Ата Заңымыз – қоғамдық келісім кепілі

Тәуелсіз Қазақ елінің мызғымас тұғырына айналған Ата Заңға биыл 18 жыл толып отыр. Ел дамуының даңғылын айқындаған Конституция күні мемлекеттік деңгейдегі мереке ретінде тойланып та келеді. Осынау Алаштың айтулы күніне орай конституциялық құқық мәселесі туралы аз-кем әңгіме еткенді жөн санап, Бас прокуратураның ұсталған, қамауға алынған және қылмыстық жазасын өтеушілердің құқықтарының қорғалуын қадағалау департаментінің басқарма бастығы Болат Сыздықовты сөзге тартқан едік.

– Конституция – елдік пен тұрақты­лық­тың кепілі. Жалпы, Қазақстанда Конституцияның қоғамдағы орны қан­шалықты айқындалған?
– Қандай да бір мемлекетте адамдар арасындағы қарым-қатынас заңмен рет­теледі. Мемлекеттің даму деңгейі елдегі заңдардың құрылуына, азаматтары­ның қор­ғалуы мен оны құрметтеуіне сайып келеді. Халық пен халық қалаулылары ар­қылы қабылданған Заң үстемдік жасап, бұлжытпай орындалған елде тәртіп те, әділдік те бар. Осы заңдардың негізі, мем­лекеттің тұғырлы заңы ол – Конституция. Конституция біздің құқықтарымыз бен бостандығымыз, оған берілетін кепілдіктер мен қорғау жолдарының айқын көрсетілуі елдегі демократияның қаншалықты ор­нықты екенін айғақтайды. Бұл халқымыз­дың о бастан заңға құрметпен қарап, әділ­дік пен тәртіпке бас игендігінің айғағы іс­петтес.
– Мемлекеттің қалыптасу жолын­дағы Ата Заңның ықпалы қалай бол­ды?
– 1995 жылғы 30 тамызда жалпы ха­лықтық референдумда қабылданған Ата Заңымыз өміршеңдігін жоғалтқан емес. Әлемдік өркениетке барар жолда Қазақ­стан Тәуелсіздіктің алғашқы күндерінен-ақ құқықтық мемлекет құруды таңдады. Бұл тұрғыда күллі халықтың қолдауымен қа­былданған Конституцияның алар орны ер­екше. Бүгінде Ата Заңымыз елімізді өтпелі кезеңнің дағдарыстарынан сақтап, елдің тұтастығы мен ішкі тұрақтылығын қамтама­сыз етіп отыр. Қоғамның басты құндылығы – адамның бостандығы мен мәртебесін бекітіп, билік тармақтарының арасындағы қатынас тетіктерін үйлестірді. Сөйтіп, Ота­нымыздың дәйекті алға басуының іргетасы қаланды. Конституцияда айқындалғандай бірегей мемлекеттік құрылысты сақтай отырып, президенттік басқару нысанын жа­рия еткен мемлекетпіз. Қоғамда кезде­сетін барлық салалардағы ауқымы кең мәсе­лелерді шешу барысында біздің Ата Заңымызды басшылыққа алатынымыз баршаға аян. Өйткені Конституция талап-тілектері соны көздейді.
– Конституция Қазақстандағы қо­ғам­дық келісім мен елдегі ұлтаралық татулыққа кепіл болып отыр. Тәуел­сіздік жылдарында еліміз құқықтық және әлеуметтік, зайырлы мемлекет ретінде қалыптаса алды ма?
– Қазақстан өзін демократиялық, за­йырлы, құқықтық және әлеуметтік мем­ле­кет ретінде қалыптастыра алды деуге толық негіз бар. Бұл жолда әлі де болса қиындықтың кездеспей қалмайтыны анық. Соған қарамастан, біздің ең басты мақса­тымыз – мемлекетіміздің асыл да қымбат құндылығы адам және оның өмірі, содан соң оның құқықтары мен бостандықтарын қорғау болып отыр. Конституциямызда билікті заң шығару, атқару және сот билігі тармақтарына бөліп, тәуелділік пен тепе-теңдік жүйесін қолдана отырып, олардың өзара әрекет ету принципі белгіленген. Қоғамдық-саяси, құқықтық және эконо­ми­калық, әлеуметтік және мәдени сала­лар­дағы барынша оң өзгерістерге бой ал­дырумен қатар, демократиялық және ұлт­тық дамудың ерекшеліктері толық еске­рілген.
Мемлекетіміздің азаматы өзінің азамат­ты­ғына орай құқықтарға ие болып қана қоймай, міндеттер де атқарады. Яғни заң­ды құрметтеу, оны сақтау, бұлжытпай ор­ын­дау – әрбір азаматтың борышы. Заң нор­маларын бұзған азамат істеген іс-әре­кетінің мәніне қарай құқықтық жауапты­лық­тың же­келеген түрлері бойынша жа­уапты. Кез кел­ген азаматтың нәсіліне, ұл­ты­на, жыны­сына, тіліне, дінге деген көз­қа­ра­сына, на­мы­­сы­на, тұрғылықты жеріне, тегіне, әлеу­мет­тік, лауазымдық жағдайына байланыс­ты не­месе өзге де жағдайлар бо­йынша еш­кімді еш­қандай да кемсітуге жол беріл­мейді.