Қазір құжатын құшақтаған жұрт Халыққа қызмет көрсету орталығына ағылады. Құжат жинау балабақшадан басталады. Ата-ана алтын уақытын кезекке сарп етеді. Бір анықтаманы алу үшін бір күн сандалады. Ұзын-сонар кезек, бір-екі күн дайындалатын анықтамаларды алуды жеңілдету үшін қазір Халыққа қызмет көрсету орталықтары бірқатар жұмыстарды қолға алды. Соның бірі – Азаматтарға арналған үкімет.
Елбасы: «Біз цифрлық технологияны қолдану арқылы құрылатын жаңа индустрияларды өркендетуге тиіспіз. Бұл – маңызды кешенді міндет. Цифрлық қызмет көрсетуді дамыту керек» деген соң, тиімді қызмет түрлері іске асырыла бастады. Азаматтарға арналған үкімет Канададағы Canada Service, Австралиядағы Centrelink үлгісі негізінде жасалған. Тиімділігі – ел мемлекеттік қызметтерді бір жерден алады. Мақсат – қағазбастылықтан арылту, уақыт үнемдеу. Құжаттарға қолжетімділікті қамтамасыз ету мақсатында істеліп жатқан жұмыстардың нәтижесі жайлы Алматы қаласы Наурызбай аудандық ХҚКО мамандары әңгімелеп берді. ХҚКО-дағы жаңалықтар мен мәселелер жөнінде «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы» коммерциялық емес акционерлік қоғамы Алматы қаласы бойынша филиалы – Халыққа қызмет көрсету орталығы департаментінің Наурызбай аудандық бөлімінің басшысы Шыңғыс Бегманұлы айтты.
Биылдан бастап, Қазақстанда ХҚКО-да азаматтарға ақылы түрде қызмет көрсететін дербес менеджерлер жұмыс істей бастады. Халық «Дербес менеджердің көмегіне жүгініп, алтын уақытын тиімді пайдалана ала ма?» деген сауалымызға: «Сынақ ретінде енгізілген жаңалықтың нәтижесі жақсы. Тәжірибенің мақсаты – жемқорлықтың алдын алу. Себебі, ел арасында әлі де болса, танысына сеніп, сан соғып, алданып қалатындар кездеседі. Дербес менеджерлер жеке тұлғалар мен заңды тұлғаларға ақылы түрде құжат, анықтама алу, дайындау, нотариалдық куәландырусыз жылжымайтын мүлікті тіркеу, кепілге қою, сатып алу-сату келісімшарттарын дайындау, қажет болса банкке бару, ХҚКО-дан өзге инстанцияларда да құжат рәсімдеу қызметтерін атқарады. ХҚКО-ның қызметкері азаматтар атынан құжаттарды нотариалды расталған сенімхат арқылы жинайды. Екеуара келісімшарт жасалады. Дербес менеджердің қызмет ақысын мемлекет бекіткен. Оның қызметін пайдаланушылар құжаттары уақытылы жиналғанын бақылап отырады. Қағазбастылыққа уақытын жоғалтпайды» деп жауап берді.
ХҚКО-ның кейінгі жылдары құжатты үйге жеткізіп беретін қызмет түрлерін көрсетеді. Алматы қаласы бойынша құжатты жеткізіп беру құны – 500 теңге. Елдімекеннің, қаланың қашықтығына байланысты жеткізу бағасы – 1800-2000 теңге. Балабақша, оқу орындары, жұмысқа тұру үшін, құжат жинау үшін халық уақытын үнемдейді. Қажет құжаттар дер уақытында жиналады. Сенімді, жоғалып кетпейді.
Наурызбай аудандық ХҚКО-ға күніне мыңнан аса адам келеді екен. Жаңа ауданның дәл ортасында орналасқан орталық халықтың келіп-кетуіне өте ыңғайлы. Наурызбай – Алматы қаласына жаңадан қосылған аудан. Жаңа аумақта аттас көшелер көп. Атаулары бірдей көшелерді ауыстыру, тұрғындардың жергілікті мекенжайы бойынша құжаттарын қайта рәсімдеу үшін халық табалдырық тоздырады. Шыңғыс Әшірбековтің айтуынша, көше атаулары ауыстырылса, тұрғын үй, жер, жеке бас құжаттары жаңа көшеге қайта бекітіледі. Қалада қайталанатын көше тұрғындары үш жылдан бері құжаттарын ауыстырған. Жаңа көше тұрғындары ешбір қиындықсыз құжаттарын қайта жасатқан. Бұрын Алматы облысының Қарасай ауданында болса, қалаға ауысқанда Наурызбай ауданының жаңа көшесімен рәсімделген. Құжаттары заңды тұрғыда тура, түгел болса, ешқандай қиындығы жоқ.
