Бизнес – тәуекелді, рухты, білімді қажет ететін сала

Исламбек САЛЖАНОВ, «Алтын Қыран» компаниялар тобы қадағалау кеңесінің төрағасы, Ұлттық Кәсіпкерлер Палатасы Ақтөбе өңірлік кеңесінің басшысы, «Парыз» сыйлығының иегері, меценат:

Кәсіпкер. Меценат. Патриот. Осы үш ұғым­ды бір адамның бойынан табу мүмкін бе? Оны біріктіріп тұратын қандай күш? Міне, осы сұрақтардың жауабын біз күні ке­ше «Парыз» сыйлығына ие болған әйгілі меценат, «Алтын Қыран» компаниялар то­бы қадағалау кеңесінің төрағасы, Ұлттық Кә­сіпкерлер Палатасы Ақтөбе өңірлік ке­ңесінің басшысы Исламбек Салжанов мыр­заның аузынан естуді жөн көріп, әң­гімеге тартқан едік.
– Исламбек мырза, сыйлығыңыз құтты болсын!
– Рахмет.
– Біздің білуімізше, «Алтын Қыран» компаниялар тобы бұған дейін де біраз сыйлықтарға ие болды. Сұрағымыз кел­гені, «Парыз» сыйлығы Сіздерге не­сімен маңызды?
– Дұрыс айтасыз, «Алтын Қыран» ком­паниялар тобы бұған дейін де қоғамдық ұйымдар тарапынан берілетін біраз сый­лықтарға қол жеткізіп үлгерді. Оның сыр­тында әртүрлі ұйымдардан өз жеке басыма берілген сыйлықтар да баршылық. «Тоғыз ұлым – бір төбе, Ертөстігім – бір төбе» де­мек­ші, әр сыйлықтың өз орны бар, әрине. Өзіңіз білесіз, «Парыз» – 2008 жылы Елба­сы­ның өзі тағайындаған сыйлық. Ол негі­зінен әлеуметтік мәселелерді шешуге үлес қос­қан жеке кәсіпкерлерді ынталандыру мақ­сатында тағайындалады. Президент та­рапынан берілетін сыйлық болғандық­тан, біз мұны мемлекеттің жеке кәсіпкерге көр­сеткен қолдауы деп білеміз. Бизнестің әл­еуметтік жауапкершілігін арттыру мақса­тында мұндай сыйлықтардың маңызы зор деп есептеймін.

– Сыйлық алған жақсы-ақ, ал өзде­ріңіз компания тарапынан ұйымдас­тыр­ған әлеуметтік, я қоғамдық қандай да бір марапат-сыйлықтар бар ма? Мұны сұрап жатқаным, ана бір жыл­дары бір топ меценат руханият саласы­ның өкілде­ріне арнап тәуелсіз «Тарлан» сыйлығын тағайындаған болатын. Қа­зір жоқ болғанымен, ол өзі біраз уақыт дәстүрлі түрде беріліп, көпшілік тара­пы­нан оң бағасын да алып үлгерген еді...
– Қазақта бір жақсы мақал бар ғой: «асың барда ел таны беріп жүріп, атың бар­да жер таны желіп жүріп» дейтін. Әри­не, қолда барда бергенге не жетсін?! Біз өз тарапымыздан арнайы сыйлық бермегені­мі­збен, компания жанындағы қайырымды­лық қоры арқылы әртүрлі әлеуметтік қа­жет­тіліктер мен маңызы бар ұлттық дең­гейдегі жобаларға жылына 2-3 миллион доллар қаржы бөлеміз. Бұл біздің деңге­йіміздегі компания үшін аз ақша емес деп ойлаймын. Рас, егер бізге компаниямыздың атын шы­ға­ру қажет болса, біз осы қаржыға өзіңіз ай­тып отырғандай үлкен сыйлық та тағайын­дауымызға болар еді. Бірақ бұл біздің концепциямызға сай келмейді. Біз ең әуелі қайырымдылық қорымыз. Қайы­рымдылық ешуақытта ат шығаруды көзде­ме­се керек. Оның демеушіліктен айырма­шы­лығы да сол – қайтарым, я болмаса бір пайда түсіруді көздемейді.
– Ұлттық жоба деп айтқан жақсы-ақ, әрине. Бірақ атын айтып, түсін түс­теп, міне мынадай жобалар деп со­лар­дың бір-екеуін айтып беріңізші онда.
