Ердің бақытын келтіретін де, кетіретін де – әйел

Гүлнәр СЕЙТМАҒАНБЕТОВА, Мәжіліс депутаты:

– Гүлнәр Сүлейменқызы! Әңгімені бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің бірі болып табылатын ұрпақ тәрбиесінен бастасақ. Қазақта бала тәрбиесіне қа­тыс­ты тағылымды тыйымдар да, ықы­лымнан қалыптасқан дәстүр де жет­кілікті ғой. Дегенмен сіз үшін тәр­бие­дегі ең маңыздысы не?
– Әлбетте, ұрпақ тәрбиесі отбасының ғана емес, бүкіл мемлекеттің даму дең­гейіндегі маңызды дүние екендігі даусыз. Сондықтан да бұл мәселеге мемлекеттік деңгейдегі көзқарастың болғаны ләзім. Дегенмен бала тәрбиесі – кең ауқымды қара­латын мәселе. Бір жағынан алып қарағанда, баланың бойына бітетін мінезі ең алдымен оның туған тегіне, қанына (геніне) тартатын болса, адам ретінде қалыптасуының бәрі – бесіктегі тәрбиенің еншісінде. Мәселен, түп-тамыры, арғы тегі асыл болғанымен, кейбір азамат тәрбиенің кемшіндігінен бағы ашылмай жатады. Сол секілді атадан оза туатындар да жастайынан сіңірген тағылымды тәрбиенің ықпалымен ұшпаққа шығып жатады. Ал мұндағы тәр­биенің нәріне келсек, бұл, шынымен, «тал бесіктен басталады». Ендеше, тәрбие­дегі ең маңызды мәселе бала дүние есігін ашқаннан бастап оған жеткілікті көңіл бөле білуде жатыр. Дегенмен бүгінгі заманның, яғни ақпараттық ғасырдың әсері ұрпақ тәрбиесіне өз «өрнегін» салып жатыр деп айтар едім. Тіпті бұл жайында ойлағанда мен кейде ұрпақ тәрбиесінде ата баба салтынан алыс­тап бара жатқан жоқпыз ба деп толғанамын. Өйткені көпшілік ата-ананың бала тәр­биесіне қатысты түсінігі де өзгеріп келе жатқан сыңайда. Мәселен, кейбір ата-ана «балам­ның тамағы тоқ, киімі бүтін бол­са, қатарынан кем қылмасам» деп, тәрбиеге таяз қарайтын тәрізді. Сосын қа­тарынан қалдырмаудың қамымен бар уақытын жұмысқа сарп етіп, тәрбиені екінші орынға ысырып алған­даймыз. Со­ның нәтижесінде баланы «бағу» мен «қағуда» көп олқылық кетіп жатуы мүмкін деп, ой­лаймын. Ата-анадан кейінгі орында тәрбие үшін маңызды рөлді баланың айналасы, мектебі мен араласатын ортасы иеленеді. Дегенмен айналамен араласпас бұрын бала өскен ошағында жақсы ат­мосфе­радан нәр алып, қалып­таса білуі керек.
– Өмірлік тәжірибеңізді көз алды­ңызға елестете отырып, бұрынғы қа­лып­тасқан ұрпақ тәрбиесі мен қазіргі тәрбиенің арасында айырмашылық бар деп айта аласыз ба?
