Ақпараттық Қазақстанды қалай қалыптастырамыз?

Қазақстан Республикасы­ның Президенті – Ұлт көш­бас­шысы Н.Ә.Назарбаев­тың Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналған салтанатты жиналыста сөйлеген сөзінде әлеуметтік жаңғырудың шешуші бағытының бірі – ақпараттық қоғамның дамуы үшін бізге «Ақпараттық Қазақстан – 2030» Жалпы­ұлт­тық бағдарламасы қажеттігін айтқан болатын. Расында, Қазақстан әлемдегі әлеуетті елге айналуы үшін Елбасы атап өткендей, біз қоғамды толықтай компьютерлендіру, ақпараттық кеңістікті цифрландыру міндеттерін қоюымыз керек. Олай болса, бүгінгі ақпараттық дәуірде ақпараттық Қазақстанды қалыптастырамыз деген мәселе өзекті болып отыр.
Ақпарат – демократияның басты валютасы
Батыстық белгілі ғалым Э.Тоффлердің «Үшінші толқын» деп аталған еңбегіне сү­йен­сек, адамзат баласы өз тарихында аг­рарлық, индустриалды және ақпарат­тық дәуірлерді бастан өткерген. Жер, ең­бек, капитал, шикізатқа қарағанда ақ­парат аса маңызды мәнге ие болады. Бү­гінгі ақпараттық дәуірге ғалымдар әр түр­лі атау береді. Мысалы, К.Флекснер «ағар­тылған қоғам» десе, У.Бек «қатер қо­ға­мы» деп атайды, П.Друккер «постка­пи­талистік қоғам» деген айдар тақса, Дж. Сорос «ашық қоғам» деген атау қол­да­нады. Маршал Маклюэн ғаламдық ақ­па­раттық қоғамды «ғаламдық дерев­ня» ретінде қарастырды. Ал ақпараттық қоғамның белгілері қандай? Ақпараттық қоғамның басты ерекшелігі – адам өмірінде өндіріс емес, қызмет көрсету алдыңғы қатарға шығады. Ақпарат алу адам­ның басқа іс-әрекеттеріне қараған­да басымдыққа ие болады; адамның бар­лық бағыттағы іс-әрекетінің негізі – ақ­парат болып саналады; ақпарат қазіргі адам­ның іс-әрекетінің өнімі болып есеп­теледі; ақпарат таза күйінде алу-сату та­уа­рына айналады; мемлекеттік ақпарат­тық технологиялардың жәрдемімен бас­қарылады; мемлекет, қоғам, адам ара­сындағы байланыс ақпараттық техно­ло­гиялар арқылы жүзеге асады.
Қазіргі кезде бірыңғай әлемдік ақпа­раттық кеңістік қалыптастыру жаһандық даму факторына айналып отырса, ал ақпарат мемлекеттің маңызды стратегия­лық ресурсы болып табылады. Ақпарат­тық қоғам құрудың негізгі құралы ретінде ақ­параттық-коммуникациялық техноло­гия­лар алға шығып отыр. Ақпараттық қоғам құру 1980 жылдардың аяғында барлық дамыған елдердің стратегиялық мақсаттарының біріне айналды. Үлкен сегіздік елдері 2000 жылы шілденің 22-сінде қабылдаған «Ғаламдық ақпараттық қоғамның окинавалық Хартиясында»: «Ақпараттық-коммуникациялық техно­ло­гиялар ХХI ғасырдағы қоғамның қа­лып­та­суына ықпал ететін аса маңызды фак­торлардың бірі болып табылады» деп тұжырымдалды. Ақпараттық қоғам­да биліктің, оның институттарының да­муы­на мүмкіндік беретін, ең алдымен, озық ақпараттық технологиялар негізінде құ­рылатын барлық деңгейдегі коммуни­ка­тивтік өзара қатынастың жаңа жүйесін жасау болып табылады. Ақпараттық қоғам – бүгінгі дамудың келбеті болса, ал ақпарат – демократияның басты ва­лю­тасы. Ақ­параттық қоғамды дамыту­дың, ақпараттық дәуірде мемлекетті оңтайлы басқарудың жолы – электронды үкімет жұмысын жолға қою болып саналады. Осы ретте еліміздегі негізгі стра­­тегиялық бағыттар басты он баста­ма­ларды іске асыруға бағытталды: 1. Сер­виске бағытталған Е-үкімет. 2. Е-ме­ди­цина. 3. Е-білім. 4. Е-сатып алу. 5. Е-ли­цензиялау. 6. Е-қауіпсіздік. 7. Е-ин­дус­трия. 8. Ақпараттық теңсіздікті төмен­дету. 9. Ақпа­раттық-коммуникациялық техноло­гия­ларды жаппай енгізу арқылы бизнестің бә­секеге қабілеттігін арттыру. 10. Қазақ­стан­ның бәсекеге қабілетті 50 мемлекет қата­рына кіруі.