–Сіз байқадыңыз ба, жоқ байқамады­ңыз ба, жақын арада Wikibilim қоры «Ал­тын Қыран» қорының қолдауымен қазақ әдеби тілінің телефондарға арналған қо­сымшасын дайындап шығарды. Мемлекет­тің қолдауы­мен он бес том болып жасалған әдеби сөз­діктің көп елдерде жоқ екенін, әрине, біреу білсе, біреу білмес. Қазақ ті­лінде сауатты сөй­леп, сауатты жазу үшін қол­данысқа еніп жатқан бұл да бір ұтымды технология, ме­ніңше.Жалпы, ғаламтор­да­ғы қазақ тіліндегі контентті мүмкіндігінше ба­йыту мақсатында жұмыс істеп жатқан Рауан Кенжехан бауы­рым­ның іскерлігіне, ел­жандылығына риза бо­лып отырамын. Біз Wikibilim қорымен біраз жобаларды жүзе­ге асырдық. Бәрін былай қойғанда, бір ғана электронды кітапхана жобасы неге тұрады?! Сондай-ақ биыл біз қазақтың қа­дір­менді қаламгері Әбдіжәміл Нұрпейісов ағамыздың «Қан мен тер» және «Соңғы па­­рыз» романда­рын ағылшын тіліне аудар­тып, Нью-Йорк пен Вашингтон қала­ла­рын­да тұсаукесер жасадық. Сөйтіп, қа­зақ ро­ма­нының аудито­рия­сын кеңейттік, қазақ жазушысының, әрі-беріден соң тұтас қазақ әдебиетінің сырт елдерге танылуына өз үлесімізді қостық. Айта кетерлігі, бұл бас­тама тоқтап қалған жоқ. Әбеңнің кітап­та­ры қазір бірқатар Еуропа тілдеріне ауда­рылып жатыр. Алла қаласа, мүмкіндік бо­лып жат­са, жоспарда тағы біраз ағалары­мыз­дың кітаптары тұр. Оны енді уақыт көр­сетер.
– Өзіңіз кітап оқисыз ба?
– Әрине. Қолым қалт еткенде міндетті түрде оқимын.
– Қандай кітаптар сонда?
– Мен көбінесе бизнес, экономика тақы­рыптарына арналған кітаптарды оқимын. Ол енді күнделікті қажеттілік. Бұ­лар­дан тыс, тарихи тақырыптарға жазыл­ған шығарма­лар­ды жақсы көрем. Мурад Аджидің бар­лық кітаптарын оқып шықтым.Өзіңді-өзің тануға көмектесетін ғажап шы­ғармалар. Уа­қыт жете бермейді, өкініштісі. Газет-журнал, оны-мұны көбінесе ұшақта оқу­ға тура ке­леді. Айтқандай, Сейдахмет Құт­тықадамның осыдан біраз жыл бұрын жарық көрген «Слу­жение нации» атты кі­табы да қатты әсер қалдырды.
–Кітапханаңызда қазақ жазушыла­ры­ның шығармалары бар ма?
– Әрине. О не дегеніңіз?! Әуезовтен бас­тап бүгінгі қаламгерлерге дейінгі қазақ әдебиеті бар десем де болады. Жақында Әуезов пен Нұрпейісовті қайталап бір оқып шықтым. Қазір оқып жатқаным – Төлен Әб­діков, Дулат Исабеков пен Смағұл Елу­бай аға­мыздың кітаптары. Үмбетбай Уай­дин, Мұхтар Шаханов, Исрайл Сапарбай ағала­рым­ның кітаптары да кітапханамыз­дың тө­рінде тұр. Жақсы кітап кездесіп жат­са, жи­най берем. Бүгін оқымасам, ертең оқыр­мын деп. Оның үстіне, балаларым да өсіп келеді. Олар үйде не тұрса, соны оқи­ды де­гендей. Біздің кезімізде қазақша оқу­ға мүм­кіндік болмады. Ауылдағы жалғыз мектеп – орыс мектебі болатын. Мектепті орысша бітірген­нен кейін қалған оқуларды да орыс­ша оқуға тура келді. Аллаға шүкір, екі ұлым­ның тілі қазақша шықты. Ес жиып алғанша дүние­таны­мын бөтен тілмен былғаған жоқпыз.
