Қасымхан ақынмен кездесу
Жуырда Қазақ Ұлттық университеті Журналистика факультетінің Т.Қожакеев аудиториясында М.Сералин атындағы әдеби бірлестік мүшелерінің ұйымдастыруымен көрнекті ақын, Халықаралық «Алаш» сыйлығының лауреаты Қасымхан Бегмановтың шығармашылық кездесу кеші болып өтті.
Өлең мен сазды әуен қатар өрілген әсерлі кешке студент жастар мен университет оқытушылары, ақынның қаламдас аға-інілері мен баспасөз өкілдері қатысты. Әдеби кеш қонақтарының қатарында жазушы-публицист Зәкір Асабаев, тарихшы ғалым Қамбар Атабаев, қоғам қайраткері, ғалым Нұридин Балқияев, ақындар Сағатбек Медеубекұлы, Мұрат Шаймаран, Алмат Исәділ және талантты әнші Шәба Әденқұлқызы болып, кеш иесі жайында ой-пікірлерін ортаға салды.
Бұл кездесу университеттің әдебиетке жақын, өнерлі жастардың өз ұйғарымдары бойынша ұйымдастырылған. М. Сералин атындағы әйгілі әдеби бірлестіктің жанына топтасқан жастар бұл кешке үлкен дайындықпен келгені көрініп тұрды. Олар кеш иесі Қасымхан Бегмановтың шығармашылығын арқау еткен арнайы фильм әзірлеп, өлеңдерін жатқа оқып, ақынның сөзіне жазылған әндерді де өздері нақышына келтіре орындады.
Кешті ҚазҰУ-дың журналистика факультетінің деканы, әдебиеттанушы ғалым, филология ғылымдарының докторы, профессор Өмірхан Әбдиманұлы өзі ашып, ақын Қ.Бегмановтың шығармашылық еңбегі мен зерттеушілік қабілеттеріне ерекше тоқталды.
Өмірхан Әбдиманұлы, ҚазҰУ-дың журналистика факультетінің деканы, филология ғылымының докторы, профессор:
– Ақын болу, ол – ең алдымен азамат болу. Осы тұрғыдан алғанда Қасымханның ақындығы бір төбе де, азаматтығы бір бөлек. Әсіресе оның ізденімпаздығы мен еңбекқорлығы мені қатты таңғалдырады. Мысалы, қазақ қоғамы жоғары бағалаған Жағда Бабалықұлы сынды танымы терең ғалым ағаларымызбен өзге қаламдас әріптестерім сияқты, өзге де журналистер сияқты мен де біраз пікірлесіп, сұхбаттасқанмын. Бірақ оны ары қарай дамытып, көпшілігіміздің үлкен дүние жасау ойымызға келмеген. Ал Қасымхан бауырымыз, сол Жағда ақсақалмен басталған әңгімесін аяғына дейін жеткізіп, осындай бір қазыналы қарттың рухани байлығына тереңдеп, халыққа өз керегін алып беруде орасан еңбек сіңірді. Мұстафа Шоқай өміріне де асқан зердемен үңіліп, осы бір Алаш қайраткерінің жүріп өткен жолымен арнайы сапарлап қайтып, тың деректерге толы кітап пен арнайы фильм жасап шығарды. Белгілі бір ғалымдар тобының жабылып атқаратын шаруасын бір өзі еңсерді. Осындай қарбаласқан ізденіс жолында жүріп, өз жүрегіндегі нәзік те сыршыл поэзиясын жоғалтқан жоқ. Қасымхан, осындай ірі істер мен игі бастамалардың басы-қасында жүріп ақындық талантына қайта шабыт бере түскендей. Бойындағы талантын нағыз еңбекпен ұштастыра білген Қасымхандай ақын азамат бүгінгі жастарымызға үлгі болуға тұрарлық қасиетке ие десек артық айтқандығымыз емес.
