Электронды кітаптың елесі ғана жүр...

Саз балшықтан – папирусқа, одан – пергаментке, содан соң қағазға көшкен сөз өнері енді бүгін электронды эволюцияға ұласқан. Жастық астына жастанып жатып үйренген оқырман үшін «терезенің ар жағындағы кітап» тіпті ақылға сыймайтын дүние секілді. Алайда ағып жатқан өзенді тоқтатып қоюға да құдіреті жетпейтін пенде ұршықтай иірілген уақыт ұйығынан қалай сытылып шыға алсын?! Ендеше, электронды кітап, интернет-дүкен, желідегі оқырман дәуіріне «қош келдіңіз» деу керек.

Ақпараттың электронды түрде сақта­луы­ның бірнеше артықшылығы бар: бірін­ші­ден, орынды өте аз алады, сақтау мен қолдану қолайлы. Айталық, 1500 томдық кітапхана бір ғана СД-дің ішіне сыяды. Сондай-ақ бір нәрсені іздесеңіз, сол 1500 том ішінен бір-ақ минутта тауып аласыз. Компьютерлік желі ең алдымен шығарманы таратуды тездетеді. Жазушы өз шығармасын ешбір баспаның табалдырығын, өзінің жүй­кесін тоздырмай-ақ, сол жазылған за­мат­та оқырманға таратып үлгереді.
Бүгінде тек e-book, яғни электронды кі­тап қана емес, тұтас кітапхана, тіпті оқу за­лы, пікірталас клубтарына дейін бар. Және де интернеттің ең бір жақсы жері – шека­ра­мен шектелмейтіндігі. Бүгінгі ұрпақ мо­лы­нан пайдаланып отырған осынау игілік­тер­ге қарап, кейде «қап, талай ғұ­­ла­­малардың заманында неге осылар бол­мады екен» деп күйінесің. Мына қы­зықты қараңыз, ең алғаш компьютерде сақ­талған файлдар КСРО заманында тыйым салынған авторлардың кітабы болыпты. Сонда қағаз түрінде қолға түссең, темір тордың ар жағынан бір-ақ шығаратын сол кітаптарға деген қызығушылық адамзат ойын алға жетелеуге қалай ықпал жасаған десеңші!.. Сол кездегі әдеби құбылыстың куә­герлері интернет деген әлі ешкімнің түсі­не кірмейтін тұста Стругацкий, Пастер­нак, Платонов, Набоко, Соженицын еңбек­те­рі ЭВМ-нің магнитті таспаларына түсірі­ліп, туған күндердегі ең қымбат сыйлық бо­лып тартылыпты.
Тарихқа үңілсек, 1997 жылы ең алғаш ла­зерлік дискідегі электронды кітапхана жа­рыққа шыққанда, жүздеген автор мен мың­даған оқырманның арасында дау ту­ған­ға ұқсайды. Себебі оның шыққанды­ғы­нан сондағы авторлардың тек үштен бір бө­лігіндейінің ғана хабары болған. Арадан он жылдан аса уақыт өткенде мына бүтін әлем­де әдебиет пен интернет біте қай­насып, бірін-бірі алға жылжытып отырған жайы бар. Автордың бағына орай, ин­тернет деген жаршының жақсы жұмыс іс­теп жатқаны жасырын емес. Алдымен же­ліде пайда болып, кейін сатуға түскен кі­тап­тар осыған дәлел бола алады. Және қағаздағы кітап желідегі кітаптан әлдеқайда қымбатқа түсетінін айту керек. Осы ретте бір дерек, ресейлік бір азамат өзінің бір айлық жалақысына шамамен 50 кітап сатып ала алса, америкалық өз жалақысына 200 кітап ала алады екен. Желіде жария­ла­натын шығармалар өз алдына, қандай да бір әлемдік сұраныс тудырған жаңа ав­тордың туындысы интернет-дүкендердің сөрелерінде сатылады. Бірақ әлі күнге біздің қоғам үшін интернет-дүкен деген – игерілмеген әлем. Мәселен, айталық, бүгін әлдебір АҚШ жазушысының шығармасы шықты, біздің елге жеткен жоқ, алайда ин­тернеттегі дүкенде оның жарнамасы ілулі тұр. Үйден шықпай-ақ, әлгі кітапқа тап­сырыс беріп, үш күннен кейін ол сіздің жазу үстеліңізден табылуы әбден мүмкін. Ол үшін сол кітапты жарнамалаған бетке барып, сондағы көрсетілген адреске өз банк шотыңыздан ақша аударсаңыз, жетіп жатыр. Ал кезінде автордың өз кітабын шекара сыртына шығаруы қаншама мұң болған. Оның салмағын өлшеп, тергеп-тексеріп, қаншама ақша төлетіп, ақыры шыдамы жетпеген жазушы ол ойынан бас тартуға мәжбүр болған. Ал қазір кітаптың өзі келетіні өз алдына, монитор арқылы әлем кітапханасын аралай аласыз. Бүгінде ТМД елдеріндегі оқылымды деген виртуал­ды кітапханалардың ең алдында – бір күнде 12 мың оқырман кіретін www.lib.ru сайты, екінші – 6 мың оқырманы бар www.exler.ru сайты, одан кейінгі орындарда www.bestli­bra­ry.org.ru, www.stihi.ru, www.morkovka.kot.ru секілді сайттар тұр.
Интернет – шығармашылық жолын жаңа бастаған жас қаламгер үшін жақсы мүм­кіндік. Сиясы әлі кеппеген дүниесін оқыр­манның талқысына тастаған автор көп күтпестен оның бағасын алып үлгереді. Орыс­тың атақты жазушысы Борис Стру­гац­кийдің өзі: «Болашақ, әрине, электронды кітап­тікі. Көп жағынан қағаз кітапқа қара­ған­да қолайлы: біріншіден, өте аз орын ала­ды да, көп ақпарат сыяды. Қыл аяғы оның дыбысы да шығады ғой. Кітап осын­шалықты дамиды деген ой тіпті Гутенбергтің түсі­не де кірмеген шығар», – деген.
Алты ғасыр бұрын өмір сүрген ақсақал Гутенбергті қоя тұралық, осы ХХІ ғасырда өмір сүріп жатқан біз электронды кітап дегенді толық түсіне алмай отырмыз. Қазақ тіліндегі интернет сайттары санаулы ғана болып тұрғанда, электронды кітапхананың ауылы бізден алыстау екені айтпай-ақ тү­сінікті. Бірақ сонда да бізге заман көшінен қал­май, жүріп отыру қажет. Әдеби шығар­ма­­ларымызды интернет кеңістігіне шыға­ру­ды бастап қолға алдық. Бірақ осы тұста айта ке­ту керек, қаншама жақсы жазушы, ақын­да­­рымыз қазіргі техника тілін біл­ме­гендік­тен, бұл әлемнен алыс жүр. Одан қал­са, ба­­қилық болған талай ұлыларымыз бар, қо­­лын­да мүмкіндігі бар жастар сол қа­ғаз бе­тінде қалған жауһарларды элек­трон­ды тех­никаға түсіріп, интернет кеңістігі арқылы әлем оқырманына жол салса... «Өл­ген­нің ті­рі­ліп, өшкеннің жанғаны» сол бо­лар еді-ау.