Анығы – осы
«Алаш айнасы» газеті ел ішінде жиі айтылып, жиі жазылса да, көп адам мән-мағынасын біле бермейтін кейбір сөздерге талдау жасайтын болады. «Анығы – осы» айдары арқылы газетіміздің әр санында мән-мағынасы беймәлім сөздердің түбірі неден шыққаны, халық арасында тез тарап кетуіне не себеп деген сұрақтарға жауап іздемек. Мәселен, қазіргі уақытта қазақ тілінде кірме (парсы және араб тілінен енген) сөздерді айтпағанда, арамызда қазақтың кейбір сөздерінің мағынасын түсіне бермейтін қандастарымыз баршылық.
Хадис бойынша, қасиетті жұма күнінде бір сәт бар, сол сәтте не тілесеңіз де тілегіңіз қабыл болады, себебі періштелер «әумин» деп тұрады. Ал періште «әумин» десе болды, жаман сөз де, теріс тілек те қабыл болып кетуі әбден мүмкін. Сондықтан ауыздан шығатын сөзге де сақ қараған жөн. Ең бастысы – жөнсіз айтылған сөзді көңіліңізге алмағаныңыз дұрыс. Көңілге алғаныңыз өзіңіз соған жол ашқаныңыз болып шығады. Дін бойынша, үзілді-кесілді кесіп айтуға болмайды. «Алла қаласа», «Құдай бұйырса» деп айту керек. Пайғамбарымыз сәбиге ат қоярда да мағыналы, мәнді есім қоюды бұйырған. Кейбір есімдерін ұнатпаған адамдардың аттарын өзгерткен. Мәселен, Әсия деген есім араб тілінде «бас көтеруші», «қарсылық білдіруші» деген мағына береді. Сондықтан Пайғамбарымыз Әсия деген есімді ұнатпай, оны Жәмила, яғни «көркем мінезді» деген мағына беретін есіммен ауыстырған. Сондай-ақ сахабалардың өрісі мен жайлауларының да атын өзгертіп берген. Әрине, айналамыздағы жоғарыдағыдай кездейсоқ оқиғалар мен тосын көріністер тектен-тек бола салмайды. Өмірде кездейсоқ ештеңе жоқ. «Құдайсыз қурай да сынбайды», «Бұйырған кетпейді, қуған жетпейді» дейді ата-бабамыз. Табиғаттағы кез келген қимыл-қозғалыс тіпті, мәселен, сынған стақан, төгілген шай, табанға кірген шөңге болсын, оған жайбарақат қарауға болмайды, яғни ғайып әлемі сізге өз тілімен хабар, белгі беріп тұр. Яғни мұны «дұрыс, түзу жүр, тәубеңе кел» деген ескерту деп білген жөн. Ал мұның бәріне қиыннан қиыстырып сәуегейлік айту діннің рухына қайшы, дін мұны хош көрмейді.
Мәселен, сіздің балконыңызға қарға қонып, қарқылдады дейік. Бұл бекер емес. Қарға сізге өз тілімен бірдеңе айтып тұрғаны аян. Бірақ мұны еш уақытта жамандыққа жорымаңыз. Мүмкін, бұл үлкен жақсылықтың белгісі шығар, сіз оны нақты білмейсіз ғой. Сондықтан да жақсылыққа жорыңыз. Қара мысық жолыңызды қиып өтсе де солай. Ал сіз оны дереу жамандыққа жорып, үрейге берілсеңіз, онда шайтанның соңынан салпақтап ергеніңіз. Соған сай, шынымен де, қара мысықтан жолыңыз болмауы әбден мүмкін. Егер зер салып қарасаңыз, жүйке жүйесі бұзылған, ақыл-есі ауытқыған адамдардың, негізінен, бұрын осындай ырым-жырымға қатты мән беретін кісілер болғанын бағамдар едіңіз. Осы жайттың өзі де көп нәрседен хабардар етеді.
Құрметті оқырман!
Газетіміздің алдағы сандарында да қазақтың әдет-ғұрып ишараларын бөлім-бөлімімен назарларыңызға ұсынатын боламыз.
Жарияланған сөздерге қатысты айтар ой, қосар пікірлеріңіз бен ұсыныстарыңыз болса, хабарласа жүріңіздер!
Байланыс телефоны: 8 /727/ 3 888 062