– Тамаша екен. «Ойды ой қозғайды» демекші, орысша оқыдым дегеннен шы­ғады. Біздің билікте болсын, биз­нес­те болсын, орысша оқығандардың тұтас бір армиясы бар. Жасыратыны жоқ, қоғам біздегі қайсыбір ұлттық мә­се­лелердің шешілмеуін дәл солар­дан көреді. Билік пен бизнестің арасын­да жүрген адамсыз ғой, осыған не айтар едіңіз?
– Құнанбайдың Абайға таққан үш мінінің бірі бүгін де өзекті күйінде қалып отырғаны шындық. Орыс жұртының мәде­ниетін, өнерін үйрену бір басқа да, импе­рия­лық жымысқы саясатқа көзжұмбайлық жасау – екеуі екі бөлек дүние. Мен біреуді бас салып қаралаудан аулақпын. Бірақ кей­де қайсыбір жайттарға қарап отырсаң, сондай тенденцияның бары байқалады. Әйтпесе орысша оқығандардың бірі өзім­мін. Мәселе, қай тілді үйренгеніңде емес, қалай тәрбие алғаныңда болса керек. Қа­рапайым мысал, күні кешегі Алаш қайрат­кер­лерін алайық: бәрі де орысша оқыды, Ресейде қызметте, билікте болды. Солар кім­ге қызмет етті? Солар кімдер үшін құр­бан болды? Біз солар сияқты елге, жерге қызмет етіп жүрміз бе? Ойланатын нәрсе көп. Бізге қазір алауыздық емес, ауызбір­шілік қажет. «Кетісе берсең – дұшпан көп, келісе білсең – дос та мол» демей ме біздің қазақ. Сон­дықтан қазір ана қазақ, мына қазақ деп бө­лі­не бергенше, бір-бірімізді арқадан қағып, ортақ іске жұмыла білге­німіз дұрыс дер едім. Бізде іскер азаматтар баршылық. Тек со­лардың көкірек көзін ашып, ұлттық жоба­ларға жұмылдыра білу үшін диалог орнату жағын ойластыру ке­рек сияқты бірінші.
– Ел-жұртқа қолымнан келгенше көмектесем деп жатырсыз. Жалпы, өзіңіз армандаған дүниелерді жүзеге асырған жайттар болды ма?
– Болды, әрине. Осы өткенде ғана «Көр­кейе бер, туған жер» акциясы аясында Ақ­төбе облысының Қобда ауылында бой тү­зе­ген «Нұрлы болашақ» сияқты балабақ­ша салу­ды өзім бұрыннан бір ойластырып жү­ретін едім. Соған балабақшаның күрделі жөндеу жұмысына көмек сұраған аудан әкі­мінің ұсынысы сеп бола кетті. Облыс ор­та­лығынан шалғайда жатқан ауыл ғой, дұры­сы, жаңа балабақша салып берейік деп шеш­тік. Қуанатыным, құрылысты айт­қан мер­зімде бітіріп, ел игілігіне тапсыр­дық. Балабақшаның сырт келбетіне ғана емес, ішкі мазмұнына дейін көңіл бөлдік. Соның бәрі ауыл баласы қала баласынан кем бол­масын деген ниет біздікі. Әйтпесе, сол бала­бақшаны облыс орталығы, я болмаса Аста­на мен Алматыда да салуға болатын еді.
Тағы бір көңіл марқаятын нәрсе, ол мы­на анимациялық туындылардың қазақша сөйлей бастауы. Балаларға арналған қазақ тіліндегі сапалы дүниелердің тым аз екенін мен бір адамдай білемін. Ұлдарыма арнап талай іздегем. Талай рет өкініп, талай рет ой­ландым. Өздеріңіз де байқап жүрген бо­лар­сыздар, «Болашақ» ассоциациясы мен «Ал­тын Қыран» қоры соңғы үш жыл көле­мін­де әлемдік деңгейдегі анимациялық туынды­лар­дың қазақша дыбысталуына үз­дік­сіз түрде демеуші болып келеді. Сол «Кө­лік­тер-2» болсын, «Батыл жүрек» пен «Монстр­лар университеті» болсын, қай-қай­сысын да өзіміздің қарадомалақтар құшыр­лана көреді. Солардың қуанғанын кө­ріп, өзім де қуанамын...Айта берсең, әң­гі­ме көп қой. Адамда арман таусылған ба, сірә?!
– Жас дарындарға, жас ақын-жазу­шылар мен өнер қайраткерлеріне кө­мектесетініңізді айтып жатырсыз. Жас кәсіпкерлер ше? Олар сіздің қамқорлы­ғы­ңызға зәру емес пе сонда?
