Монополияға қарсы күресу үшін құзырет қажет

Монополияға қарсы күресу үшін құзырет қажет

Кеше Үкімет отырысында тауар нарығындағы бәсекелестік жүйесін жетілдіру мәселелері қаралды. Жиын қорытындысына сәйкес, Премьер-министр Серік Ахметов осы саладағы үлгілік заң жобасымен жұмысты жалғастыруды жүктеп, экономиканың жекелеген секторында бәсекелестікті жетілдіруді тапсырды.
Жаһанданған заманда бәсекелестіксіз бизнес дамымайтыны – ақиқатқа айналған дү­ние. Оның ішінде тауар нарығына шығу үшін барлық тарапқа бірдей жағдай жа­саудың, бөгет болатын кедергілерді сы­рып тастаудың өзектілігі – айтпаса да түсі­нікті. Қазақстанның экономикалық интег­ра­циясы, оның ішінде Кеден одағының һәм алдағы ДСҰ жағдайында бизнестегі бәсе­келестіктің өзектілігі арта түспек. Осы­ған орай, атқарылған шараларға, сондай-ақ алдағы уақытта ненің аса қажеттігі жа­йын­да Министрлер Кабинетінің алдында баян­даған Бәсекелестікті қорғау агенттігі­нің төрағасы Болатбек Қуандықов сарап­та­ма арқылы біраз жайттың бетін ашыпты. Агенттік бизнестің ірі ойыншылары тара­пынан бағаға қатысты мәмілелесіп кету жағдайына, жосықсыз бәсекеге, нарық субъектілерінің өзінің үстем және моно­полиялық жағдайына қарсы іс-қимылдар­ды соңғы уақытта үдетіпті. Тауар нарығын­дағы елуден астам жайтты електен өткізіп, бәсекелестіктің бәсі артпай отырған ор­та­ларды тап басқан. Атап айтқанда, темір жол, фармацевтика, отын-энергетика ке­ше­нінде, телекоммуникация секторында бәсекелестік кем де кем екен. Соған орай, Еуразиялық экономикалық комиссия ая­сында трансшекаралық нарықтарға, эл­ектр энергетикасына, халықаралық тасы­малдау мен роумингке сараптама жасау қолға алынған. ТМД аясындағы астық на­рығы да сараптауға жолданыпты. «Бәсеке­лестікті тежейтін жүйелі проблемалар бар­шылық. Бұл ретте ең алдымен заңна­ма­ның олқылығын баса айтқым келеді. Сонымен қатар, мемлекеттің кәсіпкерлік қызметке негізсіз араласулары да қылаң беріп қалып жатыр», – дей келе, агенттік басшысы Болатбек Қуандықов бірқатар кешенді шараларды Үкімет мүшелерінің талқысына шығарды. Оның ішінде ең ал­ды­мен заң­намалық жетілдіру мәселеле­ріне де баса назар аударылды. Бұдан бө­лек, агенттік төрағасы бизнес рөлі мен белсенділігінің шектеулер жойылған са­йын артатынын меңзеп, осы мақсатта бір­қатар шараларды атқаруды алға тартады. «Оның ішінде рұқсат беру және келісудің тұтастай жүйесіне тексерулердің әдісна­масы қайта қаралуы тиіс. Бизнесті ашу және жүргізу кезінде түрлі рәсімдерді оң­ай­лату қажет­тілігі мәселесі әлі де өзекті бо­лып тұр. Сон­дықтан да, бизнесті қолдау­ға арналған бағ­дарлама аясында «өнімсіз» кедергілерді анықтап, рұқсат беру рәсім­дерін барынша шапшаңдата түскен ләзім», – дейді Болат­бек Қуандықов. Алайда агенттік басшы­сы мемлекетке масыл бол­ғандардың бюд­жетке жүктемені де ауыр­латқанын естен шығармады. Бұлар да бәсекені дамытуға тежеу болатыны айқын, өйткені бәсекелес­тер арасында теңсіздік орын алады. «Мәсе­лен, ауыл шар­уа­шылы­ғы тауарын өндіру­ші­лер соған мысал бола алады. Әлгі шар­уа­лар өңдел­ген жерінің әр гектарына бюд­жеттен субсидия ретінде қаражат алады. Ал сол өңделген жерден өнім алып жатыр ма, жоқ па, онда ешкім­нің де шаруасы бол­май отыр», – дейді Б. Қуандықов.
