Гені өзгерген өнім тұқымымызды құртып жүрмесін...

Жер шарындағы адамзат санының артуы тағам тапшылығы мен жаппай аштықтың белең алуына әкеп соқтырады деген болжам бар. Осыған сәйкес, гендік модификацияланған өнімдерді тұтыну бүкіл әлем елдерінде тараған деседі. Алайда пайдалы ма, зиянды ма, белгісіз. Себебі ГМО-ның адам денсаулығына әсері әлі толық зерттеліп біткен жоқ.

Гендік модификацияланған өнім­дер­дің қазір кеңінен таралуына бірін­шіден ғаламдық аштық себеп болып отыр десек, дәл қазір жер бе­тінде 1 млрд 200 млн адам аштыққа ұшыра­ған көрінеді. Осыдан бес жыл бұрын шетелдік ғалымдар «ашық­қан­дардың қатары 800 миллионға жетті» деп дабыл қаққан еді, қысқа мерзім ішінде 50%-ға көбейген ашқұрсақтарды аштықтан қорғаудың амалы да осы гендік моди­фи­ка­ция­лан­ған орга­низм­­дерді ойлап табуға келіп тірел­генге ұқсайды. Бүгінде әлемдік нарық­ты гендік инже­не­рия­ның жемісі – гендік моди­фи­ка­ция­ланған өнім­дер жайлаған. Гендік модифи­кация­ланған организмдер дегеннің өзі – бір ор­ганизмнің генін басқа бір өсімдіктің не­ме­се жа­нуар­дың ДНК-сына енгізіп, транс­гени­за­ция жасау арқы­лы алынатын өнім. Бұл операция орга­низм­нің кейбір табиғи қасиет­терін өзгер­теді. Мұн­дай азықты тұтынған адам­ның ағза­сын­да өзге­рістер бола ма, жоқ па ғалымдар нақты айт­пай­ды. Қазір ГМО-ны Қытай, Жапония, Корея, АҚШ сынды елдер өндіреді және мұндай өн­діріс жылдан-жылға есе­леп өсіп келеді. Бірақ гені өзгерген өнімді тұ­ты­нушы­ның ағзасында өзгеріс болмайды деген кепіл жоқ. Шетелдік ғалымдар бір­неше зерттеу жүргізіп, ағзадағы өзгерістен бөлек, бедеуліктің пайда болатынын да анық­таған болатын. Бірақ бұл мәлім­демелер нақ­ты ғылыми-зерттеудің нәти­жесі ретін­де танылмай отыр. Оның себебі де белгілі. Алпауыт елдердің ГМО-дан тауып отыр­ған пайдасын ескерер болсақ, Дүние­­жүзілік денсаулық сақтау ұйы­мының да «тіс жармай» отыруының неден екенін ұғыну қиын емес. Мысалы, дамы­ған елдердің бірнешеуінде жүргі­зілген сараптама бойынша, есек пен атты будан­дас­ты­рып алын­ған жануардан ұрпақ өрбімейтіні анық­талды. Гені өзгеріске ұшыраған картопты жеген егеуқұйрық та, жүгеріні жеген тышқанның да көбей­мейтіндігі дәлелденді. Бірақ ГМО-ны таратушы негізгі ел АҚШ мойындар емес. Алысқа бармай-ақ қоялық, біздің елде де соңғы жылдары бедеулердің күрт көбеюі білініп отыр. Сарапшылардың айтуынша, оған ГМО-ның да себепші болуы әбден мүмкін.
Игорь Папэ, тәуелсіз сарапшы:
– Қазақстандық әйелдердің 18%-ы құрсақ көтере алмай жүр. Мұндай мә­селе әлем елдерінің басымының ба­сын­да бар. Осыдан-ақ түсінуге болады, АҚШ ГМО-ны белгілі бір саяси сипатта өндіреді. Жер шарын­дағы адам санын азайту керек, сол үшін. Ғалымдар гені өзгер­ген өнім­дер­ді жегеннен адам ағза­сында өзгерістер болып, ұрпақ жал­ғастыру тоқта­ла­ты­нын дәлелдеп беріп отырса да, АҚШ-қа бағынышты әлемдік ұйымдар олар­ды қарсы шық­тың­дар деп, көздерін құртып жатыр. Ал жазық­сыз, қара­пайым халық жапа шегіп жүр.
Айта берсек, ғылыми-зерттеулердің адам шошырлық нәтижелері өте көп. Мысалы: картоп генінің қатарына сары­шаян генін қосу нәтижесінде ешқандай жән­дік жемейтін картоп түрі, қызанға солтүстік камбаласының генін қосудан аязға төзімді, үсімейтін қызанақ түрі, жал­пы аязға төзімді, жәндіктер жемейтін, құрт түс­пейтін, ұзақ сақ­талатын, тағысын-тағы қасиеттері бар түрлері алынады. Бүкіл жаратылыс ға­сыр­лар бойы өзі сұ­рып­тап берген, кез кел­ген организмнің өсіп-өнуіне жауапты болып саналатын гено­мына бөтен генді әкеліп, жасанды жол­мен енгізген кез­де оның келесі ұрпағы өзгеріске ұшы­райды. ГМО-ның дүние­жүзіне кең тарап кетуінің кесірінен адам­дар мен жануар­лар ара­сында ұрпақсыз­дықтың дамуы, қатерлі ісік ауруларының көбеюі, тұқым қуалайтын кемтарлықтың ерекше түр­лері пайда болуы мүмкін екен­дігін бел­гілі ғалымдар дәлелдеген. Тіпті ГМ-жүгері беріп асыраған экспери­менттік жануарлардың төл­дері 100% өлі туғаны туралы ғылыми нәтиже белгілі бола тұра қорытынды жойылған. Себебі ғалым­дар­дың бұл секілді мәлім­де­ме­лерінің жария болуы өндіруші компа­ния­ларға тиімсіз. Керек десеңіз, био­тех­но­логия саласында зерттеулер жүргізген 500 ғалымның үштен бірі өздерінің анықтаған қорытын­дысын өзгертуге мәжбүр болғаны туралы мә­лімет­тер де бар екен. Ғылыми-зерттеу жұ­мы­старына демеушілік жасаған өндіруші компания өкілдерінің өтінішін орындаған ғалымдардың 17% -ы тап­сы­рыс беру­шіге ұтымды нәтиже көрсетіп, жал­ған қо­рытынды берген, ал 10%-ы қар­­жылай қыспаққа түсетіндіктен қай­мы­ғып, ГМО-ның кері әсерлері жөніндегі ақпа­рат­ты жасырған. Бірақ ГМО-ның не­гізін қа­лау­шы АҚШ-тың Ауыл шаруа­шы­лығы ми­нистр­­лігі өз елінде ГМ-күріштің сортын егуге баяғыда-ақ тыйым салған.

