Онкологиялық аурулар мәселесі өзекті болып тұрғаны жасырын емес

Шерияздан Әбдіғалымов, Астана қаласының бас урологі:

– Шерияздан мырза, сіз Аста­на қа­ласының бас урологісіз, со­ған орай әңгімемізді сіздерге қа­ралатын нау­қастар қандай ша­­ғыммен жиі ке­летінінен бас­та­саңыз.
– Негізінен, басым көпшілігі бүйрек ау­ру­ларымен келіп жата­ды. Яғни бүйрегіне тас толған адам­дар урологтердің көмегіне жү­гі­неді. Бұдан басқа қатерлі ісікке шал­­дық­қан науқастар да көп. Сон­дай-ақ пиелонефрит, аденома се­кілді аурулармен де ауруханаға тү­сіп жа­татындар бар. Бы­лай­ша айт­қан­да, инфекциялық қабыну ау­ру­ларымен келеді. Сонымен қатар ер адамдардың арасында жиі кез­де­сетін ау­рулардың бірі – простата бе­зінің асқынуы. Бұл аурумен де ау­руханамызға келіп тү­сетіндер бар­шылық. Простата безінің ас­қынуына негізінен зәрдің қуықтан дұрыс шықпай қалып қоюы себеп болады. Ол зәр инфекцияға айналады, сөйтіп, қуықта тас пайда болады. Бұл аурумен негізінен 40-ты еңсерген, 50-ге келген адамдар ауырады.
– Науқастардың  көпшілігі бүйрегіне тас жиналудан ауыратынын айттыңыз, ол ненің әсерінен болады?
– Оның бір себебі адамның қуық, не­сеп жолдарында туа біткен ақау бо­луы­мен байланысты. Яғни адамның несеп жол­дары қысылған не тарылған болса, бүй­рекке тас жинала береді. Бұл туабітті ке­летін ауру болса, көп адам бұл дертті ке­йіннен, жүре табады. Оның енді түрлі се­бептері болуы мүмкін. Мысалы, қандай да бір операциялардың әсерінен, көбіне ги­некологиялық операциялардан кейін не­сеп жолдарының қысылып қалуы кез­деседі. Соның асқынуынан бүйректе тас жи­нала бастайды.
Бүйректе тас жиналуына  ішетін ауыз­су сапасының  да біршама үлесі бар. Бұ­дан басқа қант диабетімен ауыратын адам­дар­дың да бүйрегіне тас тез жиналады. Жалпы, бүй­рекке тас жиналу қант диабетімен қа­тар жүретін аурулардың бірі деп саналады. Се­бебі қант диабеті бүйректегі тас ауруын ас­қындырып жібереді.
– Сонда мұның алдын алу үшін не істеуге  болады?
– Бүгінде елімізде бұл аурулар бойынша көп­теген шара атқарылып жатыр. Ең бас­тысы, үлкен-үлкен жақсы емханалар са­лынуда. Мысалы, 570 орынға есептеліп са­лынған жаңа ауруханада урология бө­лімі ашылып, оған  40 орын  бөлінді. Урологиямен қатар, андрология деген де бөлім ашылды. Бұған 20 орын берілді.
 Қазіргі таңда республикамыз тәжірибелі уролог мамандардан кенде емес.  Олар да аурудың алдын алу үшін түрлі шаралар жасауда. Мәселен, бізде жоғарыда атал­ған ауру белгілері бар азаматтарды дис­пан­серлік есепке тұрғызып, аурудың ас­­қынып кетпеуін қадағалап отырады. Қа­­жет жағдайда ауруханаларға жі­бе­ріп, түрлі аппараттардың көмегімен бүй­рек­тегі тастарды үгіп түсіреді. Мұндай құ­рылғылардың заманауи түрлері бар­шы­лық. Солардың бірі – қашықтан әсер ететін ап­­парат. Бұл аппарат бүйректің сыр­тына ғана қойылады. Осылайша, бүй­рек­тегі тасты үгітіп шығарады. Лазерлік ап­параттар да бар. Бұл аппарат несеп жо­лымен кіріп, лазер арқылы тастарды үгітеді. Ауруды ас­қындырмау үшін, міне, осындай ап­параттарды пайдаланамыз.
– Жақында Денсаулық сақтау ми­­нистр­­лігінің кеңейтілген алқа мә­­­жі­лі­сінде Үкі­мет басшысының орын­­­басары Ер­бол Орын­баев он­ко­ло­гиялық ауру­лар­ға қа­тысты про­бле­маларға тоқ­та­лып, алдын ала анық­тау мәселесінің ақ­сап тұрғанын,  онкоаурулар асқынып кет­кеннен кейін ғана анықталып жа­та­тынын айтты. Бұл мәселе урология бө­лі­мінде қалай?
