«Қара нар жүк көтермес бел кеткен соң...»

Осындай өлең шығарған қазақ нағыз ерлерді көбінде қара нарға теңеп жатады. Бұл тегін емес. Қара нардың қадірі – күшінде. Демек, бұл ер-азаматтарды мына жұрт ақыл-парасатымен қатар, қажыр-қайратына, қара күшіне де қарап бағалайды дегенді білдіреді. Ал ердің қайраты – белінде. Жасыратыны жоқ, он жерден ақылы асып тұрса да, белі кеткен еркекте бедел болмайды. Бұл – өмір шындығы.
Бүгінде халық санын қайтсек көбейтеміз деп алашапқын болып жүргенімізде отан­дық дәрігерлер жаңа бір проблеманың шетін шы­ғар­­ды. Анығы, ақхалаттылар қа­зақ­стан­дық еркектер арасында бел­сіздік індетінің белең алып бара жат­қан­дығын айтып, дабыл қағуда. Мәсе­лен, бүгінгі күннің өзінде ел­де­гі ер-азаматтардың 50 пайызға жуығы белсіздікке алып келетін түрлі ауру­мен ауырады екен. На­зарды ана мен бала денсаулығына ауда­рып, ерлер мәселесін назардан тыс қалдырып қойған секілдіміз.
Шындығын айту керек, «әлсіз» еркектер елімізде соңғы уақытта кө­бей­ген. Еркектік намысқа ерік беріп, дер кезінде дәрігерге көрінбеу мәсе­лені ушықтырып отыр. Де­мек, Қазақ­стан халқы санының соңғы он жылда көңілдегідей өспеуінің бір себебін осыдан іздеген жөн.
Бәтеш ОМАРОВ, Шымкент қаласын­дағы №1 емхананың бас дәрігері:
– Қазір Қазақстан халқының саны шамамен 17 миллионға жақын. Он жыл бұ­рынғы көрсет­кішпен салыстыр­ғанда өсім сон­шалықты көп емес. Ол кезде ха­лық саны 15 миллиондай бол­ған. Ал біздің ел­дегі бейбітшілік, мол­шылық жағдай­ларды ескерер болсақ, бүгінгі таңда халық саны әлдеқайда көп болуы тиіс еді. Ендеше, демографиялық өсім неліктен тоқырап тұр? Әрине, бұл сауалдың жалғыз жауабы бар, ол – ел­дегі туу көрсеткішінің төмен­дігі. Бұған жастардың кеш отау құруы, ажыра­судың көптігі де сеп­тігін тигізіп отыр. Ал ажыра­су­дың 80 пайыздайы дү­ниеге нә­рес­тенің келмеуінен орын ала­т­ы­нын мен сеніммен айта аламын. Бала бол­маған жағдайда біз әйел­дерді кінәлап, бар айыпты со­ларға тағып жатамыз. Мұ­ны­мыз – әрине, үлкен қателік. Қазіргі таңда, әйел­дердің бедеулігінен гөрі, ерлердің бел­сіздік аурулары жиі ұшы­расады. Сол үшін бұл проб­леманы дер кезінде шеш­кеніміз жөн.
Мамандар белсіздікке шалдығу­дың төрт себебі бар екендігін айтады. Олардың ал­ғашқысы суық тиюден келеді екен, яғни прос­татит сынды аурулар. Бұрындары бұл кеселге 40-50 жас шамасындағы ер-азаматтар шал­дығып жатса, қазір тепсе темір үзетін жас жігіттер де оның зардабын тартуда.
Ал екінші себеп – ағзадағы қанның ұйып қалуы. Мұндай ауру түрлері, негі­зінен, күнінің жартысына жуығын бір орын­да отырумен өткізетін ер-азаматтарда көп кездеседі. Қазіргі кеңсе қызметкер­лерінің жұмыс барысы осындай тәртіпте өрбитін­діктен, олардың басым бөлігінде белсіз­діктің белгілері бар деп батыл айтуға бо­лады. Оған компьютер алдында таң азан­нан кешке дейін отыратын жастар мен жет­кіншектерді қосыңыз.