Қамбар Атабаев, ҚазҰУ-дың әлем тарихы, тарихнама және деректану кафедрасының профессоры, тарих ғылымының докторы, деректанушы:
– Қазақтың тарихы ғылымында кенжелеп қалған бір сала болса – ол деректану. Қиындығы көп осы салаға кез келген ғалым мойын бұра бермейді. Ұзақ жылдардан бері деректану бағыттары бойынша азды-көпті еңбек етіп келе жатқандықтан, аталған салаға байланысты көптеген түйінді мәселелер менің жаныма жақын. Жуырда Қасымхан бауырымыздың «Мұстафа Шоқай жолымен» атты деректі фильмін тамашаладым. Мұның алдында ол Жағда Бабалықұлының бар әңгімесін қағазға түсіріп, «Этнографпен әңгіме» кітабын шығарған. Осы еңбектеріне қарап отырып, мен Қасымханның зерттеп, зерделеп жүрген еңбектерін қазақ деректану ғылымын дамытуға серпін беретін жаңаша дүниелер деп бағалаймын. Ақынның бір ғана Мұстафа тақырыбына батыл барып, нақты деректердің ізіне түсіп, архивтермен жұмыс істеуін және ол еңбектерін ел игілігіне жарата білуін – жанкештілік деп білемін. Мұндай қадамдарға тек ұлтын шексіз сүйетін патриот жандар мен елдің сөзін сөйлейтін шынайы ақындар ғана бара алады. Бұл ретте Қасымхан ізденістерінің жемісін ұлт тарихына үлес болып қалатын сүбелі еңбектер қатарына жатқызуға әбден болады.
Ақын Қасымхан Бегмановтың өлеңдері орыс, түрік, өзбек, қырғыз, якут, қытай тілдеріне аударылып, мектеп оқушыларына арналған әдебиет хрестоматияларына, қазақ поэзиясының антологиясына енген. «Мұстафа Шоқай жолымен» атты ұлы тұлғаның жүріп өткен жолдарымен Наршоқы, Ташкент, Қоқан, Ферғана, Самарқан, СанкПетербург, Баку, Тбилиси, Кутаиси, Батуми, Стамбұл, Париж, Ножансюр Марн, Шелль, Фонтенбло, Берлин тәрізді қалалардың түрлі архивтерінен алынған сирек құжаттар мен нақты фото деректерден тұратын тарихи зерттеу екі томдық кітабы жуырда «Дәстүр» баспасынын жарыққа шықты. «Мұстафа Шоқай жолымен» атты көп сериялы деректі фильм түсірген. Белгілі композитор жазушы Илья Жақановтың ақын өлеңдеріне жазылған әндерінің тарихы жайлы «Сырлы жүрек пернесі» атты лирикалық эссе кітабы мен шежірелі қарт Жағда Бабалықұлымен сұхбаттаса отырып жазған «Этнографпен әңгіме» атты жинағы да – оқырманнан өз бағасын алған дүниелер. Ақын сондай-ақ, ел ішіне кең тараған көптеген ән-термелер мәтіндерінің авторы. Республикалық Қасым Аманжоловтың 90 жылдығына арналған жыр мүшәйрасының бас жүлдегері, Түркістан қаласының Құрметті азаматы, Қазақстан Жастар Одағы, халықаралық «Алаш» және Төлеген Айбергенов атындағы әдеби сыйлықтарының лауреаты Қасымхан Бегманов бүгінде «Дәстүр» танымдық-этнографиялық журналының бас редакторы қызметін атқаруда.
***
Шығармашылық ауанда, еркін диалог түрінде өткізілген әдеби кеш барысында, қазақ эстрадасының жұлдызы Шәба Әденқұлқызы Қасымхан ақынның сөзіне жазылған екі бірдей, «сиясы кеппеген» жаңа әннің тұсауын кесті. Жанды дауыста ән шырқаған әнші Шәбаға жиналған қауым ырзашылықтарын білдіріп, жаңа әндерінің ғұмыры ұзақ болсын деген тілек айтты. Кеш соңында ақын Қасымхан Бегманов оқырмандармен бірге естелік суретке түсіп, қолтаңбасы қойылған кітаптарын студент жастарға үлестіріп берді. Сондай-ақ кездесу барысында өнер көрсеткен дарынды жастарға кеш иесі еліміздің әр өңірінің жас ақындарын қамтыған антологиялық жинақ пен «Мұстафа Шоқай жолымен» деректі фильмінің таспасын және өзі басшылық жасайтын «Дәстүр» журналының жаңа сандарын тарту етті.