Бәсекелестікті қорғау агенттігінің мәлі­меттеріне қарағанда, монополияға қарсы күрес аясында Доминанттар тізілі­міне енгізу жұмысында да жайсыздықтар орын алмай тұрмайды. Әлгі тізілімге енуден бас тартатындар тіпті сотқа шағымданып, тер­геуге жүгініп, оның өзі 1,5 жылдан асатын көрінеді. Бұл ретте агенттік басшысы Бо­лат­бек Қуандықов Қазақстандағы интер­коннект нарығын мысалға алады. «Ұялы операторлар бір жарым жыл бойы Доми­нант тізіліміне енуден бас тартып, сотқа шағым жасап келді. Соның салдарынан са­лалық реттеуші Көлік және коммуника­ция министрлігі бір жарым жыл бойы ба­ғаға сарап жасай алмады, ал біздің агент­тік доминанттардың үстем жағдайды теріс пайдалануға қатысты әрекеттерін тексере алмады. Шындығында, Қазақстанда ин­тер­коннект тарифтері өте жоғары әрі бұл ұялы байланыстың түпкілікті бағасына әсер етеді», – дейді Болатбек Қуандықов. Сөйтіп, соттасып жүріп агенттік ұялы бай­ланыс бағасының Қазақстандағы құны жоғары екенін дәлелдеген. Сот үкімі күші­не енгеннен соң байланыстың бағасы тү­се­тінін де агенттік күтіп жүргенге ұқсайды. «Әлгіндей реестрге енгізуге қатысты кері кететін қадам болмаса, біз еліміздегі ұялы байланыстың бағасын бір жыл бұрын-ақ төмендететін едік», – деп күйінеді агенттік басшысы Болатбек Қуандықов.
Осындай қордаланған мәселелерге назар аудартқан Бәсекелестікті қорғау агент­тігінің төрағасы тауарлы нарықта бә­се­келестікті қолдау жүйесін жетілдіруге қатысты бірнеше ұсыныстарын ортаға сал­ды. Оның айтуынша, біріншіден, реттеудің нормативтік-құқықтық механизмін жетіл­діру керек. Көптеген дамыған елде қолда­ны­лып жүрген Реттеушілік әсер ету анализі деген әдісті кәдеге асырудың қажеттігі ай­тыл­ды. Екіншіден, экономикалық белсен­ді­лікті ынталандыру. Бұл Кедендік одақ жағ­дайында барлық шектеулерді азайту­ды қарастырады. Үшіншіден, кәсіпкерлік қызметке мемлекеттің негізсіз араласуын азайту. «Қолданыстағы «Бәсекелестік ту­ра­лы» Заңға сәйкес, одан арғы қызметінен бас тартылған мемлекеттің қатысуындағы кәсіпорын ұйымдары жекешеленуі немесе мемлекеттік мекемеге қайта ұйымдасты­рылуы қажет болатын. Алайда, бұған қа­ра­мастан, мемлекеттік органдар ведом­ствоға тәуелді ұйымдарды бәсекелестік ор­таға өткізуге асықпай отыр. Қазіргі таң­да бас тартылған 440 кәсіпорынның 226-сы әлі күнге бәсекелестік ортаға берілмей келеді», – дейді Б. Қуандықов. Ондай ке­леңсіздіктің төркіні мемлекеттік сатып алу туралы заң нормасының кемшілігінен туын­дайды. Б.Қуандықов айтқандай, мо­но­полияға қарсы органның бас тартуына қарамастан, мемлекеттік кәсіпорындар қызметтерін жалғастырып, мемлекеттік тапсырыс алып отыр. Осыған қатысты қа­таң шара қабылдауды дәйектеген агенттік жетекшісі мемлекеттік тапсырыстан бас тартылған кәсіпорынның нарықта қала беруіне жол беретін Үкіметтің қаулысын жою қажет деп санайтынын жеткізді. Ос­ын­дай шаралар жеке кәсіп пен бәсеке­лестікке серпін бермек.
