Чернобыльдықтар мемлекеттік қолдауға зәру

Чернобыль апатына 25 жыл толып отыр. Алайда осы уақытқа дейін аталмыш апатқа қатысқан қазақстандық ардагерлерге мемлекет тарапынан мардымды көмек беріліп отырған жоқ. Тіпті олар ТМД елдеріндегі әріптестерінің ішінде ең төменгі зейнетақы алады екен. Бұл туралы аталмыш одақтың президенті Рахым Әбдікәрімов мәлімдеп отыр.
– Чернобыль апатына қатысқан ардагерлер мем­ле­­кеттік қолдауға зәру. Апат зардабын жоюға Қа­зақ­станнан 31 743 адам барса, қазірде оның 4519-ы ғана қалған. Оның өзінде басым көбі мү­ге­дек­тікке ұшы­раған. Егер соғысқа қатысып, бір мү­шесінен, қо­лы не аяғынан айырылып келген ар­дагер салауатты өмір салтын ұстанып, уақтылы дәрісін қабылдап жүр­се, 30-40 жылға дейін өмір сүруі мүмкін. Ал радиация уы­тын бойына сіңірген чернобыльдықтарға қол­данатын ешқандай ем жоқ. Демек, бұл апат соғыстан да ауыр зардап әкеліп тұр. Өкініштісі сол, елімізде чер­­нобыльдықтарға еш­қан­дай көмек көрсетіліп отыр­ған жоқ. Экономикалық жа­ғ­ынан құлдыраған Қыр­ғызстанның өзі Чернобыль ап­атына қатысқан ар­дагерлеріне көптеген жеңілдік жа­сап отыр. Тіпті зей­нетақыларын 350 долларға дейін көтерген. Оны­мен қоса, қоғамдық көлікте жүруге, коммуналдық тө­лем­дерге жеңілдік қа­рас­тырған. Ал Украинадағы жағдайға келетін болсақ, он­дағы әріптестеріміз көп­теген жеңілдіктерден бө­лек, 800 доллар зейнетақы алады. Ал Ресейдегі әріп­тес­терімізге 1000 доллар зейнетақы тағайындалған. Оның өзінде оларға жыл сайын Президенттік сыйақылар беріліп тұрады, санаторийлерде тегін ем қабылдайды.
Ал біздің алатын зейнетақымыз – не­бәрі 27 мың теңге. Басқа еш­қан­дай жеңілдік жоқ. Демек, Чер­но­быль апатын жоюшы қазақ­стан­дық ар­дагерлердің әлеуметтік және ден­саулық жағдайы мәз емес. Олар­­дың әрқайсысы кем дегенде 20-дан астам сырқат тү­рімен ауы­ра­ды. Біздің қата­рымыздың тез сиреп бара жатқан­дығының бір себебі, міне, осыдан. Мардымсыз зейнетақы ден­­саулық сақтауға және тіршілік кешуге жетпейді. Бұл әді­лет­ті­лік пе? Оның өзінде азық-түлік бағасы мен коммунал­дық тө­лем­дер жыл сайын өсіп жатыр. Сон­дық­тан біздерге қатысты же­ңіл­діктер мен жәр­демақыларды мем­лекет қайта қа­ра­уы керек.
2009 жылы Чернобыль апатын ауыз­дық­тауға қатысушыларға арналған ес­керт­кіштің жобасы жасалып, оны қоятын жер­ге дейін даярланып қойылған болатын. Бі­рақ оны тұрғызуға қажетті 71 мың АҚШ дол­ла­ры көлеміндегі қаражат әлі табылмай тұр. «Біз­дің бай мемлекетіміз үшін бұл со­ма тиын-тебен құрлы емес пе? Бірақ осы ес­­керт­­кіштің жайын айта бастасақ бітті, «бюд­­­жетте ақша жоқ, демеушілерді өз­де­рің та­бу­ларың керек» дегеннен басқа жа­уапты ес­ти алмай келеміз», – дейді Р.Әб­дікә­рі­мов.
Республикамыздың жер-жерінде Чер­но­быль АЭС-індегі ядролық апаттың зар­дабын жоюшыларға арналған ұсақ-түйек белгілер болғанымен, олардың ерен ең­бегінің нәтижесін білдіретіндей ес­керт­кіш жоқ. «Жастарға отаншылдық тәлім-тәр­бие беруде аға буынның бұл ерлігін ұмы­туға болмайды. Оларға көрсетілетін құр­мет біздің көзіміздің тірісінде жасалуы тиіс. Сон­дықтан тарихтың ұмытылмас бір ке­­зеңінің белгісі ретінде черно­быль­дық ар­дагерлерге ескерткіш қою мем­лекеттің бір парызы болуы тиіс», – дейді ол.
Қалай десек те, 1986 жылы 26 сәуір­де болған Чернобыль апаты кімді болса да ойландыруы тиіс. Оның үстіне, осын­дай ірі апаттың алдын алуға ерекше үлес қосқан еліміздегі черно­быль­дық­тар­дың айтқан уәждері де орынды се­кіл­ді. Сондықтан Чернобыль ар­да­гер­ле­рінің жан айқайына құлақ асып, олар­дың пікірлері ескерілсе екен дейміз.

Қысқа-нұсқа
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев яд­ро­­лық энергияны қауіпсіз пай­далану жө­ніндегі саммитке қа­ты­су үшін Киев­ке барды. Онда «Чер­нобыль апатына – 25 жыл: қа­уіпсіздіктің болашағы» де­ген та­қырыпта халықаралық кон­фе­рен­ция басталды. Мемлекет бас­шы­сы Ук­раина Президенті Виктор Яну­ко­вичпен, БҰҰ Бас хатшысы Пан Ги Мун­мен және Еурокомиссияның пре­­зиденті Жозе Мануэль Бар­ро­зу­­мен кездесті. Чернобыль жо­ба­­ларын қаржыландыруға ар­нал­­ған донорлық конференция Еу­­ро­­паның қайта құру және да­му бан­­кінің қолдауымен өтіп жа­тыр. Чер­нобыль АЭС-інде жаңа за­ма­на­­уи қорғаныстың құрылысына ха­­лық­аралық донорлар 200 млн ев­ро жұмсайды. Әзірге жобаны 17 донор қолдап отыр, олардың ішін­­де жеке мемлекеттер де, ха­лық­­ара­лық қаржы институттары да бар. ЧАЭС-тегі болған 1986 жыл­­ғы жарылыстың салдарымен бай­ла­ныс­ты проблемалардан бас­қа, сам­митке қатысушылар яд­ро­лық реак­тор­лардың қауіпсіздігі, ел­дердегі АЭС-тер­дегі оқиғалар ту­ралы ақпарат та­ратушы халық­ара­лық желіні жолға қою мәселелерін тал­қылады.