Арараттың етегінде әлем ақындары бас қосты

Екі күннен бері Армения астанасы Ереван қаласында әлемнің төрт бұрышынан келген ақындар мен әдебиет­танушылардың қатысуымен Халықаралық поэзия фести­валі өтуде. ЮНЕСКО шешімімен биыл «Ереван – кітаптың бүкіләлемдік астанасы» деп жарияланған болатын. Осы орайда жыл басынан бері қала көлемінде, жалпы, Арменияның әр өңірін­де мәдени-танымдық, әде­би-шығармашылық сипат­тағы ауқымды шаралар ұйым­дастырылуда. Өлеңді төрге оздырып, ақындарды ұлық­таған шайырлар фестивалі де осы ауанда табысты басталды.
Қасиетті Арарат тауының етегінде ор­на­ласқан Еревандағы елеулі шарада Қа­зақ­стан, Ресей, АҚШ, Италия, Германия, Ук­раина, Түрікменстан, Иран, Ливан, Иор­дания, Израиль, Сербия сынды 30 мем­лекеттен арнайы шақырылған 50-ден астам ақындар бас қосуда. Фестиваль жұ­мы­сына шығармашылық тәжірибе ал­масып, танысып, рухани байланыстар орнату мақсатында ұйымдастырушы жақ – Арменияның да әр аймағынан 50-ге жуық ақындар қатысуда. Қазақстан Жазушылар одағының ұсынысымен бұл фестивальға біз де қатысқан едік.
Бес күнге жоспарланған фестиваль бағдарламасы өте ауқымды. Онда түрлі кез­десулер өткізу, көрмелер мен мұражай­лар­ды, көне архитектуралық құрылыстар­ды аралау, концерттік бағдарламалар, кей­бір қатысушылардың жаңа кітаптары­ның тұсаукесері, поэзия кештері сынды көп­теген мазмұнды шаралар жоспар­ланған.
Ұйымдастырушылар фестивальға қа­тысушы ақындардың әрқайсысынан екі-үш өлеңнен ағылшын және армян тілдеріне аударып, 400 беттік қалың антологиялық жи­нақ шығарып үлгеріпті. Мұны армения­лық ақын-аудармашылардың шеберлігінің бір көрінісі деп бағаладық