– Әрине, қазақтың ұрпақ тәрбиесіндегі бұрыннан қалыптасқан дәстүрінен алшақ кеткен жоқпыз ғой, дегенмен «бұрынғы» мен «қазіргіде» айырмашылықтар бар­шылық. Мәселен, біздің қатарымыздың басым бөлігі көп балалы отбасыдан шықты. Әйтсе де көп балалы отбасы болсын, бала­сы аз отбасы болсын, тәрбиенің маңыз­ды­лығына мән беріліп, бұған жан-жақты жағдай қарастырылды. Бір жағынан, көп балалы отбасында балалардың өзі бірін-бірі тәрбиелейтін. Соның арқасында «үл­кенге құрмет, кішіге ізет» жас күнінен бойға сіңді. Ата-ананың өзі үлкенін кішісіне қа­рауға тәрбиелейтін. Жанашырлық осы­дан бастау алатын секілді еді. Ауылдың ғана емес, қаланың тәрбиесі де солай қалып­та­сатын. Ал бүгінгі жағдайға келсек, өкініш­ке қарай, қазір көп балалы отбасы­ның өзі сиреп кетті. Оның ішінде қалалықтар ара­сында сананың көп бөлігін тұрмыс билеп, ақша табу мәселесі қашанда басты мәнге ие болып отыр. Ауқатты дегендердің өзінде бала табуға да, оны бағып-қағуға да көп бас қатырғысы келмейтіндер бар секілді. Сөйтіп, бір-екі баламен шектелгендердің тәрбиесі де «құлпырып» тұратыны белгілі. Жалғыз баланы «бағу» болғанымен, «қа­ғуы» жетіс­пейтіндей. Яғни бір ғана баланың көңіліне қараған әке-шеше оның айтқа­нынан еш шыға алмайды. Жастайынан соны сезіп өскен өрен өзімшілдікке шапшаң бой алды­ратын секілді. Айтқанын істетпей қоймайтын, тез ашуланатын мінездер де осындайдан жұғады деп білемін. Мұның соңы да көп жағдайда теріс әрекеттерге соқтырып жа­тады. Содан соң бүгінгі бала­ның ойыны да өзгерген. Бұрын күні бойы үй көрместен ойынның туын тігетін баланы қазір көшеден таппайсың. Теледидар ал­дында немесе күні-түні компьютерден шыға алмай оты­рады. Мұның бәрі өз «нәтижесін» беріп жатқан сыңайда. Салыс­тырмалы түрде тағы бір байқайтыным, бүгінгі ұрпақ – ақпараттық заманға әбден бейім ұрпақ. Тіпті білімді игеруге жетік келетін тәрізді. Ақпараттық заманның әсері ме, басқасы ма, әйтеуір, біздің зама­ны­мыз­ға қарағанда бүгінгі бала алғыр, жа­ңалыққа бейім. Ең басты тағы бір айыр­машылық, ХХІ ғасырда баланы ұрсып не­месе қатты ұстап түзеу мүмкін бол­май­тындай. Сондықтан да тәр­бие құралын амал­сыз өзгерту талап етіледі. Бірақ бұл өз­герістердің бәрі қа­зақылық нәрімізден жаңылмайтындай, керісінше, соған жа­қындайтындай өзгерту болса игі.
– Мектептегі тәрбиеге қалай қа­райсыз?
– Мектеп тәрбиесінің баланың патриот­тық мінезін, адамдық тұлғасын қалыптас­тыратын орда ретіндегі маңызы зор. Біз кезінде октябрят та, пионер де, комсомол да болдық. Осыны ұлт тәрбиесімен ұштас­тыра отырып, тәрбиелік тиімді тұсын оқу мекемелеріне, жастар ұйымдарына қайта енгізсек, дұрыс болар еді. Бұл баланың бейіміне, оның қоғаммен етене араласып, елдік жұмыстарға белсенуіне өте-мөте әсер ететін еді. Компьютерге сеніп, қараусыз қал­дырғаннан гөрі, оның бос уақытын қоғамға пайдалы жұмысқа жұмсасақ, бал­ғындарды бүгінгідей тұйықтықтан құт­қаратын жол сол болатын еді. Мемлекет басшысы да ағымдағы жылғы өз Жолдауын­да осыны атап көрсетті.
– Соңғы кездері жеткіншектердің өз-өзіне қол жұмсауы жиілеп кетті. Оның себебін іздегендердің ортақ көзқарасы жоқ. Кеселдің көлденең келуін біреулер қоғамнан көрсе, енді бірі ата-ана тәрбиесіне итереді, ата-ана болса мек­тепті кінәлап жатқаны бар. Сіз осы мәселеге қатысты не айта аласыз?
