Жер бетіндегі сұлулықтың символы табиғатынан ерекше жаратылған қыздар қауымы екенінде ешкімнің таласы болмас. Әсіресе күндей көркем, гүлдей нәзік қазақ қыздары қай заманда да қоғамнан ерекше орын алған. Тал бойына қыр гүліне тән нәзіктікпен қатар батылдық жарасқан қазақтың қыздарынан өрлік те, ерлік те, тапқырлық та, төзімділік пен қайраттылық та табылады. Бүгінде қаншама қазақ отбасылары қыздарының болашағынан үміт күтіп, оқытып, тоқытып, ертеңіне сенім артады. Білім қуған қыздарымыз қазіргі кезде алыс-жақын шетелдерде де оқып жүр. Осындай шекара асқан қыздарымыздың тағдырына жоғары шенділеріміз алаңдаушылық білдіріп, нәзікжандыларымыздың шетел асуына шектеу қою мәселесін көтеріп жүр. Алайда дәл қазіргі кезде мұндай шектеу қыздарымыздың құқығына нұқсан келтірмей ме? Әлде қыздарымызды шетелге жібермей, өз елімізде оқытсақ ұтылмаймыз ба?
Жабал ЕРҒАЛИЕВ, ҚР Парламент Сенатының депутаты:
иә
– Соңғы уақытта шет мемлекеттерде білім алып жатқан қазақ қыздарының түрлі себептермен кісі қолынан қаза табуы, басқа да жайсыздықтар мен абыройсыздыққа ұшырап жататындықтарын ақпарат агенттіктері айтып та, таратып та жатыр. Әрине, қыздарымыздың қай мемлекетке барып білім аламын десе де, ол өздерінің құқықтары екендігін де білеміз. Алайда өз қыздарымыз бен қарындастарымыз шетелге оқуға барып, ол жерде қаза тауып жатса, одан қалды қыздарымыз кім көрінгенге тұрмысқа шығып кетіп жатса, ол елдігімізге сын емес пе?! Бүгінгі қыз балаларымыз ертеңгі ұрпағымыздың аналары емес пе?! Ұлтымыздың ұрпағын дүниеге әкелетін де қазақ қыздары емес пе?!
Етегін жел көтермеген қыз балаларымызды шетелдерге шашыратып жіберетіндей және жат жұрттың азаматтарына сұраусыз кете беруіне осыншалықты бейқам қарайтындай, біз көп пе едік, ат төбеліндей ғана халық емеспіз бе?!
Көкейдегі ой мынаны айтады: ендігі арада қыздарымызды шет мемлекетке оқуға жіберуді мейлінше шектеп, керісінше, олардың өз елімізде толыққанды және осы заманға лайықты әрі қажетті білім алуларына және сол оқу орындарының өзінде қазақы да ұлттық отбасылық құндылықтарды меңгеріп, тәрбие алуларына, сөйтіп, қыздарымызға өнегелі отбасын құруға жағдай жасағанымыз жөн сияқты.
Қазіргі уақытта Қазақстанда қыз балаларға арналған Алматыдағы Қазақ қыздар мемлекеттік университеті ғана бар. Ендігі арада қыз балаларымыз шетелде қандай мамандықтарды игеруге ынталы болып отыр, соны зерттеп және де Елбасының елімізді индустрияландыру саясатын жүзеге асыру үшін қандай мамандар қажет, міне, сол қажетті мамандықтар бойынша білім беру мақсатында Астана қаласында мемлекеттің толық қамқорлығында болатын қыз балаларға арналған осы заманғы тағы бір жоғары оқу орнын ашуды көңіл жөн санайды. Әрине, бұл бүгін не ертең шешілетіндей мәселе де емес шығар. Ұлттың ұлы мұраттарының бірі ретінде қыз баланың тағдырын бәрінен де жоғары қоятын болсақ, Үкіметтің бір бүйірінде осы бір мәселелер жатса екен деймін.
Және де ертеңгі күні Еуропаның мәдениеті деп сілекейлері шұбырып жүргендер осы отырған бізден сол Еуропаның жасанды мәдениеті мен бейәдеби еркіндігін, мәселен, бір жыныстылардың бір-бірімен үйлену, болмаса туасынан бітті өз жыныстарын ота жасау арқылы өзгерту сияқты жаратылыстың да, ұлтымыздың да қағидаларына жатпайтын өрескелділіктерді де заңдастырып беруді талап етіп, алдымызға келмей тұрғандарында, желкілдеп өсіп келе жатқан ұрпағымызды Елбасы айтып отырған «бағыт-бағдарын жоғалтып алып бара жатқан» жастарымызды өз ұлтымыздың, Қазақстанды мекендеп отырған өзге де ұлттар мен ұлыстардың да өз ұл-қыздарын өздерінің отбасылық ұлы құндылықтары негізінде тәрбиелеуге барынша мұқият болып, отбасының жауапкершілігін арттыра түсуге шақырар едім.