– Оныңыз рас, онкологиялық аурулар мәселесінің өзекті болып тұрғаны жасырын емес. Сондықтан да бүгінде осыған қатысты ау­қымды шаруалар атқарылып жатыр, әсіресе простата қатерлі ісігі бойынша. Қа­зіргі күні урологтер мен онкоурологтер бірігіп жұмыс істеуде. Ауруханаға науқас адам келетін болса, оны бірден УЗИ-ге жіберіп алады. Сондай-ақ бізде рес­публи­калық диагностикалық орталық та бар. Ол диагностикалық орталық қазіргі заманғы барлық құралмен жабдықталған. Сол орталықта амбулаторлы урология бар. Қаладағы және аудандағы ауруханалар мен емханалар өз науқастарын сол жерге квота арқылы жібере алады. Ол жерде қатерлі ісіктің белгілері бар адамды бастан-аяқ диагностикадан өткізеді. Егер қатерлі ісікке шалдыққаны расталса, диаг­ностиканың нәтижесін келген ауру­ха­насына жолдайды. Осыдан соң науқас қай ауруханада емделетінін, қай жерде опе­рация жасататынын өзі шешеді. Сөйтіп, ол науқасқа еліміздің өзі таңдаған кез келген ауруханасында операция жасалады.
– Бізде онкологиялық аурулар кө­бі­не хирургиялық ота істеу әдісімен ем­деліп жатады. Ал шетелде бұлар бір­шама жеңілдетілген жолмен, әртүрлі те­рапиялармен емделеді. Урология бө­лімінде бұл жағы қалай жүзеге асады?
– Бізде адамдар көбіне ау­руы асқынып кеткен кезде ға­на дәрігерге келеді. Оның үс­ті­не қатерлі ісіктің өзі де не­гі­­зінен ау­ру асқынған кезде анық­та­ла­ды. Егер қа­терлі ісік ертерек анық­талғанда, оны жеңіл жолдармен ем­деп алуға бо­лады. Яғни ісік ас­қынбай тұрғанда Хай-Фу, бра­хиа­терапия, сәулелік жә­не хи­миялық терапиялармен ем­дей ала­мыз. Сондықтан да ғой қа­зір­гі уақытта қатерлі ісікті ертерек анық­тауға бар күш-жігерімізді салып жат­қа­нымыз. Тіпті емхана деңгейінде қа­тер­лі ісіктерді алдын ала анықтауды қол­ға алуымыз қажет. Ол үшін ем­ха­на­лардағы урологтердің білімі мен бі­ліктілігі өте жоғары болуы керек. Әр­қайсысының қолында УЗИ жә­не биопсия жасайтын аппараты болуы қа­жет. Биопсия дегеніміз – қатерлі ісік­ке шалдыққан жерден ет алып, ми­кроскоптың көмегімен қатерлі ісіктің қан­дай түрі екенін анықтау, ол ісік ра­сымен қатерлі ме, жоқ, әл­де қатерлі емес пе, соны ажырату. Егер қатерлі ісік болса, оны онкологияға жі­береді, ал олай болмаса, оны басқа жол­дар­мен емдейді.
Енді операциялардың түріне ке­ле­тін болсақ. Лакроскопиялық деген опе­ра­цияның түрі бар. Бұл – бұрынғыдай ке­сіп емес, тесіп жасалатын отаның түрі.  Ла­крос­коп деген аппаратпен бүйректің тұ­сы­нан тесіп кіргізу арқылы  операция жа­салады. Тіпті мұнымен бүйректі де алып тас­тауға болады.
Сондай-ақ эндоскопиялық операция деген де бар. Бұл операцияда аппарат несеп, зәр жолдарымен кіргізіліп, қатерлі ісіктерді лазер арқылы жояды.
Сосын – өзіміздің дәстүрлі  хирургиялық операция, яғни кесіп, тіліп, ашып жаса­ла­тын операция. Отаның бұл түрі ешқашан қа­тардан қалмақ емес. Өйткені өзге опе­ра­циялардың шамасы келмеген тұста опе­рацияның осы  түріне жүгінуге тура келеді. 
– Урология бойынша шетелмен тә­­жірибе алмасып отырасыздар ма? Ма­ман­дардың біліктілігін арттыру үшін қай елдерге барып тұрасыздар?