Белсіздіктің тағы бір себебі – инфекция­лық жолмен тарайтын аурулар. Жастардың үйленбестен бұрын жыныстық қатынасқа түсіп, «батыстық үлгіде» өмір сүруі аурулар­дың жаңа түрлерінің көбеюіне жол ашып отыр. Осындай жолдармен туындаған ин­фек­циялар еркек беліндегі ұрықты ірітіп, оның белсенділігін төмендетеді.
Белсіздікке әкеліп соқтыратын төртінші себеп – экология. «Әсіресе мұнай мен уран өндірісінде жұмыс істейтін ер-азаматтар эко­логия салдарынан ұрпақсыз қалып жа­тады» дейді денсаулық сақтау саласының мамандары. Дегенмен кез келген аурудың алдын алып, ертерек ем қабылдаса, тар­қа­тылмайтын түйін болмайды. Айта ке­тейік, темекі мен ішімдікті үнемі пайдала­на­тындар да – «әлсіз» еркектердің сана­тында.
Бәтеш Омаровтың айтуынша, елімізде, оның ішінде Оңтүстік Қазақстан облысында бұл індеттің алдын алу шаралары жақсы қол­ға алынған. Өйткені мұндай науқас­қа шалдыққандардың көпшілігі өз кеселін білмейді, ал білетіндер оны жасырады. Мемлекет те бұл мәселеге енді көңіл ауда­ра бастады.
«Бүгінде қазақ қоғамында белең алып отырған белсіздік ауруын болдырмаудың ең тиімді жолдарының бірі – отбасындағы бала тәрбиесі», – дейді Б. Омаров. Өйткені ұл-қыздарымыздың жеңіл жүрісі – көптеген жұқпалы аурудың тууына себеп.
Өткен ғасырдың 60-жылдарынан бас­тап 90-жылдарға дейін қазақ халқының саны қарқынды өскен. Ол кезде әр отба­сын­да орта есеппен кемінде бес-алты баладан болатын. Он құрсақ көтеріп,«Батыр ана» атанған аналар аз болған жоқ. Ал бұл үрдіс еліміз Тәуелсіздік алып, табалды­ры­ғымыз­дан батыс мәдениеті аттаған уа­қыттан бас­тап тежелді.
«Белсіздікті емдеудің бірнеше жолы бар. Әсіресе ең пайдалы емі – дәрі-дәр­мек қабылдау емес, ат үстінде серуен­деу», – дейді Бәтеш Омаров. Өмірі жылқы үстінде өткен аталарымыз сондықтан да белсіздік дегеннің не екенін білмеген. Ал­пыс, жетпіске келгенше ұрпақ сүйіп, көп­бала­лы болуының да басты себебі осында жатыр.
Қалай болғанда да, профессор Алшын­баев бастаған қазақстандық урологтер­дің көтеріп отырған мәселесі орынды. Атал­ған проблеманы дереу шешпесек, халық санын өсірудің басқа жолдарын қарастыр­ғанымыз жөн. Мырзакәрім Кәрім­ұлының сөзіне сенсек, бүгінде Қазақ­стан­да 5 мыңға жуық гинеколог маман бол­са, уро­логтердің саны 500-ге де жет­пейді екен. Демек, мемлекет бұл саланы да ерек­ше назарына алып, бі­лікті маман­дардың қатарын арт­тыруы керек.

Дерек
Жуырда Оңтүстік Қазақстан облысына еліміздің нөмірі бірінші урологі Мырзакәрім Кәрімұлы Алшынбаев арнайы ат басын бұрған. Облыстық ауруханада ол «Ерлердің денсаулығы күні» атты акция өткізді. Дәрігердің қабылдауына келушілердің саны көп болды. Ол азаматтарға мұндай арнайы іс-шараларды күтпей-ақ кез келген уақытта дәрігерге көрінген абзал екендігін, дәрігерлер олардың қандай аурумен ауыратынын құпия сақтайтынын жеткізді.