–Сұрағыңыз орынды. Біз бұл мәселені «Атамекенде» («Атамекен Одағы»Ұлттық Экономикалық Палатасы – ред.) де, Ұлт­тық Кәсіпкерлер Палатасында да күн тәр­тібінен еш түсірген емеспіз. Қай салада бол­масын, жастар қашанда көмекке зәру. Кәсіпкерлер Палатасының Ақтөбе өңірлік кеңесінің төрағасы есебінде жақында Ақ­төбе қала­сында «Атамекен Startup» қоры­мен жастар­дың бизнес-жобаларына бай­қау ұйымдас­тырдық. Бас-аяғы 400-ге жуық адам қа­тыс­қан байқауда 125 жоба қаралды. Ауыл-аймақтан келген кәсіп­кер­лер мен жастар үш күн бойы өз бизнес-ұсыныстарын қорғап, ірі кәсіпорын басшы­ларынан тегін кеңес алды. Аталған байқау жастар арасында кә­сіпкерлік қызметтің кең тарауына, кәсіп­кер­лік ортаны қалыптасты­ру­ға және болашағы зор бизнес-идея­лар­ды таңдап алу мақ­сатымен өткізілді. «Ал­тын Қыран» халық­ара­лық корпоративтік қайырымдылық қоры бәйге жеңімпазда­рына жалпы сомасы 15 миллион теңгенің жүлдесін тапсырды. Әлбетте, бұл жас кә­сіпкерлерді қолдауға ар­налған үлкен науқанның басы ғана. Келер жылы, құдай бұйыртса, біз ақтөбелік кәсіп­керлерден «Бизнес періштелері» клубын құрып, жүл­де қорын 1 млн АҚШ долларына жеткізуді жоспарлап отырмыз. Астын сызып айтатын нәрсе, біз осы қаржыны ең бірінші аудан мен ауылдардағы жас кәсіпкерлерді қол­дауға бағыттап отырмыз. Басқа да ай­мақ­тар біздің осы бастамамызды қолдап әкет­се, нұр үстіне нұр болар еді, әрине.
– Сол жобалардың ішінде өзіңізге ұнаған жобалар болды ма? Жалпы, биз­нес саласында жүрген қазіргі жас­тар­дың аяқ алысына қандай баға берер едіңіз?
– Қазақтың ұлттық тағамы – тарыны үлкен нарыққа шығару жайлы жоба мен мүмкіндігі шектеулі жандарға арналған пандус салу идеясы басқаларына қараған­да көш ілгері көрінді. Әрине, байқау бі­рінші рет ұйымдастырылып жатыр ғой, оны да ескеру керек. Алда әлдеқайда мық­ты жоба­лардың болатынына еш күмәндан­баймын. Жобаның күрделілігіне қарай, жүл­делер 500 мың мен 4 млн теңгенің ара­сында бол­ды. Байқауда берілген қара­жатқа ешқандай пайыздық үстеме қосыл­майды. Кәсіпкер жобасын іске асырып, шар­уасын дөңгелет­кеннен кейін, ақшаны қайтарады. Біз ол қар­жыны тағы бір үздік жобаға құямыз. Бұл жерде ескеретін бір жайт бар. Біз жас кә­сіпкерлерге қаржылай көмектен басқа, аяғынан нық тұрып кет­кен­ше, ақыл-кеңес беріп, өз тәжірибеміз­бен бөлісіп, үнемі қол­дап отыратын бола­мыз. Жалпы қазір талант­ты жастар өте көп. Өз қабілет-қарымын көр­сетуге берілген мүмкіндіктер де аз емес. Мен осыны жас­тарға жиі айтамын. Біз кәсіп­керлікпен ай­налыса бастаған 90-жылдары маркетинг пен менеджментті оқыту түгіл, сауатты қар­жыландыру жүйесі бар бір де бір банк болмайтын. Экономикалық, сауда-саттық қатынастар үзілген, ел жоспарлы экономи­кадан нарықтық экономикаға кө­шіп үл­гермеген бір өліара кезең еді. Онымен салыстырғанда қазіргі жастарда мүмкіндік көп дейтінім содан. Әрине, әр кезеңнің өз қиындығы болады. Жастардың кредиттік төлемді азайту, алғыр жастарды оқыту, жас кәсіпкердің жас шектелімін 35 жасқа дейін ұлғайту сияқты ұсыныс- пікірлері кө­ңіл­ге қонымды. Шағын және орта бизнесті дамы­туда басым бағыттардың біріне айналған жастар кәсіпкерлігін дамыту үшін қазір ақ­параттық және ғылыми-методи­ка­лық қол­­дау көрсетумен қатар, кәсіпкерлік­тің нор­ма­тивтік-құқықтық базасын же­тілдіру қажет. Олай дейтінім, дамыған ел­дердің тәжірибесі көрсеткеніндей, ел эко­номикасының ең ма­ңызды «өсу нүктесі» басқа емес, дәл осы ша­ғын және орта биз­нес болып отыр.
