Қылмыстық кодекс педофилдерді неге мойындамайды?

Соңғы кездері елімізде бүлдіршіндерді зорлау фактілері жиі тіркелетін болды. Бұрындары мұндай айуандық аз болды ма, әлде ол туралы айтылмады ма, әйтеуір, көпті көрген шал-кемпірлердің өзі жағасын ұстайтын болып жүр. Өткен жылғы статистикалық деректерге назар аударсақ, тоғыз айдың ішінде 111 дерек тіркелген екен. 2010 жылы ғана біз тоғыз айдың ішінде 84 оқиға тіркелгенін айтып, алаңдаушылық білдірген едік. Енді көп ұзамай, 2012 жылдың қорытындысы шығады. Биылғы көрсеткіш былтырғыдан көп болары түсінікті. Тағы да таң­ғалысып, жаға ұстап, артынан мәселені жылы жауып қоямыз. Сөйте-сөйте үйреншікті құбылысқа айналып кететін түрі бар. Қазір бірде-бір мекеме педофилиямен күрес, оның алдын алу шараларын мойнына алып жатқан жоқ. Әлі заң мойындап үлгермеген мәселеге өзге мекемелердің салғырт қарайтыны түсінікті.
Мәселенің мән-жайын заңнамалық дең­гей­ден бастасақ... Көптеген елде кәмелет жасқа толмаған жасөспірімдерді жыныстық мәж­бүрлеу, зорлау фактілері арнайы баппен қарас­тырылады. Аталған мәселені жан-жақты қарас­тыратын бапта «педофилия», «химиялық жол­мен аталықсыздандыру», «стерильдеу», «мәжбүрлі түрде емдеу» сияқты терминдерге заңдық анықтама беріледі. Ал қазақстандық заңнамадан мұндай терминдерді кездестіре алмаймыз. Яғни оны ұғым ретінде мойындап үлгерген жоқ. Педофилдерді жазалау ҚР «Бала құқы­ғын қорғау туралы» Заңның (122-бап, 124-бап) аясында жүзеге асырылады. Қай­ғылы оқиға орын алып, бұқаралық ақпарат құрал­дары дүрліккен сайын депутаттар да әр тұс­тан бұл мәселеге қатысты өз пікірін айтумен шек­теліп қалады. Бірақ мәселені жан-жақты зерт­теп, онымен күресудің заңдық негіздерін жасауға біздің Парламент әлі де асығар емес. Оның үстіне, жаңа шақырылымның депутатта­ры бұл тақырыптың байыбына жетіп болғанша, тағы бір шақырылым ауысып кететін сияқты.
Химиялық жолмен піштіру педофилияны 50 пайызға жояр еді
Кәмелетке толмаған балаларды зорлаған­дар­ды жазалаудың «стерильдеу» немесе «химиялық піштіру» сияқты түрлері Еуропаның көптеген елінде және Американың кейбір штат­тарында қолданылады. АҚШ-та 1990 жыл­дан бері мәжбүрлі түрде аталықсыз­дан­дыру туралы заң бар. Польша мен Че­хия­да мұндай қылмыскерлер түрмеде жаза­сын өтегеннен кейін міндетті түрде кастрациялық жолмен тарттырылады. Германияда, Франция­да, Арменияда қылмыскерлер медициналық жол­мен бекітілген емдеу әдістерінің бірін таңдап алуға міндетті. Халықаралық құқықтық ұйымдардың мәліметтеріне сәйкес, жоғарыда аталған химиялық кестіру шарасы қолданы­латын Еуропа елдерінде және АҚШ-тың кейбір штаттарында мұндай қылмыстардың саны 50%-ға қысқарған. Оңтүстік Кореяда мұндай қыл­мыс жасағандарды мерзімінен бұрын боса­ту­ға тыйым салынған. Ал 13 жасқа дейінгі ба­ла­ны зорлап, өлтірген қылмыскерлер бұл елде өлім жазасына кесіледі.
Өткен жылы Ресей думасының депутаттары педофилдер туралы заң қабылдап, сол заңның шалалығы үшін ұятқа қалып еді. Себебі ресейлік депутаттар «педофил» ұғымының мән-жайын толық аша алмаған болып шықты. Заңның бір тармағы екіншісіне қарсы шығып, педофилдерді мәжбүрлеп емдеу туралы мәселе айқындалмай қалған болатын.
Сәйкесінше, қоғам өкілдері бұл заңды қайта қарап, сауатты түрде жазып шығуды талап етіп жатыр. Айтпағымыз, ертең осы көрініс бізде де қайталанып жүрмесе екен деген тілектен туып отыр. Себебі кез келген құ­жатты көршіден көшіріп алу – біздің әдеті­мізге әлдеқашан сіңіп үлгерген құбы­лыс.
Тек жазаға тарту арқылы педофилия жойыла ма?