 – Өз-өзіне қол жұмсағандар санының жыл сайын арта түсуі, шынымен, адам алаңдатарлық. Бұл мәселеге қатысты де­путаттар тарапынан да дүркін-дүркін сауал жасалып, арнаулы органдардың назарын проблемаға аудартқанымыз бар еді. Жақында ғана Үкімет жанындағы ден­саулық сақтауды үйлестіру жөніндегі кеңес­те осы мәселе талқыға шығарылды. Мен сол кеңестің мүшесі ретінде мәселені те­реңі­нен зерделеуге араластым. Айта кетерлігі, бүгінгі таңда балалар суицидіне қатысты дайын «рецепт» жоқ. Өз-өзіне қол жұмсаудың жиілеп кету себебін дөп басып айтуға ерте. Бір анығы, статистикалық мәліметтер еліміз үшін осы проблеманың шынымен өткір тұрғанын алға тартады. Мәселен, 2007 жылы өз-өзіне қол жұм­сағандар саны 100 мың адамға шаққанда 26,9 адамнан келді. Ал Дүниежүзілік ден­саулық сақтау ұйымы өз-өзіне қол жұм­сағандар саны 100 мың адамға шаққанда 20-дан асып кетсе, осының өзін «аса қиын жағдайға» жатқы­зады. Ұйымның өлшемі­мен алсақ, Қазақ­станның жағдайы алаң­дау­шылық қана емес, үрей тудырады. Тіпті 2008 жылы әлгі көрсеткіш одан сайын ар­тып, 100 мың адамға шаққанда 34,8 адам­ды құраған. Ол ол ма, бұдан кейінгі жыл­дары көрсеткіш төменге түскен емес, керісінше, бұрынғы жылдарға қарағанда артты әрі суицидке баратындар жасарып бара жатқаны байқал­ды. Бұл, шынымен, қоғамның дерті асқынып бара жатқаны туралы ой салады. Дертке себепті де әр тараптан іздеуге қақылымыз. Біріншіден, баланың әлеуметтік жағдайы. Екіншіден, жасөспірімдердің өтпелі кезеңін­де жападан-жалғыз қалуы. Сөйлесетін, түсінісетін ата-анасы тарапынан қолдау болатын тетіктер қамтылмай қалып жатады. Үшіншіден, мектеп мұғалімдеріне де көп дүние тәуелді. Әрине, ұстаздың бәріне бірдей топырақ шашуға болмас. Дегенмен зерделеген адам­­ға осыны ұғыну қиынға соқпас деп ойлаймын. Мәселен, ХХІ ғасырда бала өз­геріп кетті дедік қой. Бәрін жылдам қабыл­дайды, ақпаратты қабыл­дауы, санасының сіңіруі шапшаң. Ал мұғалім ше? Оқушының өзгеруіне ілесіп отырғаны бар ма? Мәселен, бала интернетті біледі, жаңалық пен ақпа­ратты алатын «көздері» көп. Қосулы тұрған теледидарға үңіліп отыр­маса да, өзімен-өзі ойынға айналған бала сол қосулы тұрған телехабардан ақпарат алып жүреді. Төртіншіден, қазіргі жасөспірімдер саясатты да, басқаны да тез қабылдайды. Бұл тұрғы­дан оларды шапшаң өсіп, «ерте есейіп жатыр» деуге келеді. Ал соны оқытатын мұғалімнің ақпаратты қабыл­дауы, оны сіңіріп қана қоймай, дұрыс бағыт сілтеуі үшін «қорытуы» қалай? Бұл – бір жағынан, «емделуі» тиіс мәселе. Екінші жағынан, қоғамдағы мұғалім мәртебесін мүлдем төмен түсіріп алып, соны бұрынғы деңгейге көтере алмай жатқан жайымыз бар. Бұған негізгі себепті де алыстан іздеудің қажеті шамалы. Мәселен, жастайынан ар­ман­дап, жан-жүрегімен қалап мұғалім болғысы келетіндер саны аз. Тіпті жоқтың қасы деген қорқыныш бар. Жүктемесі көп, жауапкер­шілігі жоғары жұмысты істеуден бәрі қашқақтайды. Осыны ескерсек, мұ­ғалім­­дердің өздерін қорғау керек. Бір сөзбен айтқанда, балаға ғана емес, ұстазға да пси­хологиялық көмектер қажет. Бұған көңіл бөлінсе игі.
– Қандай шаралар қамтылуы қа­жет?
