Ақынның өсиеттері. Шәкәрім Құдайбердіұлының туғанына 165 жыл
Қазақтың көрнекті ойшыл-философы, ақын Шәкәрім Құдайбердиев 70 жылдан сәл астам өмір сүріп, өз халқының тарихында, қазақ әдебиетінде, философиясында өшпес нұрын қалдырып, көптеген шығармалар жасады.
«Жақсы адам өмірінің негізі – адал еңбек, саналы ақыл, адал жүрек болуы керек. Бұл үш қасиет бәріне билік етуі керек. Оларсыз адам өмірде тыныштық пен келісімді таба алмайды», - деп сенді Шәкәрім. Осы және өзге де сөздері Тараз қаласындағы орталықтандырылған халық кітапханалар жүйесіне қарасты М.Әуезов атындағы кітапханада өткен «Шәкәрім. Бақыт іздеп», ақынның 165 жылдығына арналған.
Шараны облыстық мектепішілік олимпиада және мектептен тыс іс-шаралар орталығының «Бозторғай» ән-би ансамблінің термешілері «Мұрата төкпесі» музыкалық номерімен ашты. Мерекенің сәнқойлары – «Асыл арман» балалар мен жасөспірімдер шығармашылығы орталығының тәрбиеленушілері Томирис Ауғанбай, Нұрилла Мұрат, Лаура Сәрсенбекова, Назерке Есмұрат. Тараз қаласындағы Төле би атындағы No8 мектеп-гимназиясының оқушылары Сенім Мұхамедалиева, Аян және Аят Жеңісбектер «Алдыма айна қойдым», «Кешірер біреуді», «Кешір» деген өлең шумақтарын ұсынды. «Мен жас кезімде түрік тілін жақсы білетінмін». оқылды.
Кітапханашылар көркем шығармалардан, сыни-философиялық мазмұндағы әдебиеттерден тұратын «Шәкәрімнің өсиеті – адалдық айнасы» атты кітап көрмесін көрсетті.
Шара жүргізушілері Светлана Қожахметова мен Татьяна Гурова «Очаг» әдеби клубынан келген қонақтарға және Тараз гуманитарлық-техникалық колледжінің 1-курс студенттеріне осы бір ғажайып тұлғаның шығармашылығы мен қиын өмірі туралы айтып берді. Абай Құнанбаевтың тәрбиесін алған Шәкәрім оның идеясын жалғастырушы болды.
Түпнұсқа талант, көрнекті ғалым ол 20-ғасырдың аяғында, өзінің болмысқа бейбіт көзқарасын таныта отырып, шығармалары қалың оқырманға ашылғанда ғана кеңінен танымал болды.
1930 жылдардан бастап Шәкәрім көтерілісті қолдады деп айыпталады. Сол кезде ол былай деп жазды: «Елу жасында жалғыз отырып, бар ойын қағазға түсірді. Мен оларды мақтану үшін жазған жоқпын, өйткені мұндай сөздердің құны жоқ екенін білемін. Болашақ ұрпақ үлгі алсын, үйренсін деп жазды. Қазір жетпістен асты – ой қартамайды, тек дене тозды. Тозған дене жаңа ойларға жарамсыз болып қалды.
Шәкәрім Құдайбердиевтің өмірі қайғылы аяқталды – чекист оғымен. Оның денесі ұзақ жылдар бойы жатқан ескі суы бар құдыққа лақтырылды. Шәкәрімнің барлық шығармалары өртенді. Оның есімі ұмытылды. Отбасы қуғын-сүргінге ұшырады.
Араға 30 жыл салып, 1961 жылы 8 тамызда Шәкәрімнің сүйегін ұлы Ахат Құдайбердиев мұсылмандық әдет бойынша жерледі.
Жарты ғасырдан астам уақыт бойы Шәкәрімнің шығармаларына тыйым салынды. 1958 жылы ақын ақталғаннан кейін де бюрократиялық қысым өз орнында қалды.
1988 жылдың сәуір айында ғана Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің «Шәкәрім ақынның шығармашылық мұрасы туралы» қаулысы шықты. Жұртшылық оның өмірі мен шығармашылығы, сан қырлы шығармашылығы туралы материалдарға қол жеткізді.
Ұлы Шәкәрім ата бізге «Зерделі адам тілін тыяды, ойды еш нәрсе тыя алмайды», «Адамдық үшін еңбек», «Адам өледі, жақсылық қалады» деген сияқты мыңдаған өсиеттер қалдырған. Оларды әрбір қазақстандық білуі керек. Данышпанның өмірін тоқтату оңай, бірақ оның мұрасын жою мүмкін емес, өйткені жақсылық пен ұлылықтың бәрі өлмейді», - деп атап өтті кітапханашы Светлана Қожахметова.
А.Нұрай
