Қазақ тарихында қанша қоян жұты болған?

Биыл ашаршылық нәубетіне – 80 жыл, алайда қазақ тек сол тұста аштыққа ұшыраған жоқ, оған дейін мал басын жұтқан түрлі кезеңдер болды. Әсіресе қазақ тарихында әйгілі қоян жұттары болғанын білеміз. Олардың қаншасы белгілі, қай жұтта қанша мал қырылған?
Дастан Шәкіров, Алматы қаласы
Тарихшылар әр 36 жыл сайынғы қоян жылы қатты болып, соның кесірінен елді жұт жайлағандығын айтады. Сонау арғы­сын айтпағанда, 1867-1868 жылдары «Жал­пақ қоян жұты», 1879-1880 жылда­ры «Ұлы қоян жұты», 1891-1892 жылда­ры «Кіші қоян жұты», сондай-ақ 1915-1916 жылдар аралығында «Тақыр қоян жұты» болыпты. Осылардың ішінде ең ауыр соқ­қаны  «Ұлы қоян жұты» болса керек, онда Батыс Қазақстан, Орталық Қазақстан, Оң­түс­­тік Қазақстанда бұрын-соңды бол­маған жұт жайлап, Оралда – 80 пайыз, Ырғыз бен Торғайда – 59 пайыз, Сырда­рияда 56 пайыз мал қырылған. Салыстыр­малы түр­де алғанда, 1916 жылға дейін қазақ жерін­де 3 млн 174 мың жылқы, 365 мың ірі қара, 10,5 млн қой болса, 1915-16 жылғы «Тақыр қоян жұтынан», Қазан дүрбелеңінен соң, 1918 жылғы Павлодар уезіндегі  жылқы жұтынан соң, 1922 жылғы санақ­та қазақ жеріндегі жыл­қы саны 1 млн 892 мыңға, қой басы 2,5 млн-ға түсіп кеткен. (Ахмет Тоқтабай, «Қа­зақ жылқысы­ның та­ри­хы» энцикло­педия­сынан).