2014 жылдан бастап Кедендік одақ елдері нарығының қатысушылары үшін мемлекеттік сатып алуларға тең мүмкіндік пайда болады. Осы ретте Қазақстан нары­ғына емін-еркін кіретін шетелдік компа­ниялар тарапынан бәсекелестікпен қабыс­пайтын әрекеттер, картельдік келіссөздер мен адал емес іскерлік тәжірибелер көрініс беруі кәдік. Ал оның жағымсыз салдары болмай қоймайды. Алайда бұған төтеп беретін, қадағалайтын құзірет, мәселен, Ресейдегідей картельдермен күрес жө­ніндегі басқарма, сату-сатып алу, сауда-саттық, аукциондардың процедурасын қа­да­ғалайтын басқарма сияқты тиісті құ­ры­лымдар монополияға қарсы органда жоқ екен. «Мұндай жағдайда еліміздің мо­нополияға қарсы органы бақылау жа­сау құзыретіне ие емес екенін еске салғым келеді. Сондықтан да, картельдермен, сатып алуларды жүзеге асыру барысын­дағы сауда мәмілелерімен күресті күшейту қажет деп есептейміз. Бұл үшін Бәсеке­лестікті қорғау агенттігіне, оның ішінде, мем­лекеттік сатып алу, сауда-саттық, аук­циондар рәсімін бақылауды жүзеге асыру функцияларын беру мәселесі шешімін тапса игі», – дейді Болатбек Қуандықов. Сондай-ақ Үкімет отырысында сатып алу­дың барлық түрлерін қамтитын, меншік пен қаржы формасына тәуелсіз мемлекет­тік сатып алу туралы бірыңғай заңды әзір­леу қажеттігі айтылды. Бәсекелестікті қор­ғау агенттігінің басшысы дамыған елдер­дегідей монополияға қарсы реттеу сала­сын жетілдіруді ұсына отырып, Астана қа­ла­сында басқармасы мен хатшылығы орналасатын Еуразиялық бәсеке желісін құру қарастырылып жатқанын айтты.
Талқылауды түйіндей келе, С.Ахметов соңғы екі жыл бойына, Қазақстан, Ресей және Беларусьтің монополияға қарсы заң­намаларын ортақ түсінікке келтірудегі ма­ңызды құжат болатын бәсекелестік туралы моделдік заңның кең көлемде талқыла­нып келе жатқанын атап өтті.
«Сонымен бірге, бәсекелестікті дамыту бойынша ұлттық заңнамаларды да жетіл­діру қажет. Монополияға қарсы ведомство жүргізген талдау, республика экономика­сы­ның көпшілік сегменттерінде бәсекелес­тік дамуының жеткіліксіздігін көрсетеді. Мұның ішінде мемлекеттік сатып алулар, темір жол, фармацевтік салалар, жылу-энергетикалық кешен, телекоммуникация­лық секторда, сондай-ақ қолданыстағы рұх­сат беру мен келісу жүйесіндегі бәсеке­лестікті дамытудың жеткіліксіздігі бар», – деді С.Ахметов. Осыған орай, Үкімет бас­шысы БҚА-ға ұлттық мүдделердің сақта­луы есепке алынған бәсекелестік туралы моделдік заңның мәтінін келісу бойынша жұмысты жалғастыруды тапсырды.

Автор
Последние статьи автора
Назван точный исход матча КХЛ "Барыс" - "Салават Юлаев"
Назван точный исход матча КХЛ "Барыс" - "Салават Юлаев"
Кадрлық резерв. Ол қай жағдайда компанияны құтқарады, ал қашан қызметкерлерге теріс ықпал етеді?
Кадрлық резерв. Ол қай жағдайда компанияны құтқарады, ал қашан қызметкерлерге теріс ықпал етеді?
Цифра
50
50 км/ч – именно с такой средней скоростью промчался вчера по афинской трассе Вячеслав Екимов

50 км/ч – именно с такой средней скоростью промчался вчера по афинской трассе Вячеслав Екимов, чтобы завоевать серебро в велогонке с раздельным стартом.
1900
Году

Бокс был узаконен как вид спорта
2,5
ГРАММА

Масса мячика для игры в настольный теннис
5
Олимпийских колец

символизируют единство пяти континентов, хотя ни одно из них не является символом какого-то конкретного континента. Цвета колец — синий, красный, желтый, зеленый, черный, — были выбраны, как наиболее часто встречающиеся на флагах государств мира.
130
км/час

С такой скоростью летит мяч, после удара профессионального волейболиста