«Алаш айнасы» газеті ел ішінде жиі айтылып, жиі жазылса да, көп адам мән-мағынасын біле бермейтін кейбір сөздерге талдау жасайтын болады. «Анығы – осы» айдары арқылы газетіміздің әр санында мән-мағынасы беймәлім сөздердің түбірі неден шыққаны, халық арасына тез тарап кетуіне не себеп деген сұрақтарға жауап іздейді. Мәселен, қазіргі уақытта қазақ тілінде кірме сөзден (парсы және араб тілдерінен енген) көп нәрсе жоқ. Бүгінгі санда біз «ажал» және «адам» сөздерін алып отырмыз.
АЖАЛ. Діни-теологиялық ұғым. Нақтылап айтсақ, адамға фәни дүниеде белгіленіп берілген мерзім, өмірдің соңы, аяқталуы. «Ажал» сөзіне қатысты Шәкәрім Құдайберді өзінің «Мұсылмандық шарты» еңбегінде: «...Шайх Сағди айтқан: «Кісі ажалсыз өлмейді, әйтсе де ажалсыз өлмеймін деп айдаһардың аузына өзі барып түсудің қажеті жоқ деген», – депті. Ажал – екі мағыналы ұғым. Біріншісінде дәстүрлі дүниетанымда Жасағанның әмірімен адамның, жалпы, тіршілік иелерінің жанын алатын тылсым құдірет иесі деп нақтыланса, ал екіншісінде адамның биофизиологиялық ғұмырының аяқталғанын білдіреді екен. Қазақ мифологиясында жаналғыш Әзірейіл періште бейнесі ажалды алып келуші түрінде айтылатыны белгілі. Ал исламға дейінгі түсінікте ажал Сұрмерген, кейде Сұржекей бейнесінде болғаны және бұл мифтік бейне исламдағы Әзірейілден әлдеқайда көне болуы ықтимал. «Жазмыштан озмыш жоқ», «Қырық жыл қырғын болса да, ажалды өледі», «Ажалды өле ме, аурулы өле ме?», «Ажал жетпесе, оқ жетпейді», «Ажал мен ақымаққа дауа жоқ», «Ажал айтып келмейді» деген мақал-мәтелдер бар.
АДАМ. Тәурат, Інжіл, Забур мен Құран секілді негізгі діни кітаптарда Алла тағаланың құдіретімен жаратылған ең алғашқы адамның аты болғаны айтылған (жазылған). Бұл туралы Тәуратта «топырақтан жаралғансың, топыраққа қайта айналарсың» деп қысқа ғана түсінік берілсе, Құранда «Сыңғырлап тұрған кепкен балшықтан тиісті мүсінге келтіріп, Адамды Біз топырақтан жараттық» (Құран Кәрім, «һижір» сүресі) делінген. Ал Інжілде Иса (Йисус) пайғамбардың адам кейпіндегі Құдаймен жүздесуі осы тұжырымнан бастау алған. Құранда сондай-ақ Адамата ұжымақта жай ғана серуендеп жүрмейтіні, ол жеміс ағаштарын бағып-күтумен айналысып, бағбандық қызметті атқаратыны айтылған. Алла оны алғашқыда бағбан етіп жаратқанымен, кейін бақташылық жұмысты қосып беруді қолайлы көрген деседі. Алла өзінің сүйікті жаратқанын сыртынан бақылап жүріп, оның сұхбаттасатын серігі болмағандықтан көңілі жүдеп, жалғызсырайтынын аңғарыпты. Содан Алла оны (Адаматаны) ұйықтатып тастап, қабырғасынан Хауананы жаратыпты.
Құрметті оқырман!
Газетіміздің келесі санында «әулие» және «ықылас» сөздерінің мағынасын ашып беруге тырысамыз.
Жарияланған сөздерге қатысты айтар ой, қосар пікірлеріңіз бен ұсыныстарыңыз болса, хабарласа жүріңіздер!
Байланыс телефоны: 8 /727/ 3 888 062