– Ең біріншіден, бала өлімінің жиілеп кетуіне байланысты медициналық әлеу­меттік зерттеу жүргізу қажет. Бұл шара кешенді жүргізілгені жөн. Өйткені, расымен, ата-ана мектепті, мектеп керісінше, ата-ана­ны кінәлап жатыр кей мәселеде. Қоғамға жабатындар да бар. Неге жиілеп кеткенін тексеретін комиссия болса, сол бүге-шігесін ажыратса, нақты жағдайға баға берсе, әрбір өлімнің себебін тексерсе екен. Кешенді тексеру барысында бала тәрбие­сіне ғана емес, оның білім ошақ­тарындағы жүктеме­леріне де назар аударған дұрыс. Мәселен, мектептегі бағдарламаның өзі кей жағдайда бала жүйкесіне ауыртпалық түсіруі мүмкін, ондай болса, ауыртпалық психикасына да әсер етеді деген сөз. Екінші жағынан, жаппай таралып кеткен компью­терлік ойындардың мазмұнына үңілген де ләзім. Балалардың көпшілігі ашушаң, соны тексеру керек. «Не себептен» деп келетін сауалдар жиі айты­лады. Жасөспірімнің стресті жағдайы көп. Мәселен, біздің кезі­мізде тек 10 және 8-сыныпта ғана мемле­кеттік емтихан тапсы­ратынбыз, сол кезде ғана қатты алаңдайтын­быз. Ал қазір не көп, сынақ көп. Сөйтіп, әрбір тест пен сы­нақ сайын стрестік жағдайға ұшырайды. Бұл да бала психикасына әсер етеді. Әлем­де озық білім берумен ерекше­ленетін фин­дік жүйені алып қараңыз, олар балаға ар­тық жүктемені алып тастап, сынақтарды шама келгенше азайтқан. Осыған біз де ыңғайлап, бұрынғы жүйенің жақсысын алуымыз қажет. Бүгінгі бала таңертеңнен кешке дейін оқиды. Оның қайсысы қажет, қайсысы қажет емес екен­дігін ғалымдар ғана емес, дәрігер, психолог­тар қосыла зерделеуі тиіс.
– «Отан отбасынан басталады» деген халық даналығы бар ғой. Ендеше, отбасындағы әйел мен ер адамның рөлі қандай болуы керек?
– Қазақта «отбасы ұйытқысы – әйел» деген сөз де бар. Ал үйдегі ер адамның мәртебесі қашанда жоғары. Бұл күнде кейбір отбасылар осы мәртебені теңеп алғандай ма деймін. Әйел адам – ең біріншіден, ана. Ошақтың ұйытқысы болуға да жауапты – әйел. Ер адамның рөлі де ерекше еді. Ендігіде сондай рөлдер де кей жерде алмасып жатқанын амалсыз байқап қаламыз. Осы тұрғыдан алсақ, қазақтың ертеден қалыптасқан менталитеті сақта­луы шарт. Сол сақталмай, қазақ отбасы ұшпаққа шықпайды. Әйел қаншалықты сырттағы жұмысты атқарса да, тіпті мемлекет үшін зор еңбеккер болса да, ошақ қасындағы өз орнын білуі шарт. Сыртта қызметі қанша дөңгелеп тұрған азаматша болғанымен, өз ошағының табалдырығын аттаған сәттен бастап кішіпейілдікке, ер адамның алдын­дағы кішіпейілдікке әдеттенсе екен. Бұрын­нан қанға сіңген сол тәртіп жоғалса, азғын­даудың басы сол болады. Жар ретінде ер-азаматтың бабын, ана ретінде бала тәрбиесінің бабын табу – әйел затының мой­нын­да. Сіз айтқан сауал қойылғанда үнемі Әбіш Кекілбайұлының анасы Айсәуле әженің еңбегі мен ерлігін еске салып, соны кейінгі жастарға үлгі етуге тырысамын. Со­ғыс жылдарында ері соғысқа аттанған жесір ана баласының берекелі келешегі үшін барын жасады. Бір ғана баласының тілеуін тілеп, қабілет-қарымын байқаған ана жүрегі оның білім алуына, қазақтың қайраткер ұлы болып қалыптасуына көп дүние істеді. Ана даналығының арқасында баланың дара­лығын бүкіл қазақ халқы таныды. Мінеки – ұлттық тәрбиедегі өнеге! Айта кетейін, Маңғыстауда қазақ әйел­дерінің жиынтық образы ретінде үлкен ескерткіш орнатылды. Бұл – Әбіш Кекілбай­ұлының шешесі Айсәуле әженің құрметіне арналған ескерткіш. Әбіш ағамыздың туған ауылының кіре берісіндегі жол бойындағы осы образ өмірін соғысқа аттанған жан жарын күтумен өткізіп, бала­сының тәрбие­сіне беріктік көрсеткен қа­зақтың асыл әжесінің бүтін бейнесі іспеттес. Біздің қазақ әйелдерінің, аналар­дың рөлі осын­дай. «Әйелі жақсы болмай, ер оңбай­ды» деген сөз бар. Сондықтан да ердің бақытын келтіретін де, кетіретін де әйел дегім келеді. Мен көпшілік жерде айтамын: әйел ер адамнан ақылы жағынан да, парасаты жағынан да жоғары болуы мүмкін. Бірақ сол әйел нағыз ақылды болса, ерін өзінен төмен санамайды. Жұрттың алдында ғана емес, қай жерде болса да ерінен төмен екендігін білдіріп отырады. Осыны көрсете алмаған әйел ешқашан ақылды әйел деп мойындал­майды.
