Техника мен технологияның дамыған заманында ұлттық құндылықтарымыздың мәні жоғалып бара жатыр. Бұл сөздердің жаны бар. Мысалы, келін болу – санамыздан ажырап бара жатқан құндылықтардың бірі.
Жалпы, қазақ дәстүрінде қыз бен келінге қатысты сын, тыйым, тәрбие түрлері жетіп-артылады. Халқымызда отаудың берекесі мен бірлігі келіннің жүріс-тұрысы арқылы бағаланған. Оның іс тігу, ас әзірлеу, үй тазалығын қадағалауы – келіннің тәрбиесіне қатысты дүниелер екені анық. Заман көшінен қалмаған біздің үйіміздің төрінде «LG», «Samsung» сынды көмекшілердің салдарынан шаңыраққа түскен келінге айтар міннің болуы заңды құбылыс сияқты. Әрине, көпке топырақ шашпаймыз. Бұл жайт шаңырақтың шайқалуының да себебі болуы мүмкін.
Мұны статистика сандары да растауда. Мәселен, үстіміздегі жылдың алғашқы тоқсанының өзінде Қазақстанда 11 613 ажырасу тіркелген. Бұл – өткен жылғымен салыстырғанда 6,5 пайызға артық көрсеткіш. Ал былтырғы жылы 48 мыңнан астам ерлі-зайыпты ажырасқан. Алматы, Ақмола, Қостанай, Қарағанды, Павлодар және Солтүстік Қазақстан облыстарында бір жылда некеге тұрған әрбір үшінші ерлі-зайыпты ажырасатын болса, Жамбыл және Оңтүстік Қазақстан облыстарында бұл көрсеткіш екі есе төмен, онда әрбір алтыншы неке ажырасатын көрінеді.
Осылайша түрлі себептермен отбасы атты шағын мемлекеттің шаңырағы шайқалып, керегесі қираған. Ажырасудың алуан себебі болғанымен, түп-төркіні тереңде. Материалдық қиындықтар, мінездің жараспауы – қарапайым мысал. Тіпті «келіншай құя алмадың!» деп шу шығарып, кеше түскен келінін төркініне қайтару жағдайлары туралы да естіп жүрміз. Бұл жалғызбасты әйел, толық емес жанұя сынды қоғамдық дерттің белең алуына септігін тигізетіні хақ. Осылардың тізімін тірі жетім ұл мен қыз жалғастырады. Сайып келгенде, аталған әлеуметтік мәселелердің алдын алатын дүние бар.
Отбасы институты, ұлттық тәрбие мықты болса, көз жылатар мәселелер де аз болар еді. Бүгінде тату ене мен келінді де табу қиын. Қыздарды да айыптай беруге болмайды. Өйткені бүгінгі заман қыздарына қойылатын талаптар жүгі жеңіл емес. Оқу-білім, қызмет жолында келіндік тәрбиені қатар ұстай алмауы да мүмкін.
Міне, мұндай жағдайда келіндер мектебі – білім мен білікті жетілдіруге көмек болмақ. Ұзын сөздің қысқасы, келіндер мектебі бүгінгі қоғамның қажеттілігі болып отыр. Жыл басында Алматыда еліміз бойынша алғашқы болып келіндер мектебі ашылған болатын. Бұл мектептің түлектері Қазақстанның үздік келіні байқауына да жолдама алатын болды. Идея авторы Белла Сәтмырзаның айтуынша, «келіндер мектебін ашуға деген ниеттің пайда болуына еліміздегі отбасылық жағдайлар сеп болды. Сонымен қатар елімізде тұрмыс құра алмай жүрген кәрі қыздар көбейіп барады. Бұл қоғамдық мәселені шешуге үлес қосу мақсатында келіндер мектебін ашу идеясы туды», –дейді ол. Бұл мектепте арулар отбасылық психология ілімін игерумен қатар, ас әзірлеу, үй тұрмысын қадағалау бойынша теориялық білім алу мүмкіндігіне ие екен. Мәселен, бойжеткендерге ұлттық тәрбие беретін осындай орталықтар Түркияда да жұмыс істейді.
Әсел БЕЙСЕЕВА, екі баланың анасы:
– 21 жасымда ата-баба дәстүрін құрмет тұтатын үлгілі шаңыраққа келін болып түстім. Өзім Қызылорда облысының тумасымын. Тағдырдың жазуымен Павлодар жерінің келіні атандым. Жалпы, келін болу ілімін игеру қиын болған жоқ. Өйткені мен дала академиясын тамамдадым. Дегенмен бүгінде замандастарымның арасында ас әзірлей алмау, тұрмысқа кеш шығу үрдісі белең алуда. Қыздар жоғары оқу орнын тамамдай салысымен жұмысқа кірісіп кетеді де, үй жұмыстарына көп уақыт жұмсай алмай қалады. Мансап қуып, отбасын құруды екінші орынға қойып қоятындар да бар. Сондықтан үй жұмыстарына, жақсы тамақ жасауға, жақсы келін атануға тәжірибе жетіспей жатады. Міне, осындай кемшіліктің орнын толтыру үшін келіндер мектебі қажет деп ойлаймын. Бұл ұйымдар әр қалада ашылып, қаржыландыратын демеушілер табылып жатса, нұр үстіне нұр болар еді.
Назигүл ЕРЖАНОВА, көпбалалы ана:
– Бес баланың анасымын. Келін болып түскенде жанымда екінші анам – енем де болған жоқ. Шыны керек, бастапқыда қиыншылық көрдім. Уақыт өте келе үй тірлігін басқаруды меңгеріп алдым. Бүгінгі заманда келін боламын деушілерге бағыт беретін ұйымдарды ашу артық деп ойлаймын. Әр қазақ аруының бойында «Мен келін боламын. Болашақ ана атанамын» деген ой қалыптастыру қажет. Барлығы тәрбиеге тіреледі. Ал тәрбие отбасынан басталады. Менің ойымша, бұл – бізге сын.
Сендер КАМУРАН, Түркия азаматы:
– Түркияда Келін тәрбиелеу орталықтары жұмыс жасайды.
Қоғамдық ұйымдар мемлекет тарапынан қаржыландырылады. Демеушілердің қолдауымен тіршілік ететін қоғамдық ұйымдар да бар. Бұл мекемелер бойжеткен қыздарға, келіншектерге ас әзірлеуден бастап, келін атқаратын шаруаларды жүзеге асыруға бейімдейді. Сонымен қатар келіндер мектебі жұмыс орындарын ашып, бизнесті дөңгелетудің оңтайлы жолы деп білемін.
Түйін
Бейресми ақпараттарға сүйенсек, Қазақтанда әр үшінші отбасының соңы ажырасуға ұласады екен. Ал бір некенің орташа жасы 5 жылды құрайды-мыс. Алаңдатарлық жайт. Осындай жағдайдың қалыптасуына жаһандануға мойынсұнған заман септігін тигізуде. Бұл қолтаңбаны бүгінгі ұрпаққа қарап-ақ байқауға болады. Сырттан келген мәдениеттің әсерінен ұлттық мәдениетімізден алыстап жатқандаймыз. Сондықтан жазылмаған дала заңымен ұрпақ тәрбиелейтін ғұрыптық институттарды жандандыра түссе, ұтарымыз көп. Солардың бірі – келіндер мектебі. Бәлкім, осындай институттардың арқасында қазақтың қаһарман ұлы Бауыржан Момышұлының келіні Зейнеп Ахметовадай үлгі тұтар аналарымыз көбейер.