Әрине, заң қабылданар болса, педо­фил­дер ертесі күні-ақ өз әрекетін сап тыяр еді деуден аулақпыз. Дегенмен, заң де­геніміз, мемлекеттің белгілі бір мәселеге қатыс­ты көзқарасын білдіреді. Қылмыстық ко­дексте педофилдік ұғым ретінде мойын­далып, онымен күрестің негіздері көр­сетіліп, жазасы қандай болатыны кесіп айтыл­маса жағдайдың өзгере қоюы да екі­талай. Қоғамдағы педофилдік құбы­лыс­пен күресуді жан-жақты бағытта жүзе­ге асыру қажет екені түсінікті. Қазіргі жағ­дайда мемлекетіміз педофилияның алдын алу шараларын ұйымдастыруды айтпа­ған­да, қылмыс орын алғаннан кейін қайғылы оқи­ғаға себепкер болып отырған қылмыс­керді залалсыздандыру мәселесін шеше алмай отыр.
2010 жылы қазан айында біздің сена­тор­лар Бала құқығын қорғауға қатысты заңнамаға түзетулер енгізген болатын. Бұл түзетулер кәмелет жасқа толмағандарға зорлық жасағандарға қатысты жазаны кү­шейтуді көздейді делінеді. Заңды талқылау бары­сында «Балаға жыныстық зорлық көр­сеткені үшін сотталып, жазасын өтеп келген адамды педагогикалық қызметке жіберуге бола ма?, – деген мәселенің төңі­регінде өрбіген болатын. Бұл сұраққа біздің «гуманист» сенаторлар «болады» деп жауап беріп, шешім қабылдапты. Яғни 10-20 жыл жазасын өтеп шыққаннан кейін оның бала тәрбиелеуге құқы бар. Сірә, педофилияның емделмейтін аурулардың қатарына жататындығын білмесе керек. Бойында педофилдік ауытқулары бар адамның 100 пайызды айтпағанда, 50 пайыз емделуіне кепілдік жоқ екенін кез келген психолог айтып береді. Педофилді адам қатарына қосып жіберетін артықшы­лық біздің түзету мекемелерімізде бар деп ойла­маймыз. Психолог маман Зүлфия Байсақова мұндай ауытқулары бар адам­ды химиялық жолмен аталықсыз­дандырып тастағанның өзінде ол қоғамға қауіпті болатынын айтады. Себебі ондай адам – ең алдымен, биологиялық тұрғыдан емес, психологиялық тұрғыдан ауру. Сәйкесінше, баланы қинаудан ләззат алатын  қылмыс­кер әтек болып қалғаннан психологиялық тұрғыдан сауығып кетпейді.
Біз қылмыс орын алғаннан кейінгі жаза мәселесін ғана әңгіме етіп жүрміз. Ал оның алдын алу шаралары барлық мекемелердің бір ауыздан атсалысуын, қоғам болып кү­ресуді талап етеді. Бүл үшін Үкіметтен ар­найы бағдарлама да керек болар еді. Жал­ғыз педофилдер мәселесін ғана емес, суицид пен нашақорлық сияқты бірнеше ірі проблемалардың басын құрайтын ірі жоба жасауға болар еді.
Зүлфия БАЙСАҚОВА, Қазақстандағы дағдарыс орталықтары одағының төрайымы:
– Қазақстанда педофилдер мәселесі жыл­дан-жылға ушығып келе жатқанын ресми статистиканың өзі де дәлелдейді. Өкі­нішті жері мемлекеттік мекемелер де, Пар­ламент те бұл мәселемен күресуге асы­ғар емес. Екіншіден, Қазақстанда бұл ба­ғыт­та жұмыс жасайтын мамандар да жоқ. Республикалық деңгейде балаларға зор­лық-зомбылық жасалуын азайту үшін жү­йе­лі, кешенді  жұмыс керек. Мұнымен тек құ­қық қорғаушылар емес, денсаулық сақ­тау министрлігі де, білім беру орталықтары да, жергілікті басқару органдары да, ата-ана­лар, қарапайым азаматтар бірлесіп қар­сы тұру керек. Қазір орта білім беру ме­ке­мелерінде балаларға сақтық шара­ла­рын қалай сақтау керектігін ешкім үйретіп жат­қан жоқ. Әрбір оқиға орын алған сайын дүрлігеміз де қоямыз. Депутаттар жағы оны заңдық негізде реттеп бере ал­май жатыр. Педофилизм – емделмейтін ау­ру­лардың қатарына жатады. Яғни бір рет қыл­мыс жасаған адамдарды еркіндікке жі­беруге болмайды. Жазасын өтеп болған соң да олар қоғамға қауіпті. Тіпті химиялық жол­мен аталықсыздандыру да мәселені ше­ше алмайды. Себебі ондай адамның қолына бүлдіршін бала түссе, ол – оны тұн­шықты­рып өлтіруі мүмкін. Яғни бұл пси­хи­калық ауытқу. Қысқасы, ең алдымен заң керек.