Ертеде жылқы күзеу мерекеге айналған

Ауылға барғанда атқа мініп көргеніміз болмаса, жылқыға қатысты шаралар мен атауларды білмейтінімізді мойындауымыз керек. Мысалы, жылқының жал-құйрығын қай уақытта және қалай күзейді?
Жаңаберген ДОСПАН, Астана
Әдетте, тай, құнан, құнажын, байтал және қысыр қалған биелер күзеледі. Күзеуге сәуір айы орта­лаған соң, бір ашық күнді бел­гі­лейді. Тай күзеу еркек, ұрғашысына қарамай, жалы уыс толар шоқтық қалдырып, қалғаны сыпыра күзе­леді. Байтал күзегенде кекілі мен жалы құнанша күзеледі. Құй­ры­ғының жоғарғы жағынан «жол көрсетер» екі кертік қалдырады да, құйрық шыбығын «шыбын қағар» шашақ қалғанша сыпыра күзейді. Құнан күзеуде кекілін шырпып қана теңестіріп қояды. Құйрығы күзел­мей­ді, жалы тай кезіндегідей сы­пыра күзеледі. Қысыр күзеуде қысыр қалған биенің кекілін төгіл­те қал­дырып, жалын сыпыра күзейді. Құйрығын жоғары жағы­нан үш бу­нап күзеп, ұшын шырпып қана тегіс­тейді. Соғым малын күзеуде ат болсын, бие болсын соғым­ға арнап жіберерде жалын сыпыра күзеп, құйрығын тірсегінен шорт кеседі. Тұлданған атты күзеу ертедегі рәсім бойынша иесі өлсе, мінген атын ие­сі­нің жылында сою үшін жал-құй­ры­ғын күзеп жібереді. Тұлданған аттың кекілін жоғары көтеріп, мықтап түйеді де, ұшын бір­дей­лес­тіре шырпиды. Тұл атқа ешкім мін­бейді.
Жылқының күзелген қылына түйенің шудасын, қойдың жүнін қосып арқан, шылбыр еседі және мұн­дай жіп-арқан өте мықты бола­ды.