Жақында Президент ұлттық рәміздерді пайдалану қағидаларын қайта қарауды тапсырды. Өйткені қазіргі заңда белгілі бір шектеулер бар. «Мысалы, пәтерлердің балконына немесе үйлердің қабырғасына Ту ілуге тыйым салынған&hellip Парламенттің бірқатар депутаты мен патриот азаматтардың Қазақстанның мемлекеттік Туын кеңінен қолдану туралы ұсынысын қолдаймын», &ndash деді Қасым-Жомарт Тоқаев.
Осы орайда Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін пайдалану, орнату, орналастыру ережесіне назар аударайық.
«Жеке және заңды тұлғалар Қазақстан Республикасының мемлекеттік Туын патриоттық сезімін білдіру, қазақстандық бірегейлікті, көпшілік іс-шаралар және жеке іс-әрекеттер аясында елдің, оның азаматтарының жетістіктерін қолдау мақсатында пайдалануы (орнатуы, орналастыруы) мүмкін.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік Туы, оның көлеміне қарамастан, ұлттық стандартқа сәйкес келуі тиіс. Жеке және заңды тұлғалардың Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туын ұлттық стандарттардың талаптарын бұза отырып пайдалануына жол берілмейді. Жеке және заңды тұлғалар Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туын қорлау нысанасы ретінде пайдалана алмайды».
Президент «Самал желдің» екі елге де пайдалы екенін айтты
Туың биік, мәртебең жоғары болсын Қазақстан!
Екінші қолмен ел билеу &ndash заман талабы
Бір қызығы, мұндағы «қорлау» сөзі заң тұрғысынан анықталмаған. Демек, шенеуніктер оны өз қалауына қарай оңды-солды пайдалана береді деген сөз. Мәселен, 2015 жылы астаналық Жандос Құрманбаев туды балконына ілгені үшін жауапқа тартылды. Полицейлер әкімшілік хаттама толтырып, 400 мың теңгедей айыппұл салған. Ал туды заттай айғақ деп тәркілеген. Геннадий Головкиннің жеңісіне қуанып, көк байрақты балконнан желбіреткен азамат бұл шешіммен келіспей, адвокат жалдады. «Өз елімнің патриотымын, бірақ биліктің мына әрекетінен кейін тіпті елден кетіп қалғым келеді», &ndash деп ашынды. Желіде #меніңбайрағым #этомойфлаг хэштегімен қарсылық акциясы жүріп өтті. Ақыры Жоғарғы соттың ұйғарымымен әкімшілік хаттаманың күші жойылды.
Жалпы, заңда туға қатысты түйткіл баршылық. Үкімет ережесінде «Жеке және заңды тұлғалар Қазақстан Республикасының мемлекеттік Туын патриоттық сезімін білдіру үшін қолдана алады» делінсе, Әкімшілік құқықбұзушылық туралы кодекстің 418-бабында «Қазақстан Республикасының мемлекеттік Туын және Қазақстан Республикасының мемлекеттік Елтаңбасын Қазақстан Республикасының мемлекеттік нышандар туралы заңнамасын бұза отырып пайдалану (орнату, орналастыру) ескерту жасауға немесе айыппұл салуға әкеп соғады» деп жазылған. Яғни, нақтылық жоқ. Бір-біріне қарама-қайшы екі құжаттың кесірінен қарапайым халық түгіл заңгерлердің өзі де не істеп, не қою керегін білмейді. Президенттің жаңағы пәрменін орындағанда шенеуніктер осыны ескерсе екен. Әйтпесе, жазықсыз жазалаулар әлі де жалғасады. Оған мысалдар жетеді. Айталық, 2012 жылғы қыркүйекте Атырау тұрғыны көлігінің алдына Қазақстан туын орнатамын деп опық жеді. Прокурордың сөзіне сенсек, әлгі адам лас капотына жалауды қалай болса солай жапсырған екен. Ал 2017 жылы қазан айында қызылордалық Сұлтан Тумашинов «патриоттығым үшін істі болдым» деп шағымданды. Мемлекеттік Туды терезесінің алдына ілді деп айыпталған азаматқа 453 мың теңге айыппұл салынған.