Ресейлік ғалымдардың мәліметі

ГМО азықтарын пайдаланудың зияны:
• өте қауіпті аллергиялық реакциялардың пайда болуы. Мысалы: АҚШ-та адамдар ГМО өнімдерін еркін қолданады. Аллер­гия­мен ауыратындар саны 70%-ды құрай­ды, ал Швецияда – 7% және бұл өнімдерді қолдануға тыйым салынған;
• трансгенді өнімдерді пайдалану асқа­занның сілемейлі қабатының құрылымын бұзады. Зат алмасудың бұзылып, имму­ни­теттің төмендеуіне әкеледі;
• ісік ауруларының көбеюіне себеп бола­ды. Жасушаларды мутацияға ұшыратады.
Қарап отырсақ, ғылыми-зерттеулердің барлығы өзге елдердікі. Бірақ сол өнімді Қазақстан да пайдаланады. Мамандардың айтуынша, біздің елде ГМО-ға тексерістің мүлдем жүргізілмейтінін оны өндір­мей­тін­ді­гімізбен түсіндіруге болады. Демек біз үшін ГМО-ны өндіруші негізгі ел АҚШ зиянсыз десе, «ГМО зиянсыз» деген сөз.
Төрегелді Шарманов, Қазақ тағамтану академиясының президенті, академик:
– Шала-шарпы тексеріп, қоры­тын­ды жасауға болмайды. Америкада күллі әлемге аты шыққан ғалымдар жетерлік. Олардың саясатпен шаруасы жоқ, өздерінің құнды ғылыми жұмыс­та­рымен бүкіл дүниежүзіне белгілі болды. Әсіресе, бұл елде медицина, физиология, биология саласы қатты дамыған. Мәселен, атақты Нобель сыйлығы пайда болғаннан бері дүние­жүзі бойынша 200-ге жуық ғалым алған. Ал оның 100-ге жуығы – амери­кан­дық ғалымдар. Бұл беделді сыйлық кез келген адамға берілмейді. Транс­ген­ді өнімдерді зиян деп отырған Ресей­де екі-ақ адам алған. Міне, осы­дан-ақ Америкадағы ғылымның, техниканың жоғары деңгейде дамы­ға­нын көруге болады. Осы елдің ғалым­дары трансгенді өнімдердің адам денсаулығына қатері жоқ екенін дәлелдеген. Ал енді Ресей ғалым­да­рының шала-шарпы тексеру жасап, гені модификацияланған өнімдер адамның генін өзгертіп, күрделі ақауларға ұшыратады деп жүргені тіпті күлкілі.
Осылайша еліміздегі бірінші нөмірлі тағамтанушы ғалымымыз гендік моди­фи­ка­цияланған өнімдерді жақтап, айды аспаннан бір-ақ шығарды. Тіпті әлемдік аштық болады десек те, Қазақстанның ұлан-байтақ, кең жеріне астық салып, өнім алсақ, еліміздің 1 млрд адамды қинал­мас­тан асырауға шамасы бар. Бұл да отандық мамандардың мәліметі. Бірақ тағы да сол ашықтан-ашық айтуға қаймығатын қазе­кем АҚШ-тың «ақ дегенін – алғыс, қара дегенін – қарғыс» деп бас шұлғумен отыр...