Әуез ҚҰЛЖАНОВ, Атырау облыстық мәдениет басқармасының бастығы:
– Әуез Селбайұлы, әңгімемізді «Атыраудағы мәдениет саласының бүгінгі жай-күйі қандай?» деген сауалдан бастасақ...
– Бүгінге дейін жасалған жұмыстарды жоққа шығара алмаймын, бірақ бір шындық жайт – он жылдан астам уақыт аймақтағы мәдениет саласы босаңсып қалған екен. Бөлінген ақша да, жасалған бағдарламалар да өз деңгейінде болмаған. Сатып алынған киімдер, жабдықтар қазіргі заманның талабына сай емес. Ансамбльдердегі аспаптардың сапасы өте төмен, қазақтың бас домбырасының орнында орыстың үшбұрышты балалайкасы тұр. Облыс бойынша үлкен алаңға шығаратын музыкалық аппарат жоқ. Бұрынғы аппаратуралар тек бір концерттік залды ғана қамтамасыз ете алады. Бүкіл облыста екі-ақ камера бар. Мысалы, Мәскеуде бір концертті түсіру үшін 40 камера қолданылады, бізде кем дегенде 7-8 камера болса, көрерменнің талғамын көтеруге, замана көшінен қалыс қалмауға жағдай туар еді.
Биыл Н.Жантөрин атындағы облыстық филармония жанынан жоғары кәсіптік деңгейдегі музыкалық студия ашуды жоспарлап отырмыз. Атыраулық қаншама талантты музыканттар, әнші-әртістер Астана, Алматыға кетіп қалды. Жастардың өз жерімізде жүріп те шыңдалуына жағдай жасалуы керек. Мәдениеттегі кішкентай бүлдіршіндердің не дұрыс музыкалық аспабы, не концерттік киімі, не шараға алып барып, алып кететін көлігі жоқ. Тек Үкіметке иек артып қарап отырмай, меценаттардың, еліне, жеріне, мәдениетіне жаны ашитын азаматтардың араласуымен де руханият әлеміне жан бітірсек, қазақты бүкіл әлем танитын болады деп ойлаймын.
– Ауыл-село клубтары, мәдениет үйлері, кітапхана, балалар саз мектептерінің жағдайы мақтанарлықтай еместігін көріп жүрміз. Осы бағытта қандай жұмыстар атқарылмақ?
– Облыс бойынша 26 балалар саз мектебі бар. «Ол мектептердің ғимараттары қандай, балалардың ойнап жүрген аспаптары, концерттік киімдері бар ма?» деген сауал әлі де өзектілігін жоймай отыр. Ауылдардағы мәдениет үйлері қазіргі заманға сай дей алмаймын. Индерде, Жылыойда, Мақатта, Құрманғазыда ғана жаңа мәдениет үйлері бар. Алдағы үш жылда 21 елді мекендегі мәдениет үйлеріне күрделі жөндеу жүргізілетін болады. Бір мысал айтайын, 2009 жылы Ғ.Сланов атындағы облыстық ғылыми-әмбебап кітапхана әуежай мен қаланың ортасына салынды. Ол ғимараттың жартысы жылынады, жартысы жылынбайды, кезінде жылыту қазандығы дұрыс салынбаған. Биыл осы олқылықтың орнын толтыруға қаржы қаралды. Тағы бір мәселе, сол кітапханаға қазір жалғыз автобус жүреді. Жаңа әдебиеттер алуға да бюджеттен ешқандай қаржы бөлінбей келген екен, осындай олқылықтардың орнын толтыруға жұмыстанатын боламыз.
Облыстағы жалғыз театрымыздың ғимараты сапасыз, үлкен жөндеуді қажет етіп тұр. Қаламызда басқа зал болмағандықтан, спектакльден бастап үлкен жиындарға дейін сол жерде өткізуге мәжбүр болып отырмыз. Алдымыздағы қыркүйек айында бұл театрдың 75 жылдығы келе жатыр, республикалық театр фестивалін өткізу жоспарда бар, оған дейін театр ғимаратына күрделі жөндеу жасалатын болады. Жаңадан салынып жатқан концерт залының құрылысы аяқталмай тұрғаны қатты қынжылтады. Концерт залы ашылып, жаңа сахна, сапалы жарық, сапалы дыбыс, 4D экран алып, суретші-қоюшы режиссерлар шақырып жұмыстансақ, ән-күйлерімізді халықаралық деңгейде көрсетуге мүмкіндік туар еді.