– Мұныңыз рас енді. Алайда кейбір жағдайда нәзікжандылар гендерлік саясатты бетке ұстап, дәл осы тағы­лымды тәрбиені «тәрк» ете бастағандай ма деген ой да келеді...
– «Гендерлік теңдік» дегенді бұрыс түсінетіндердің барына мен де келісемін. Мұнда, ең алдымен, теңдік мәселесі негізі­нен мүмкіндікке, қабілетке қатысты айтылып отырғанын түсіну керек. Әрине, Қазақстан мемлекеті де халықаралық қауымдастықтың белсенді мүшесі болғандықтан, Парламент былтыр «Ерлер мен әйелдердің тең құқық­тарының және тең мүмкіндіктерінің мемле­кеттік кепілдіктері туралы» заңды қабыл­даған болатын. Бұл заңның бір сөзбен айтқандағы түсінігі – әйелдер мен ерлердің мүмкіндігі мен теңдігін қамтама­сыз ету. Яғни әйел затын тек оның әйел болғаны үшін кемсітпеуіміз керек. Егер білімі мен қабілеті жетер болса, іскер (қолынан бас­қару­шылық іс келетін) әйелдің қасиеті ба­ға­лануы керек. Мұндай мәселе тек әйелге ғана емес, еркекке де қатысты. Ал қабілетке келетін болсақ, тумысы бөлек әйелдің рөлін де көтеру біздің ежелден қанымызда, менталитетімізде баршылық. Мысалы, батырлық қабілетіне қарай қол бастаған әйелдер де бар. Оны әйел екен деп қараған жоқ қой, батыр­лығына қарап сыйлады. Сол секілді әйелдің атымен ата­латын руларымыз да бар. Осының бәрін екшесек, біршама жайтты аңғарамыз. Бізге осындай гендерлік саясат та жеткілікті тәрізді. Ендеше, гендер­лік саясатты қалай да бір міндеттемеге ай­нал­­дырмау керек. Мәселен, мен «халық­аралық ұйымдардың талабы еді» деп биліктегі әйелдердің санын арттыра беруге қарсымын. Әйелдің биліктегі саны белгі­лен­ген міндеттемелерді орындау үшін емес, сол әйелдердің қабі­летіне жол ашу үшін ғана қажет. Халық­аралық сарап­шылар «Пар­ламентте – пәлен пайыз әйел, билікте – түген, әкімдікте мұн­ша пайыз болуы шарт» десе, соның артынан сал­пақтап, көрсеткіш үшін билікке әйел тарта беруге бола ма? Жоқ! Сандық көр­сеткіш үшін істеуден қашып, әркімнің тең құқығын, бірдей мүмкіндігін сақтасақ та жетеді. Іскерлігі мен қабілеті екі жақтан алып шықса, әйелге кім қой десін?! Заң ешкімнің құқығын шекте­меуге мүмкіндік береді.
– Парламенттегі қызметіңізге тоқ­талсаңыз. Сіз үшін осы сессияда қандай мәселенің шешілгені өзекті?
– Жоғарыдағы бала тәрбиесімен үнде­седі. Парламенттің бір топ депутаты Қазақ­стан Республикасының «Балалардың ден­саулығы мен дамуына зардабын тигізетін ақпарат, ақпараттық және шығар­машылық өнімдерден қорғау туралы» заң жобасын әзірлеуге бастама­шылық жасап, соған кірісіп жатқан жайымыз бар. Қазіргі күні Әділет министрлігімен келісіп, жобаны ғылыми сараптамаға жолдадық. Үкіметтен оң қорытындыны да күтеміз. Заң жоба­сының мақсатын атауы айтып тұр. Бұл мақ­сатта компьютерлік ойындар өнім­дері­нің барлығын санаттарға бөліп қарас­тыру ұсынылады. Қатыгездікті, қылмысты наси­хаттайтын, порнографиялық мазмұн­дағы, эротикалық сипаттағы, үрей туды­ратын, діни, ұлтаралық араздықты қозды­ратын, туған халқының дәстүрін, мәдени құнды­лық­тарды құрметтемеуге насихаттай­тын дүниелерге, жарнама мен ақпараттарға тыйым салынады. Компью­терлік ойындар­дың әрбіріне мемлекеттік органдар сарап­тама жасап, баға беруі тиіс.
