Бүйрек ауруы бас ауыртып тұр

Соңғы жылдары еліміздегі балалар мен ересектер арасында бүйрек ауруының көбеюі байқалуда. Өкінішке қарай, бүйрек ауруының соңы көбіне-көп бүйректің істен шығуына әкеп соқтырады. Өзі жұдырықтай, бір кесек ет – бүйректің адам ағзасындағы алар орны орасан зор екенін тек бүйрегі ауырған адам ғана түсінетін шығар. Өйткені бүйрек істен шықса, адам өміріне қауіп арта түседі. Бүйрек қан құрамын улы заттардан тазартып, ағзадағы суды сыртқа шығарады және күніне 200 литр қанды сүзгіден өткізетіндіктен, оның адам өміріндегі маңызы зор. Осы орайда елімізде жыл өткен сайын бүйрегі ауырып, істен шығатын жандардың қатары көбеюіне байланысты «жасанды бүйрек» қызметіне жүгінушілердің санының артатыны байқалған.
Мәселен, соңғы бес жылда «жасанды бүйрек» қондырғысына жүгінетін қазақ­стандық науқастар саны үш есеге өскен. Бұл – аз көрсеткіш емес. Егер бес жыл бұрын «жасанды бүйрек» қызметіне жүгі­нетін науқастар саны 560 болса, 2011 жыл­дың қазан айында олардың саны 1608-ге жеткені байқалған. Осылайша бес жыл ішінде науқастар санының үш есеге өскені көрініп отыр. Сондай-ақ Қазақстанда диализдік орталықтар саны соңғы 10 жылда 24-тен 40-қа дейін өскен. Яғни науқас­тардың сұра­нысына сай, оларға арналған емдеу орталықтары да көбейе түскен. Әйт­се де диализдік емнің қол жетерлігіне қара­мас­тан, жыл сайын науқастардың 35%-40%-ы қайтыс болуда. Яғни диализдік емдегі нау­қастардың елеулі бөлігі бүйрек трансплантациясына жете алмаған күйі өмірімен қош­тасады. Салыстырмалы түрде алып қа­ра­сақ, Америкада бұл көр­сеткіш 25%-ды құ­райды екен. Осы орайда еліміздегі бүй­рек дертінің дендеуі мамандарды алаң­датып отыр.
Қайрат ҚАБЫЛБАЕВ, медицина ғылымының докторы, нефролог:
– Созылмалы бүйрек тапшылығы қан­дағы фосфор деңгейінің көбейіп кетуі­нен пайда болады. Соның салдары­нан ол сүйектегі кальций мен қан та­мыр­ларының ішкі қуыстарындағы каль­цийді ығыстырып, науқастарға жүрек-қан тамыры ауруларынан көз жұму қаупі төнеді. Жалпы, нефрологиялық қыз­мет саласын дамыту әлемдегі ма­ңыз­ды мәселелердің бірі болып отыр. Дамыған елдер жоғары технологияларды енгізу арқылы бүйрегі ауыратын науқастарды емдеуде үлкен жетістіктерге жетуде. Бүгінде АҚШ, Германия, Австрия, Франция, Ресей және Қазақ­стан нефрологтері бүйрек ауруларының кең таралуының алдын алу және одан болатын өлім көрсеткішін азайту мақ­сатында бірігіп жұмыс істеуде. Басты мақсат – бүйрегі ауыратын науқастар санын азайту.
Бүгінде медицина бүйрегі ауыратын науқастардың бүйрегін ауыстырып беру арқылы науқастарға көмек қолын созуда. Әйтсе де елімізде бүйрек трансплантация­сын жасатудың машақаты аз болмай тұр.
Әсия ҚАНАТБАЕВА, медицина ғылымының докторы, Қазақстан Нефрологтер қауымдастығының президенті:
– Бүйрек ақауы бар науқастар ұзақ уақыт диализдік (жасанды бүйрек) емдеуде болып, кейін бүйрек трансплантациясын қажет етеді. Әйтсе де елімізде бүйрек трансплантациясына қатысты мәселе көп. Біріншіден, ауыстыратын бүй­рек жоқ болса, екіншіден, ол қыруар қар­жыны қажет етеді. Сондықтан нау­қас­тар ұзақ уақыт бойы жасанды жолмен, яғни гемодиализ арқылы ем қа­был­дауға мәжбүр. Ағзадағы токсиндер, азот қосындылары зәр арқылы сырт­қа шығатын болғандықтан, созылмалы бүйрек жетіспеушілігі кезінде бүй­ректің зәр шығару қызметі бұзылып, адам өздігінен кіші дәретке шыға алмайды. Яғни бүйректің сүзгі қызметі іс­тен шы­ғып, улы қалдықтар ағзада қалып қоя­ды. Бір сөзбен айтқанда, ағза өз-өзінен уланады. Қажетсіз қалдық­тар­дың көбе­юі миға, жүрекке, бауырға кері әсер ете­ді. Сондықтан мұндай дерт­ке шалдыққан азаматтардың бүй­ре­гін тез арада ауыстыру қажет. Себебі бүй­регі ауырған науқастың барлық ағзасы уланып, бас­қа да сырқаттарға шалдыға бастайды. Ауыстыратын бүй­рек табыл­ған­ша нау­қас­тар гемодиализ арқылы ем алады. Бұндай ем түрі адам­дардың 5-6 жыл өмір сүруіне мүм­кіндік береді. Бүгінде елімізде 1600-дей науқас бүй­рек транс­плантациясын қажет етіп, кезекте тұр.
Дерттен айығудың ең тиімді жолы — бүй­ректі ауыстыру. Әйтсе де еліміздегі нау­қастар үшін бұл оңай болмай тұр. Себебі елімізде бүйрек донорлығы қалып­таспаған. Мамандардың айтуынша, елі­мізде бүйрегі істен шыққан науқастарға көбіне-көп нау­қастың тума-туыстарының бүйректері алынуда. Ал шетелде қайтыс болған адамдар­дың ішкі мүшелері арнайы контейнерлерде сақталады. Бүйрегі істен шығып, тіркеу­де тұрған науқастар қан тобының сәйкес­тігіне байланысты ағза ауыстыру оталарын жасату арқылы жаңа бүйрекке ие болып, өмірін жал­ғастыра алады. Бұл заңмен реттелген. Біздің елімізде де ішкі мүшелерді ауыстыру туралы заң бар. Әйтсе де ағза трансплантациясына қатысты ел ішінде дұрыс көзқарастың қалыптаспауы салдарынан бүйрегі істен шыққан науқастар ұзақ уақыт кезек күтуге немесе шекара асып, бүйрек іздеуге мәжбүр. Бүгінде еліміздегі нефрологтердің де басты бас қатырар мәселесі осы болып отыр. Сон­дықтан мамандар өзгенің бүй­регіне телміруден өз бүйрегіңді күтіп, аурудың алдын алудың қажеттілігін баса айтып отыр.