– Құпия болмаса, өзіңіз алғашқы капиталды қалай жинадыңыз?
– Менің алғашқы мамандығым – хи­рург. Ақтөбе медицина институтын бітірер-бітірместен сауда-саттықпен айналысып кеттім. Оған сол кездегі жағдай мәжбүр ет­ті. Мамандық бойынша жұмыс жоқ еді. Та­былған күннің өзінде айлығы мардым­сыз, бала-шағаны асырауға жетпейтін. Жасы­ратын несі бар, ел не істесе, соны істеуге тура келді. Алғашында ірі-қара мал­дың терісін жинадым. Кейін қара ба­зар­ға шығып ет те, киім де саттым деген­дей. Бәрі де алып-сатудан басталды. 90-­жыл­дары бұл үй­реншікті жағдай-тын. Алғашқы капиталды сөйтіп, дипломды қалтамызға салып қойып жүріп жинадық. Моральдық тұрғыдан оңай емес, әрине. Бірақ оған еш өкінбеймін.
– Сөйткен Салжановтың бүгінгі жетістігі қандай десек...
– Бүгін, құдайға шүкір, бірнеше сала бойынша жұмыс істейтін компаниямыз ба­рынша іргеленді. Астана, Ақтөбе, Аты­рау мен Ақтау қалаларындағы тұрақты қыз­мет­керлеріміздің саны 200-ден асты.Негізінен мұнай өнімдерінің көтерме сау­да­сы мен көлік-логистика қызметін көр­се­тумен айна­лы­сатын «Алтын Қыранның» аталған қала­лар­да бірнеше еншілес ком­паниялары бар. Компаниялар тобының жұ­мысы өнеркәсіп пен экологиялық қа­уіп­сіздік салалары бо­йынша халықаралық стандарттарға сай болу және әлеуметтік жауапкершілік прин­цип­теріне негізделген. Біз осы уақытқа дейін Қазақстан экономи­ка­сының дамуына ша­мамен 300 миллион доллар көлемінде ин­вестиция құйдық. Биыл 20 жылдық мерей­тойын атап өткелі отырған компания­мыз алдағы уақытта Ақтау қаласындағы халық­аралық теңіз сау­да портында мұнай өнім­дерін қабыл­дап, сақтап, ауыстырып құятын жоғары технологиялы терминал құ­рылысын ­аяқтап, Атырау қаласында бас­талған те­мір­жол цис­терналарын булау, жуу цехы мен ва­гондар тұрағы бар заманауи вагон-жөн­деу де­посының құрылыс жұмысын одан әр­мен жүргізуді жоспарлап отыр. Сондай-ақ біз бү­гінгі таңда компа­нияның меншігінде тұрған 4000-ға жуық теміржол цистернасы мен жар­тылай ва­гон­дардың санын алдағы уа­қыт­та 10 000-ға дейін жеткізсек деп ой­лап отыр­мыз. Бұдан тыс, «Алтын Қыран» ком­па­ния­лар тобы болашақта бірқатар жаңа ло­гис­тикалық жобаларды да іске асыр­мақ. Оны уақытында өздеріңіз де ести жатар­сыздар.
– Бәрекелді. Дей тұрғанмен, егер осыны өз аузыңызбен айтпасаңыз, мен бір адамның аз уақытта осыншалықты жетістікке жетуге болатынына оңай­лықпен сенбес едім...