– Сонда бұған дейін мұндай өнімдер ешқандай заңмен реттелмеген бе?
– Қолданыстағы заңнамада азғантай тыйым мен шектеулер қарастырылады, бірақ нормалардың барлығы шашыраңқы, әртүрлі заңның арасына кірістірілген. Мә­селен, бір заңда порнографияны наси­хаттауға болмайды делінсе, енді бірінде жарнама туралы заң арқылы тыйым са­лынған. Сөйтіп, балалардың дамуына зиян­ды ақпараттардың олқы тұстары көп болып шықты. «Балалардың денсаулығына залал­ды» деп арнайы, жеке қарастырылған заң әлі жоқ. Ал өркениетті елдерде ол бар. Яғни осындай ойындарды шығарып отыр­ған елдердің бәрі дерлік өз балаларын зиянды насихаттардан қорғап, баланың қорғаныс қабілетін арттырып отыр. ТМД шеңберінде мұндай заң тек Грузияда бар. Сондықтан да мұны қоғамға енгізсек, ұта­рымыз анық.
Жалпылама айтсам, Парламенттегі қыз­метте 40-қа жуық сауал жолдаған екенмін. Мұнда әртүрлі мәселелер қам­тылды. Орал­мандар мәселесін, ауылдарға су мен газ тарту, жылқы мен түйенің етіне субсидиялар бөлуге қатысты мәселелер, Адай жылқысын сақтап қалуға қатысты сауалдар көтердім. Былтыр «Халық ден­саулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» заң жобасы бойынша жұмыс тобы­ның төрайымы болдым. Мыңға жуық түзету жасалып, заң қабылданды. Соның арқа­сында темекі өнімдеріне қарсы күрес шаралары қабылданды. Қоғамда үлкен бетбұрыс болды деп ойлаймын. Бұл күні бүгінге дейін біздің азаматтық пози­циямыз болып қала береді. Қазір «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мемлекеттік әлеу­меттік тапсырыс мәселелері бойынша өзге­рістер мен толық­тырулар енгізу туралы» заң жобасымен айналысып жатырмыз.
– Адай жылқысын сақтап қалуға қатысты сауал жасадым деп отырсыз. Бұл мәселенің көтерілуіне не себеп?
– Көпшілік жұрт «Адай жылқысы» деген атауына қарап, оны бір рудың мініс жыл­қысы деп қабылдауы мүмкін. Шынына келгенде, бұл асыл тұқымды жылқының белгілі бір түріне жатады. Ғылымда дәлел­денген. Қазақстанда жылқының көп түрі бар ғой. Соның бір асыл тұқымдысы – Адай жылқысы. Бұл – өте қатаң, шөлейт ай­маққа сұрыпталып, бейімделген мал. Жылқы қысы қатал, жазы ыссы өңірге шы­дамды. Қол­даныстағы заңнамада осы жылқыны асыл тұқымды жылқының қа­тарына жатқызбай тастаған. Сөйтіп, тиісті субсидиядан қағылып қалған еді. Соны негізге алып, мәселе көтеріп, қазақтың бір асыл тұқымды төліне қолдау жасауға көмектесіп отырмыз.
– Әңгімеңізге рақмет!

Аналарға айтар тілегім:
Аналарға, ең бастысы, баланың бақытын сүйгізсін. Құдайдың өзі ана мойнына артқан жүгі бар. Ол ең бірінші бала тәрбиесіне арналып отыр. Кейін­гі кездері қазақтың қыздарын жан-жақты, орынды-орынсыз сынап жатырмыз ғой. Ондай сын мінді түзесе игі. Дегенмен қазақ қыздарының бойынан ұлттың өзегін жалғайтын дүниелер жоғалмайды деп сенемін. Шығысқа, оның ішінде қазаққа тән қасиетінен айырылмаса, сонымен қуантса... Жүрегінде қазақы рухтың оты лаулаған азаматтарды тәрбиелеуге тиіспіз. Орыстанған, отарланған санадан арылатын заман жетті. Сондықтан да ұрпақтық тәрбиенің діңі тілі мен діліне, дініне беріктікке бағытталғаны жөн. Рухы жоғары, намысы өр ұл өсіретін аналарымыз азаймаса ғана ұлттық қасиеттеріміз ұрпақтарға сабақтасады.