– Иә, тәжірибе алмасу болып тұрады. Қараша айында Израиль мемлекетіне екі урологімізді арнайы мастер-класқа ша­қырды. Израильге барып, бір айдай оқып, олардың тәжірибелерін үйреніп келді. Израильдіктер де елімізге келіп, лакроскопиялық операциямен бүйректі алу тәсілдерін үйретіп, тәжірибе алмасып кетті. Олар келерде біз  науқастарды да­йындап қойдық, бірнеше операция жа­са­дық. Қазір ондай операцияларды өзіміз де жасап жатырмыз.
Бізде конференция, конгрестер де көп болып тұрады. Елімізде ғана емес, шетелдерде де осы секілді жиындар жиі өтеді. Сондай шаралардан да көп нәрсеге үйреніп жатамыз. Денсаулық басқармасы да біліктілігімізді арттыру үшін бізді Ресейге, Германияға, Израильге жіберіп тұрады. Одан келген маман басқармаға есеп береді. Үйренгенін тәжірибе жүзінде көрсетеді. Яғни босқа барып қайтпайды.
Биыл сондай-ақ, Алла жазса, Астанада урологтердің еуропалық конгресін өткізу жоспарланған. Оған Еуропадан, өзге де шетелдерден ғалымдар, дәрігерлер келмек.
– Урологиялық ауруларға әйелдер көп шалдыға ма, жоқ, әлде ер адамдар көп ауыра ма? Осыған байланысты қандай да бір статистика бар ма?
– Ондай статистика жасаған жоқпыз, бірақ бүйрек, қуық ауруларымен көбіне әйел адамдар жиі ауырады. Себебі олар бала көтереді, соның себебінен бүйректері жиі ауырады.
– Біздегі урология ТМД-мен салыс­тыр­ғанда қандай деңгейде?
– Мырзақасым Алшымбаев деген бас уролог – Алматыдағы Жарбосынов атындағы институттың директоры. Сол адам еліміздегі урологияның деңгейін кө­теру үшін жыл сайын жас ғалымдардың кон­ференциясын өткізеді. Онда өзі­міз­дің баяндамаларымызды, ғылыми жұ­мыс­та­рымызды жіберіп тұрамыз. Қысқасы, өзге елден кем қалмау үшін қолдан кел­ген жұмыстарды атқарып, шетелде жа­са­латын операциялардың бәрін өзімізде де жасаудамыз. Сондықтан да операция жа­сату үшін жұрт шетелге сабыла бермей, өзі­мізде де жасатуы керек. Әйтпесе қаншама қаржы өзге елдің бюджетіне түсіп жатыр.
– Оныңыз рас. Таяуда Елбасы да бір жиында шенеуніктерімізге бас­қа елге барып, ақша төлеп, опе­ра­ция жа­сат­қанша, ақшаны өз дә­рі­гер­ле­рі­мізге тө­леп, өзімізде емделіңдер де­ген еді. Жа­л­пы, өз салаңыз бойынша қан­дай да бір шенеунікке, вице-министр не­ме­се министрге операция жасап көр­діңіз бе?
– Өз басым әлі бірде-бір министрге операция жасап көрген жоқпын.
– Қазір телеарналар «Простомол, кәдімгі еркек бол» деген секілді неше түрлі дәрі-дәрмектерді жарнамалап жатады. Кей азаматтар  осы дәрілерді алып, өз бетінше ішіп, емделеді. Бұл дұрыс па? Бұған дәрігер ретінде қандай кеңес бересіз?
– Расында да, солай, кейбір аза­мат­тарымыз осындай дәрілерді жарнамадан кө­ріп, үйде жа­тып-ақ, өздері емделе бе­реді. Ол біреуге ем болса,  ен­ді біреу одан түк сезбейді. Кейбіреуіне тіпті ке­рі әсерін тигізіп жатады. Сондықтан да он­дай дәрілерді пайдаланбас бұрын дә­рігерге келіп, көрініп, тексеріліп алуы ке­рек. Сосын барып дәрігер тағайындаған дә­рілермен емделуі қажет. Мәселен, аде­но­маның әртүрлі деңгейі (дерттің даму са­тысы) болады. Оған да түрлі дәрілер та­ғайындалады. Сол үшін міндетті түрде дә­рігердің алдынан өту керек. Ертеңгі күні оның ауруы қатерлі ісікке алып келсе, қайтеді? Сол себепті әр адам өз ауруының диагнозын нақты анықтап алғаны дұрыс.
– Әңгімеңізге рақмет.

ЕРКЕКТЕРДІҢ ЕСІНДЕ БОЛСЫН...
Ер адамдарға айтарым, 40 жастан кейін міндетті түрде урологке келіп көрініп, тексеріліңіздер. Сонда ғана бізге де, сізге де қуық безі қатерлі ісігінің алдын алу мүмкін болады.