– Мәдениет қызметкерлерін қолдау мәселесі қаншалықты жүзеге асып жатыр? Өзіңіз басқарып отырған саланың алдағы жұмыс жоспары жайлы айта кетсеңіз.
– Ең бастысы – пәтер мәселесіне келгенде мәдениет саласы шетте қалып келе жатқаны шындық. 10-15 жылдап кезегі жылжымай тұрғандар бар. Кәсіподақ ұйымымен әлеуметтік пакет мәселесі бойынша жұмыстар кемшін. Жас дарындарға стипендия тағайындау, түрлі байқауларға бару шығындарын көтеру де шешіле қойған жоқ. Өкпе ауруымен ауыратын мәдениет қызметкерлері де жоқ емес, оларды шетел болмаса да, еліміздегі курорттарға жіберу мәселесіне көңіл бөлінбей келеді. Әлеуметтік сала кәсіподақ арқылы шешілсе, үлкен көмек болар еді. Қанша талантты жастар қолының қысқалығынан, жағдайының жоқтығынан шығармашылықтарын шыңдай алмай жүр. Міне, осы мәселелердің бәрі осы саланың бір өкілі ретінде мені де мазалайды. Бастысы, мәдениет саласында сең қозғалды. Облыс әкімі Бақтықожа Салахатдинұлы мен әкім орынбасары Шыңғыс Мұқанның қолдауымен алда жүзеге асыратын біраз шаруалар нақтыланды. Осы мақсатымыз орындалса, мұнайлы аймағымыздың тек қара алтынның мекені емес, қасиетті өнердің қалпын бұзбаған өңір ретінде де алысқа аты озатын болады.
Жоспарланған шаралар легі де осы мақсатқа қол жеткізуге бағытталған. Былтыр біраз ел азаматтары келді, «Астанаға бардық, Табылды Досымовтың кеші өтті, Ақтауда, Ақтөбеде өтті» деп. Жігіттердің еліне, жеріне деген намысы ғой. Табылды – артына із қалдырған қазақтың тұңғыш бард ақыны. Биыл маусым айында Табылды шығармашылығына арналған «Қыр баласы қол созады аспанға» атты фестиваль өткізуді ойға алып отырмыз. Атырау туралы әндерге байқау республикалық деңгейде өтеді. «Атырау әдебиетшілері апталығын» әр тоқсан сайын ұйымдастыруды жоспарладық. Атыраудағы музыкалық колледждің алғашқы директоры Сейілхан Құсайынов атындағы республикалық дирижерлар конкурсы өтеді. ҚР еңбек сіңірген әртісі Мекес Төрешов атындағы республикалық дәстүрлі әндер фестивалі де жоспарда бар. Республикалық «Ақ көгершін» балалар ән-би фестивалін, «Ақ Нарын жырлайды» атты атыраулық ақын-сазгерлердің үлкен кешін өткізгіміз келеді. «Сазды шанақ» республикалық домбыра жасаушылар байқауы, Құрманғазы бабамызға арнап республикалық оркестрлер шеруі, Махамбет поэзиясы күні де жоспарда қамтылған. Әрине, өнер көгіндегі классик тұлғалардың заманы өтті дей алмаймыз, бірақ біз қазіргі ғасырды да жырлауды ұмытпайық. Ұлттық мәдениет заман көшінен қалмауға тиіс.
Бүгінгі күнді жырлайтын кантата, симфония, опералар жазылуы керек, мәдениетке қаржылық қолбайлау болмауы тиіс деп ойлаймын, өйткені рухани әлеуеті зор, рухы мықты ел ғана келешектің көшіне ілеседі.