Студенттердің тәуелсіз кәсіподағын құру арқылы олардың мәселесін шеше аламыз ба?

Студенттердің қордаланып қалған проблемалары шаш етектен. Бірақ соларды оң шешуге құлық жоқ па әлде әл-ауқат әлсіз бе, қолға алынып жатқан іс-шаралар көп болса да, ауыз толтырып айтарлықтай нәтиже көре алмай келеміз. Атынан ат үркетін оқу ақысы, сенімді ақтай алмай отырған білім сапасы, арманға айналған жатақхана дейсің бе — бәрі-бәрі студенттерді сергелдеңге салып қойды. Тапқан-таянғаныңды балаңа шашып, бір жапырақ дипломның соңында бала-шағамызбен жүргеніміз. Бұл түйткіл тек студент пен оның ата-анасын ғана толғандырып отырған жоқ, қоғамдық мәселеге айналып барады. Студенттердің тәуелсіз кәсіподағын құрып көрсек ше?

Нұрлан Өтешов, «Нұр Отан» ХДП «Жас Отан» Жастар қанатының атқарушы хатшысы:
Жоқ
— Студенттердің тәуелсіз кәсіп­ода­ғын құру соншалықты қажет деп ойла­маймын. Тіпті құрылғанның өзінде де ол студенттерге артылған ауырт­палықтармен күресе алады дегенге өз басым сеніңкіремеймін. Неге? Енді оның себептерін жіктеп шығайын.
Менің білуімше, еліміздегі ірі-ірі жо­ғары оқу орындарының барлығының дер­лік жанында студенттер кәсіподақтары жұмыс істейді. Кеңес үкіметі кезінде құ­рылғандары да, Тәуелсіздік алғаннан кейін пайда болғандары да бар. Алайда осы аталған барлық студенттер кәсіп­одағы немесе ұйымы орын алып жатқан проблемаларды шешуге дәрменсіз болып отыр. Аты бар, заты жоқ. Тіпті талпынса да, түрлі кедергілерге тап болып жататындары  — шындық.
Өйткені олардың жұмыс істеу тәсіл­дері ес­кірген. Енді олардың заманы өтті. Ал қа­зір жүйе мүлде басқа.
Сондай-ақ бірнеше ЖОО-лардың сту­денттерінің басын біріктіріп отырған қо­ғам­дық ұйымдар да жоқ емес. Мәселен, «Қа­зақстан Студенттер Альянсы» рес­пу­бли­­калық қозғалысы, дебаттық қоз­ға­лыс­тар т.т. да бар. Олардың жұмыстарын мүл­­де жоққа шығаруға болмас. Жалпы ал­­ғанда, студенттерді қызықтыратын, бір іс­ке жұмылдыратын іс-шараларды ұйым­дастырып жатады. Алайда студент құқық қор­ғап, жанашырлық танытып шырылдап жүр­гендері жоқтың қасы.
Мәселен, студенттер арасында қазір ең­бекке араласып жүргендері өте көп. Олар жалақыларын дұрыс алуда ма, зей­нетақы қорларына ақша аударылып жа­тыр ма, құқықтары бұзылып жатқан жоқ па, жұмыстан заңсыз шығарылып кетсе ше, міне, осындай жиі кездесетін заңсыз­дық­тарды әшкерелеп, әділдік іздеп жүргендерін көре алмай отыр емеспіз бе? Сонымен қатар әлеуметтік нысан­дардың студенттерге қандай да бір жеңілдіктер көрсетулерін көтеріп жүрген де ешкім жоқ.
Шыны керек, қазір студенттердің қай-қайсысынан «студенттердің тәуелсіз кәсіподағын не ұйымының құрылғанын қалайсыз ба» деп сұрай қалыңызшы, қолдайтындар табыла қоймас деп ойлаймын. Кәсіподақ, қоғамдық ұйым, тағы басқасы болсын, сенімнен шығып кеткен.
Менің ойымша, студенттер мәселесін шешу үшін ең алдымен бүгінгі күнге сай бағыт-бағдарды жасап алу керек. Ол қаншалықты тиімді болады, міне, соны ажыратып алсақ деймін. Саны көп, сапасы жоқ құрылымдарды аша бер­ген­ше, бар­ла­рының жұмыстарын жақсартуға күш сал­сақ қайтеді? Жалпы, мен ондай тә­уел­сіз ұйым құрғанға қарсылығым жоқ. Бі­рақ со­ның біз күткендей нәтиже бере­тініне күмәнім бар. Ал оның да қазіргі жұ­мыс істеп жатқан құрылымдардан еш айыр­­машылығы болмай қалса ше? Сон­дықтан да ең бастысы, оны кім басқарады, артыл­ған жүкті алып жүре ала ма, мақсаты мен мін­деті айқын ба, міне, мәселе сонда.

