әкелетін аналардың көбісі анемиямен, вирусты гепатитпен, иммунитет әлсіздігімен ауыратындығы анықталған. Бүгінде шара­наны генетикалық диагностика көмегімен алдын ала жатыр­дан бастап анықтау жолға қойылған. Дәрі­герлердің басым бөлігі мүгедек баланың өмірге келмегені дұрыс деп санайды. Ол үшін ерте бастан жасанды түсік жасатуды қолайлы көреді.
Көбіне басты себеп деп экология, тұрмыстың төмендігін атап жатады....ғой. Ендеше осындай жағдайлардан кейін ауру да атқа қамшы салмай ма?
Гүлден БЕРДАЛИЕВА, дәрігер-гинеколог:
– Аяғы ауыр ананы толық тексеруден өткізген соң, егер баласының шынында да ауытқушылығы бар, мүгедек не «құбы­жықкейіпті» болып өмірге келетіні белгілі болса, түсік жасатуға кеңес береміз. Кемтар баланы көру ата-анаға да қасірет қой. Алайда мұнымен келіспей босанған соң, өкініп жататын­дар тіптен көп. Мұндайда балалар үйі тағы бір мүшемен толығады. Ауру анадан ауру бала туылатыны белгілі. Сондықтан да баланы өмірге әкелуге дайындықты әу бастан бастаған жөн дер едім.

Дәрігерлердің айтар уәжі
Бүгінде құрсақтағы сәбидің алдын ала денсаулық жағдайын анықтауға мүмкіндік бар, соған орай, ата-ана құрсақтағы сәбиі мүгедек болса, алдын ала анықтап, бас тарта алады. Әйелдерге кеңес беру орталығында тіркелген әрбір әйелді қанын зерттеп, ультрадыбыстық тексеруден өткізіп, хромосомдық анализдерден соң шынымен баланың мүгедек екені анықталып, ертеңгі күні кемтар бала туылатыны белгілі болса, генетиктер аяғы ауыр анаға баланы өмірге әкелу немесе одан бас тарту жөнінде жан-жақты түсіндіреді. Соңғы шешім ата-ананың өз қолында. Мүгедек баланың ата-анаға да көрсетер қуанышынан гөрі, қайғысы көп болары анық. Қоғам үшін де бұл оңай нәрсе емес. Бар салмақ мемлекеттің мойнына түседі. Мүгедектер үйіндегі әр бала үшін ай сайын, жыл сайын қыруар қаражат жұмсалады. Бұл – әрине, экономикалық тұрғыдан тиімсіз. Мұның астарына үңіліп, алдын алып, болдырмауға күш салу қажет-ақ.

Дін өкілдерінің айтар уәжі 
Баланы өмірге келтірмей жатып жанын қию Алла алдында да, тіпті адамгершілік тұрғысы­нан да дұрыс емес. Тіпті кемтар болса да. Бұған күш салғанша, осындай балалар­дың көбеюіне себепкер болып отыр­ған мәселе­лердің түйінін тарқату керек.