                                    Матенадаран - көне қолжазбалар қоймасы

                                     Араратқа аспаннан қарағанда
Армения Мәдениет министрлігінің қол­дауымен бұл елде тұңғыш рет қолға алын­ған фестивальдің өз дәрежесінде өтуіне мұрын­дық болып, отырған Арме­ния­ның Жазу­шылар одағы аталған шара­ның ойда­ғыдай өтуіне жан-жақты дайын­дық­тары­ның бар екеніндігін көрсетті. Шараның ал­ғаш­қы күні, 15 сәуірде қонақ­тар Ереван­мен еркін таны­сып, қаланың көр­некті жер­лерін аралады. Ертесіне фес­тивальға қа­тысушылар Ереван маңындағы Эчмиадзин деп аталатын көне діни қалашықта бүкіл ар­мяндардың като­ликосы Гарегин екін­шімен арнайы кездесіп, руха­ният және дін­аралық татулықты насихат­тау­дағы әде­биет­тің ықпалы мен маңызды рөлі тө­ңіре­гінде әсерлі әңгіме өрбітіп, көне жә­­ді­герлер мұражайындағы құндылықтар­мен танысты. Имандылықты арқау еткен жылы жүз­десуден кейін ақындар Звартноц ұлт­тық тарихи-мәдени кешенінде болып, ежел­гі армяндық архитектура ғажайыпта­рын тамашалады.
Түстен кейін қонақтар алты құрлыққа аты әйгілі армян алфавитін жасаған М.Маштоц атындағы Матенадаран деп ата­латын көне қолжазбалар мұражай-инс­титу­тын­да болды. Ереванның «Бүкіләлемдік кітап астанасы» деп жариялануына бай­ланыс­ты жуырда ғана заманауи үлгіде күр­делі жөндеуден өткен осынау ерекше мұ­ра­­жай-институтта мыңжылдықтар қо­й­науынан аршылып алынып, осы күнге дейін сақталып қалған 18 мыңдай тең­дессіз қолжазбалар мен осыдан 500 жыл бұрын басылған алғашқы кітап нұсқалары сақтаулы.
Адамның жан азығы саналатын кітап атаулыны ұлықтаған ақындар мерекесінің салтанатты ашылуы осы күні, 16 сәуірде қаланың қақ ортасындағы биік жотаны жағалай салынған ашық аспан астындағы Каскад рухани-мәдени кешенінде өтті. Шараның ашылуында осы елдің мәдениет министрінің орынбасары Артур Погосян Армения Президенті Серж Саргсянның фестивальға қатысушы қаламгерлерге жолдаған құттықтау хатын оқып берді. Президент құттықтауында адамзат бала­сына білім мен ғылым, әдебиет пен өнер, күллі жақсылық атаулы кітап арқылы келе­тіні баса айтылған. Құттықтау хаттың соңы «Бүгінгі Армения өзін әлемдік өркениеттен, әдеби-мәдени кеңістіктен бөліп қарай алмайды. Осындай ірі халықаралық жоба­лар мемлекеттер арасындағы ықпалдас­тық­қа тың серпін бере түседі» деп түйін­дел­ген. Бұдан соң Армения Жазушылар одағының төрағасы Левон Ананян сөз алып, қаламдас қонақтарға өз лебізін жол­да­ды. Салтанатты шараның ресми бөлімі­нен кейін дүниенің әр құрлығынан жи­нал­ған ақындар кезегімен сахна төріне көте­рі­ліп, Арарат аймағын өрелі жырлар­дың әуенімен тербеді. Арасында армян ару­лары мың бұрала би билеп, тау халқы­на тән өр мінезді армяндық талантты жігіт­тер ұлттық нақыштағы әндерін шырқады. Таза ауада, ашық аспан астындағы поэзия кеші күннің салқындығына қарамастан, қас қарайғанша жалғасып, бірнеше тілде оқылған өрнекті өлеңдер Каскад алаңына жиналған қауымды дүр сілкіндірді. Әсерлі кештен соң қонақтар Еревандағы Орыс өнері көрме-мұражайын аралап, фести­валь­дің ашылу құрметіне орай жайылған мерекелік дастарқаннан дәм татты.
Фестивальдің үшінші күні, кеше, 17 сә­уір­де шараға қатысушылар қаладағы гено­цид құрбандарының құрметіне тұр­ғы­зылған Цицернакаберд мемориал­дық кешені мен геноцид мұражайына барып, армян тарихының ақтаңдақ бет­теріне тереңірек үңілуге мүмкіндік алды. Бұдан соң ақындар бірнеше топқа бөлініп, қала­дағы кітапханаларда, жо­ғары оқу орын­дары мен мектептерде әде­би кез­десулерге қатысты. Аталған жер­лер­дегі кез­десулер­ден кейінгі фестивальдағы маңызды оқиғалардың бірі – Ереван орта­лығынан орын тепкен «Ақындар аллея­сы­ның» салтанатты ашылуы. Онда тұң­ғыш поэзия фестиваліне қатысушылар­дың әрқайсысы бір түп ағаш отырғызды. Бұл аллеяда ақындардың қолымен ағаш отыр­ғызу алдағы уақытта тәлімі мол дәс­түр­ге айналмақ. Армения астанасындағы «Ақындар аллеясы» болашақта қаланың ең көрікті демалыс орындарының бірі бол­мақ. Жаңа жасыл саябаққа тамыр жайған ақын­дар бұдан кейін Ереванға жақын жер­де орналасқан Цакхадзор қаласына жол тартты. Онда да қонақтарды ауқымды мәдени шаралар мен әдеби кездесулер кү­тіп тұр. Цакхадзорда жалғасын тапқан фестиваль бағдарламасы 21 cәуірге дейін жалғасады. Армениядағы Бірінші халық­ара­лық поэзия фестивалінің жабылу салта­наты да осы күнге жоспарланған.
Осы сапарға келгелі бері қамқорлық көр­сетіп жүрген Қазақстанның Арменияда­ғы елшілігінің азаматтарына да айтар ал­ғы­сымыз көп. Сәті түсіп, ертең Ереванда орна­ласқан Қазақстан елшілігінде кеңінен аталып өтілетін Наурыз мерекесіне де ша­қыр­ту алдық. Жалпы, фестиваль барысы мен елшілік ұйымдастыратын Наурыз мейрамы турасындағы материалдарды газетіміздің алдағы сандарынан оқи аласыздар.

Левон Ананян, Армения Жазушылар одағының төрағасы:
– Ғаламдық сипаттағы әртүрлі саяси-әлеуметтік проблемалармен бетпе-бет келіп отырған бүгінгі адамзатқа ізгілік дәнін сеуіп,бір-бірімен достық қарым-қатынаста өмір сүру өте маңызды. Бұл ретте зиялы адамдардың, оның ішінде, қолына қалам ұста­ған шығармашылық иелерінің рөлі зор болуға тиіс. Қай заманда да ақындар елдің сөзін сөйлеуші, мұңын жоқтаушы болған. Олар бұл міндетті әлі де атқара бермек. Құдіретті поэзия тілі арқылы ел мен елді жақындастырып, халықтар ара­сында алтын көпір орнатып, мәдениеттер арасындағы жағымды диалогқа қол жет­кізуге болады. Ереван қаласының кітаптың бүкіләлемдік астанасы атауына лайық деп та­нылуы – біз үшін үлкен мәртебе. Бұған дейін мұндай сенім-құрметке әлемнің көп­теген ірі қалалары ие болған. Ереваннан кейінгі эстафета келесі жылы Бангкок қала­сы­на тапсырылады. Осылайша адамзат баласын саналы биіктерге жетелеп келе жат­қан кітап атты құндылық дүниенің әр түкпірінің төрінен табыла бермек. Мұндай ша­ра­лардың әсіресе жаңа өсіп келе жатқан жас ұрпаққа тигізер пайдасы орасан бол­мақ. Ал кітаптан қол үзбеген ұрпақтың болашағы жарқын болатыны айтпаса да түсінікті.

Арнайы «Алаш айнасы» үшін Ереваннан