Ашықтық пен есептілік, қолжетімділік – ақпараттық қоғам құрудың алғышарты
Ақпараттық қоғам құру – Қазақ­стан­ның да басты даму бағыттарының бірі. ҚР Байланыс және ақпарат министрлігінің 2011 – 2015 жылдарға арналған страте­гия­лық жоспары, Қазақстан Республи­ка­сында ақпараттық және коммуни­ка­циялық технологияларды дамыту жөнін­дегі 2010– 2014 жылдарға арналған бағ­дарлама қабылданғанын атап өткен жөн. Қазақстанда ақпараттық қоғам құру­да бірқатар қиындықтар бар: интер­нет желісіне кеңжолақты қолжетімділікті дамыту жағы жеткіліксіздігі, ауылды елді ме­кендердің пошта байланысы бөлім­ше­лерімен жеткілікті қамтамасыз етіл­меуі; 4)    халықтың компьютерлік сауат­тылығы деңгейінің жеткіліксіздігі және халық­ты компьютерлік техникамен қам­та­масыз етудің әлсіздігі, Ақпараттық ком­м­уникациялық технологиялар құрал­да­рының отандық өндірісі деңгейінің төмендігі және оның импортқа тәуелділігі және т.б. Осы ретте ашықтық пен есеп­тілік, қолжетімділік – ақпараттық қоғам құрудың алғышарты екенін ескерсек, елімізде бұл бағытта бірқатар істер атқарылып жатқанын көреміз. Қазіргі кезде Қазақстанда интернетті пайдалану­шылар саны 3,9 млн адамға көбейген. Байланыс және ақпарат министрі А.Жұмағалиевтың айтуынша, 2014 жылы байланыс және ақпарат саласының жалпы ішкі өнімдегі үлесі 3,8 пайызға, ин­тернеттің кең жолақты абоненттерінің тығыз­дығы 100 тұрғын үшін 22-ге, рес­пуб­лика аумағын сандық телеарнамен қамтуды 95 пайызға дейін арттырмақ.
Ақпараттық Қазақстанға айналуымыз үшін не істеуіміз керек:
1. Мемлекеттік қызметтерді ұсыну үде­рі­­сін автоматтандыру, электрондық үкімет­тің ақпараттық жүйелеріне тех­никалық сү­йемелдеу және жаңа бәсекеге қабілетті дең­гейдегі ұлттық ІТ-маман­дарын да­мы­ту;
2. интернет желісіне қол жеткізу ба­ға­сын төмендету, сондай-ақ ұсынылатын АКТ қызметтерінің әртүрлілігін және са­па­сын жақсарту мақсатында телеком­му­никациялар нарығында бәсекелестікті нығайту;
3. ақпараттық коммуникация сала­сын­да білім беру қызметтеріне сұранысты тұрақты арттыру;
4. Дата орталықтарының дамуын күшейту;
5. Қазақстанның ақпараттық салада­ғы халықаралық ынтымақтастығын да­мыту.