Тізе берсек, мұндай мысалдар жетіп артылады. Әрине, бәрі бірдей сүттен ақ, судан таза демейміз. Көк байрақты көпе-көрнеу қорлағандар да көп. Мәселен, 2010 жылы қыркүйекте Тараздағы Абай атындағы гуманитарлық колледжде, сенбілікте тумен қоқыс тасып жүрген екі студенттің абыройсыз тірлігі желіде қатты талқыланды. Оларға қандай да бір шара қолданылғанын естімедік.
Сол жылы желтоқсанда Талдықорғанның мамандандырылған аймақаралық әкімшілік сотында тудан шырша ойыншықтарына арналған қап тігіп, сатылымға шығарған «Жигули» компаниясының мәселесі қаралды.
2012 жылдың наурызында Нұр-Сұлтан қаласындағы Бас прокуратураның Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитетінің төбесінде жырымдалған жыртық ту бірнеше күн ілініп тұрды. Аталған мекеме кешірім сұрауға да жарамады. Тізбелей берсек, мұндай мысал аз емес.
Мемлекеттік рәміздер &ndash көркем бейнелердің жиынтығы ғана емес, ұлт тұтастығының кепілі, тәуелсіздіктің айқын нышаны. Баяғыда «Ту тігілді» деген хабар құлағына тиген бетте бес қаруын сайлап, атқа қонған көшпелілер тез арада сол тудың түбінен табылған. «Бөрілі байрақ көтерсе, қозып кетер қайдағым», &ndash деген Сүйінбай сүлейдің «қайдағысын» қайнаған намысы деп қабылдау қажет.
Бірақ қастерлеудің жөні осы екен деп асыра сілтеуге тағы болмайды. Дамыған әлемде туды пайдалануға біздегідей мемлекет монополиясы жоқ. Мәселен, АҚШ тұрғындары туды үйінің төбесіне қадап, жатын бөлмесінің қабырғасына іліп қояды.
Экс-депутат Амангелді Айталы да Швецияда әр үйдің балконында сол елдің жалауы желбіреп тұратынын айтқан. «Анықтап сұрағанымда тудың ілінуі әлгі үйде маңызды бірдеңе болады немесе сәби дүниеге келді дегенді білдіреді екен. Бұл &ndash әрине, жақсы үрдіс. Патриоттық тәрбиеде бізге де осындай тәжірибе керек шығар», &ndash дейді ғалым.
Бірақ солай екен деп шетелде жөннен кетіп, жосықтан асуға жол жоқ. Мысалы, Израильде мемлекеттік Туды қорлаған адам үш жылға қамалып, 60 мың шекел айыппұл төлейді. АҚШ президенті Дональд Трамп жаздағы ереуіл кезінде «Кімде-кім Америка туын өртесе, міндетті түрде бір жылға бас бостандығынан айырылуы керек» деп айбат шеккен. Испанияда әзілкеш Даниэль Матео бағдарлама барысында мемлекеттік Тумен мұрнын сүртіп, үстінен қылмыстық іс қозғалды. Молдовада байрақпен қоқыс тасыған көше сыпырушылар бір жылға сотталған. Ұлыбританияда Pink Floyd тобының гитаристі Дэвид Гилмор туға сүйенгені үшін жазаланған. Ол-ол ма, 1862 жылы Американың Жаңа Орлеан штатында туды отқа ораған Уильям Мамфорд деген азамат өлім жазасына кесіліпті.
Сонымен, Қасым-Жомарт Кемелұлы тапсырма берді. Басшының қас-қабағын күн райын баққан күнбағыстай аңдитын шенділер іске кірісіп те кеткен шығар. Енді Мәжіліс депутаттары заңға өзгеріс енгізіп, Сенатқа жолдауы керек. Оған Президент қол қойса, көк байрақтың көптігіне көзіміз сүйінетін кез алыс емес.
Еркебұлан НҰРЕКЕШ
aikyn.kz