Жаңа ауданның басты айырмашылығы – басқа облыстан көшіп келгендер мен жастар көп шоғырланған. Баспана алуға құжат жинаушылардың қарасы көп. Үй алудағы алғашқы баспалдақ – қалада тұрақты тіркеуде тұру, тұрғын үйдің кезегіне жазылу. ХҚКО-дағы «Өзіне-өзі қызмет көрсету» секторы компьютерді меңгергендерге қолайлы. Үй алуға қажетті құжаттарды өзі-ақ жинап алуға мүмкіндік жасалған. «Қазір кезектің азаюына «Өзіне-өзі қызмет көрсету секторы» елге көмегін тигізіп жатыр. Бұрын тұрғын үйге ХҚКО өтініш жазғандардың құжаттарын қабылдап алып, оны курьер арқылы Тұрғын үй басқармасына өткізетін. Арада бірнеше күн өтетін. Қазір азаматтар электронды цифрлық қолтаңба арқылы өз құжаттарын өздері тікелей жібере алады. Құжатты жүйелі жіберу тәртібін үйреніп алған азаматқа ХҚКО-ға арнайы барудың қажеті жоқ. Үйінде, жұмысында отырып-ақ тіркеуге тұрып, тұрғын үйге өтініш тапсыра береді. Оның тиімділігі туған-туыс, дос-жаранына да осы тәсілді үйретеді. Соның нәтижесінде, ХҚКО-дағы кезек саны азайды» дейді Шыңғыс Әшірбеков.
Елге барлық қажетті құжатты бір жерден алып, еш қиындықсыз құжат рәсімдеген оңтайлы. Бірақ азаматтардың жеке бас деректерін құпия сақтауға кім кепілдік береді? Екінші біреу «құжаттарын пайдаланып кетпей ме?» деген күмән жоқ емес. Жуырда Алматы қаласы Алмалы аудандық ХҚКО-ның басшысы тұрғынның «жеке мәліметтерін жария етті» деген себеппен қызметінен босатылды. Мұндай келеңсіздіктер жайында: «Мәселен, жасы үлкен кісілердің ұл-қызы: «Ауруханада жатыр, ХҚКО-ға келуге мүмкіндігі жоқ. Анықтамаларын шығарып берсеңіз» деп өтініш айтады. Науқас, өздігінен жүре алмайтын азаматтардың ұл-қызы сенімхатпен келеді. Әрбір азаматтың жеке құжаттары жайында ақпарат е-gov-тың базасында сақталады. Е-gov порталына тіркеліп, жеке кабинет ашады. Жеке кабинетіне электронды цифрлық қолтаңба арқылы кіріп, керек құжатын алады, жинайды. Бұған дейін азаматтың е-gov-тан қандай құжат алғаны туралы тұтас тарихы сақталады. Сенбесе, тексеріп көруге болады. Айы, күні, жылы, сағатына дейін жазылып тұрады. Кейде үлкен кісілер туысына сенімхат бергенін, ұл-қызын анықтамаға жұмсағанын ұмытып кетеді. ХҚКО-дағы әрбір қадам камера арқылы бақыланады. Таңғы 9-дан кешкі 8-ге дейін халықпен біргеміз. Орталықтандырылған мониторинг бөлімі барлық ХҚКО-ны камерадан көріп отырады. Астанадағы Ахуал орталығы Қазақстан бойынша бүкіл ХҚКО-ның қызметін бір монитордан бақылайды. Сондықтан негізсіз жала жауып, қауесет тарататындар заң шеңберінде жауап береді. Бізде 50-ден аса қызметкер бар. Халыққа әдепке сай қызмет көрсетпесе, шара қолданамыз. Шектен шыққан жағдайлар болса, жұмыстан кетеді. Азаматтарға арналған үкімет корпорациясының құрамындамыз. 30-ға жуық қызмет түрін ЭЦҚ-сыз-ақ алуға болады. Ұялы телефоныңызға е-gov қосымшасын жүктеп алып, анықтамаларды ала береді. Жеке телефон нөмірін тіркеп, бір реттік парольді пайдалану да қолайлы. Болашақта жасы үлкен азаматтар интернетті қолдануды үйренсе, анықтама алуға уақытын жоғалтпайды. Қазір құжат жинау, ауыстыру – қолжетімді. Жұрт қажетті құжаттың 80 пайызын ХҚКО-дан алады. Енді соны 90 пайызға жеткізу жоспарда бар», – дейді Шыңғыс Бегманұлы.
2016 жылдан бері жұмыс істеп келе жатқан Азаматтарға арналған үкімет ХҚКО, Жылжымайтын мүлік орталығы, Жер кадастры ғылыми-өндiрiстiк орталығы, Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталығының жұмысын бір жерге жинақтап, атқарып отыр. Елге пайдалы жұмыстың нәтижесі әрі қарай жетілдірілсе, болашақта қағазбастылықтан арылып, құжат жинауда қиналмаймыз.