Дәурен Бабамұрат, «Болашақ» қозғалысының жетекшісі:
Иә
— Міндетті түрде керек. Студенттер бетпе-бет келіп отырған өзекті мәселелер­ді ендігі ешкім реттегісі келмейді екен, ешкімнің мойнына алғысы жоқ екен, ондай болса, олардың өздерінің тәуелсіз кәсіподағын құрайық. Басқа амал жоқ сияқты.
Адам өзінің басына түспейінше, еш нәр­сенің байыбына бармайды. Сондықтан да болар, студенттерге шынайы жанашыр табылмай жатады. Әйтпесе студенттер өмі­рінде проблема өте көп.
Оқу ақысы қанша қымбат болса да, білім сапасы оған сай емес. Мына қымбатшылық заманда қалталылардың балалары бол­ма­са, қарапайым отбасынан шыққандар үшін жүріп-тұрудың өзі — бір бейнет. Сондықтан да көпшілік жастардың бос уақыттарында жұмыс істеулеріне тура келеді.
 Былайша айтқанда, жұмысқа ара­ласып жүргендер кейде тіпті кітап бетін аш­пайды. Осыдан кейін «білімді, білікті ма­­ман­дар азайып барады» деп айтуға аузың да бармайды. Үйі жоқтардың бар­лығы бірдей жатақханамен қамта­ма­сыз етіліп жат­қан жоқ. Пәтер жалдап, тентіреп жүр­гендері қаншама.
Студенттердің тәуелсіз кәсіподағы со­нымен қатар ЖОО-лардағы жемқор­лық­пен де күресе алған болар еді. Өйткені мойындау керек, парақорлық, жемқор­лық­қа қарсы қанша күрес жүргізілсе де ЖОО-лар асау аттай тұсаулауға көнер емес. ЖОО-лардағы мұндай кесел тамы­рын те­реңге жайып алған.
Тұрақты жұмысты айтпағанның өзінде, сту­денттер талап-ережеге сай оқып жүріп, тә­жірибеден өтулеріне де еш мүмкіндік­тері жоқ, яғни уақытша болса да орын таба ал­май сандалып кетеді. Міне, мұндай жағ­дай­да да сөз болып отырғандай, кәсіподақ құрылса, оның тиімділігі зор болар-ақ еді.
Қысқасы, айта берсе, қазіргі студенттер жағдайы мүшкіл.
Рас түрлі құрылымдар бар. Бірақ олар­дың жұмыстарына оң баға беруге өз басым асықпас едім. Өйткені олар тәуелсіз емес. Біреулердің ықпалынан шыға алмайды, айтқанға көніп, айдағанға ғана жүреді. Сондықтан да болар, олар көп жағдайда студент проблемасына терең­нен үңіліп жатпайды.
Осыдан біраз уақыт бұрын сту­дент­тердің өздерінен құралған тәуелсіз кәсіп­одақ іспеттес ұйым құрылып, Алматы қа­ла­сындағы жатақханаларды тексеріп шық­қан-ды. Бірқатар былық-шылық­тар­дың бетін ашты. Бұл өкінішке қарай, аз уақытқа ғана созылған шара болды.
Егер Студенттердің тәуелсіз кәсіподағы құрылса, білім алып жатқан жастарға жақсы-ақ болар еді. Күшті топтан құ­ра­латын болса, олар студенттер мұң-мұқ­тажын тиісті жерлеріне жеткізіп қана қой­май, оларды болдырмауға ықпал етеді деп ойлаймын. Егер олардың да тәуелсіздігіне ешкім қол сұқпаса.

Түйін
Қандай да бір түйін жасау қиындау. Бұрындары білім алғандар студенттік өмірді еске алғанда тек қызықты күндерін жыр қылса, бүгінгі күнгі жастар бір күрсінетін шығар. Студенттердің тәуелсіз кәсіподағын құру, құрмаудың дұрыс, бұрыстығын және оның бар мәселені шешетінін, шешпейтінін оқырмандар да таразылай жатар. Ал біздің ойымызша, егер ол кәсіподақ шынымен де тәуелсіз болса, өткір ойлы, батыл қимылды, қара қылды қақ жаратын жастардан құралса, студенттердің нағыз қорғаушысы да, қолдаушысы да бола алатын ба еді.