Жеміс ТҰРМАҒАМБЕТОВА, Адам құқықтары хартиясының атқарушы директоры:
жоқ
– Ең алдымен, мұндай мәселе көтермес бұрын өз еліміздің Конституциясымен, заңдарымен, адам құқықтары туралы халықаралық стандарттармен жақсылап танысып алу керек. Заң бойынша кәмелетке толған әрбір адам еркін жүруге, шамасы келсе қалаған елінде білім алуына, таңдаған адамымен отбасын құруға қақысы бар. «Бүйректен сирақ шығарып», қазақ қыздарының басқа елде білім алуына шектеу қоюдың қажеті жоқ. Қыздарымызға қамқорлық таныту керек шығар, бірақ олардың құқығын шектеуге болмайды. Шетелге оқуға бармай-ақ, өз елімізде жүріп түрлі жағдайларға ұрынып, өзге ұлттың өкілімен тұрмыс құрып жүрген қыздарымыз да бар ғой.
Өзге мемлекетте жүріп оқыс жағдайға ұшыраған немесе дәм-тұзы таусылып қаза тапқан, әйтпесе шетелдік азаматқа тұрмысқа шығып, жарасып кете алмаған бірді-екілі қыздардың тағдырына бола, бүкіл қазақ қыздарына шетелде оқуына рұқсат бермеу дегеніміз – олардың құқықтарын аяқасты ету болып саналады. Сондай-ақ тағы бір айта кетер мәселе – адамның сезіміне шек қоюға бола ма? Жүрегі қалап тұрса, қыздарымыздың шетелдік азаматқа тұрмысқа шығуына қалай жол бермейсің? Біздің қазақтың қыздары өз елімізде де, өзге елде де ешкімді басындырып қоймайды, нәзік болса да, өздерін қорғай алады деп ойлаймын. Қыздарын бетінен қақпай, бар тәтті-дәмдісін солардың аузына тосып, еркелетіп өсіретін қазақ халқы перзенттерінің тәрбиесіне де ерекше мән берген ғой. Меніңше, отбасында әкесінің, анасының тәрбиесін көріп, инабатты болып өскен қыздар қайда жүрсе де, әдептіліктен аттамайды. «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің» демей ме қазақ. Шетелге білім алуға кетіп жатқан қыздарымыздың көбі – өте білімді, дарынды, алдына қойған мақсаттары бар қыздар. Бүгінгі таңда гендерлік саясатты дамытып, қоғамның барлық саласында қыздарымыздың үлес салмағын арттырып жатқан шақта оларды мемлекеттен шығармай, шектен тыс «қамқорлық» жасау артық деп есептеймін. Қазақтың тарихына үңілетін болсақ, қазақтың қыз-келіншектерінің арасында ел басқарғандары да бар, халқының басына күн туған шақтарда атқа қонып, елін-жерін қорғауға да атсалысқан, мемлекеттік мәселелерді оңтайлы шешуде де қыздарымыз ешқашан аянып қалған емес. Сондықтан қыздарға да қоғамның толыққанды азаматы ретінде қарап, олардың құқықтарының бұзылмауын есте сақтауымыз керек. Қазіргі уақытта тіпті ислам мемлекеттері қыз балалардың білім алуына шектеу қойып отырған жоқ. Біздің елімізде шетелге шыққан әрбір азаматымыздың құқығын қорғаумен айналысатын ұйымдар бар. Сонымен қатар басқа мемлекетке бара жатқан кез келген азамат сол елдің заңдарын, тәртіптерін біліп барғаны жөн. Бұл тек қыздарымызға ғана емес, барша азаматтарымызға қатысты.
Түйін
«Заманына қарай адамы» демекші, қазіргі алмағайып заманда таққа таласамын деп еркектермен тайталасып, өзінің табиғатында әйел, ана екенін естен шығарып алып жатқан бұрымдыларымыз да көп екенін мойындауымыз керек. Иә, қыздарымыз оқысын, өз саласының мықты маманы да болсын, бірақ ақылы мен парасатынан, көркемдігі мен кемеңгерлігінен ажырамаса екен дейміз. Шығыстың арулары батыстың жетегінде кетіп, өздеріне ғана тән жұмбақтау қасиетінен айырылса, болашақ ұрпағымыз боздап қалмай ма? Жат қылықты қыздар, кесапат келіндер, көкек аналар көбеймесін десек, ер-азаматтарымыз қазақтың әр қызына қарындасындай қамқорлық жасаса екен.