– Жалғыз сіз емес, осылай ойлайтындар жетеді. Өз басым оған түсіністікпен қарай­мын. Бизнес – тәуекелді, рухты, білімді қа­жет ететін сала. Оған жүрегінің түгі бар адамдар ғана бара алады. Әлсіздік таныт­қан, я болмаса білім-білігі шикі жандар жол ортада қалады. Табиғи сұрыпталу процесі деген бар, сол заңдылық мұнда да бар. Бір жағынан мені жолы болғыш адам деп отырған шығарсыз. Бірақ сіз менің қан­дай жолмен жүргенімді, қандай өтке­лек­терден өткенімді білмейсіз ғой?! Мен де өмірден көп сабақ алдым. Талай опық жедім. Ұйқы­сыз-күлкісіз өткен талай күнді бастан кештік. Біраз нәрсені құрбандыққа шалуға тура келді. Қарап отырсам, өткен жиырма жылда құмға сіңген судай жоқ болған компаниялар қаншама?! Солардың бәрін бір ой елегінен өткізіп, осы күніме тәубе деймін. Қазақта әдемі бір мақал бар ғой, «адамға сенгеннің екі көзі шығады, Аллаға сенгеннің екі бүйірі шығады» деген. Сол айтпақшы, мені осы күн­ге жеткізген, ниетімнің тазалығы мен ісім­нің адалдығы шығар, кім білсін?! Қалай болған күнде де, мен бизнесте жүрген кез-келген азаматты жоғары бағалаймын.
Сенбес едім дегеніңізден шығады, алғаш жанар-жағармай сатумен айналыса бастаған кезде болған бір оқиға есіме түсіп жатыр. Алғашқы жанар-жағармай стансы­сын салып болып, соның жарнамасын бе­ру­ге жергілікті телевидениеге бардық. Көңіл деген алып-ұшып тұр. Сөйтіп тұр­ғанда бізді қабылдаған редактор жігіт «жоқ, мына мә­тін­ді бере алмаймыз» де­ме­сі бар ма?! «Е, неге?» дейміз ғой бәріміз аң-­таң болып. «Өз­деріңді №1-ші дейтіндей кімсіңдер сен­дер?» дейді әлгі сабазымыз. Бәрі танитын брэнд болмасақ та, стансы­мыз­дың еуропа­лық үлгіде салынған Ақ­төбедегі бірінші ны­сан екендігі даусыз еді. Бірақ ол жігіт айт­қанынан қайтпады. Өр­ек­піген көңіліміз су сепкендей басылып, біз қалдық. Бірақ «ере­гескенде осыдан бірінші болмасақ па?!» деген ой кеткені анық еді әрқайсымыздың ішімізде. Обалы нешік, араға жылдар салып біз сол уәдемізде тұра білдік. Мұны айтып отырғаным, адамда ал­ға қойған мақсат болу керек. «Мақсат – жетістік желкені» демей ме?! Мен жас кү­німде халықаралық деңгейдегі үлкен бір компанияның иесі болуды армандадым. Жә­не сол арманыма мейлінше адал бол­дым.
– Исеке, сізді басқа кәсіпкерлерден ерекшелеп тұратын бір қасиет – сіздің патриоттығыңыз. Осының сыры неде?
– Жүсіпбектің (Аймауытов – ред.) сонау 1918-жылы жазылған «Ұлтты сүю» деген керемет мақаласы бар. Сонда «Оқы­ғандар! Бұл уақыт жан тыныштық іздейтін, қызық қуатын уақыт емес, қызмет қылатын, еңбек сіңіретін уақыт. Ойлаңыздар: халық біз үшін емес, біз халық үшін туғанбыз, олай болса, мойнымызда халықтың зор боры­шы, ауыр жүгі жатыр» деп күйініп жазатын тұстары бар. Қайраткер ағаларымыз кө­тер­ген осы бір мәселе күні бүгінге дейін өзі­нің өзектілігін жойған жоқ. Сол айт­пақшы, бұл бір елден ерекшеленгендік емес, қазақ өз алдына ел болған тұста, ер-азамат есебінде ел мен жердің алдындағы қарапайым борышты сезінудің бір көрінісі болар, дұрысы. «Бірің­ді, қазақ, бірің дос, көрмесең істің бәрі бос» демеуші ме еді хакім Абай. Қазір қазақты қазақ жау тұта­тын, дұшпан көретін заман емес. Ел болып, ес жиюдың, ауызбіршілік та­нытып, абырой асырудың сәті.
– Әмісе сол күнге жете берейік. Уақыт бөліп, ашық-жарқын берген сұхбаты­ңыз­ға рахмет айта отырып, 20 жылдық мерейтойларыңызға шын жүректен ті­лектес екенімізді жеткізгіміз келді.
– Бізге осы мүмкіндікті сыйлап отырған Сіздерге де Алланың разылығы болсын. Рахмет!