ӘБІЛҚАЙЫР. БІР ХАТ - БІР МЕМЛЕКЕТ ТАРИХЫ
Бұл хатты осыдан екі жыл бұрын да салып едім, орысша. Енді шамам жеткенше аударып көрдім. Тарихта қазақ "1731 жылы Ресейге бодан болды" деп оқытып келеді. Осы үшін Әбілқайыр ханды жазғырғандар да көп. Және Петербор архивіндегі нұсқа тұздық болып келді. Қазақстандық ғалым И. Ерофеева оны ысырып қойып, Әбілқайырдың хатын түпнұсқадан оқып, қайта аударды. Сонда жалған дүние жария болып қалды. 1731 жылы 8 қыркүйекте Әбілқайыр Ресейдің қатын патшасына құзырыңа ал, қызметшің болайын деп хат жазбаған екен. Сонда "үш ғасырлық" деген әңгіме бекер болып шығады. Ескерту: орысша нұсқаны оқимын деген адам парақшамнан тауып алар. Ал әзірге:
1) Ирина Ерофеева аудармасы:
8 қыркүйек 1730 жыл.
Ұлы да мейірімді, жоғары мемлекеттің барлық жерін билеуші мәртебелі ұлы имепратрицаға қарапайым өтініш білдіреміз. Күннен күнге, жылдан жылға мемлекетіңіз (Сіздің) ұлғайып, байлығы арта берсін.
Сізге, ұлы мәртебелім, біздің өтініш мынадай. Сізге қарасты естек-башқұрттармен ауызбіршілік болмай тұр.
Ұлы мәртебелі император, Сіздің қамқорлығыңыз бен қолдауыңыз арқылы тыныштыққа қол жеткізу үшін Сіздің құзырыңыздағы жайықтық естек Алдарбайға қосып өз елшімді де жіберіп отырмын. Осы Алдарбай Ұлы мәртебелі императорға елші сұрағандықтан, біз ¬- Әбілқайыр хан және қазақтың қырық би-сұлтаны, Орта жүз бен Кіші жүз, маған қарасты барлық қараша басымызды иіп, құп алдық.
Жарлық: Сіздің қызметшілеріңіз жайықтық естектермен келісімге келейік. Осындай жарлығыңызды қабыл аламыз.
Жіберілген елші Сейітқұлға Құлмамбет басшы, бірнеше қосшысы бар.
2) Архивтегі, патшайым тілмаштары аударған нұсқа:
8 қыркүйек 1730 ж.
Петербордағы мәртебеліге хат
Көп жерге иелік ететін ұлы да мейірімді, шаппағатты, бай да парасатты императрица ханымның билігін ұзақ ете көр деп күн сайын, ай сайын, жыл сайын Құдайдың рақымын тілейміз. Біздің Сізге деген өтінішіміз мынада: Сіздің қарамағыңыздағы, Жайықтың арғы бетінде тұратын естектермен аса жақын болған емеспіз. Ұлы мәртебелім, өзіңізге толық мойынұсынатынымды білдіру үшін Сіздің құзырыңыздағы Алдарбайға өз елшімді қосып жіберіп отырмын. Бұл Алдарбай өзіңізге, Ұлы мәртебелім, елші жібер дегендіктен, біз - Әбілқайыр хан және оның қарамағындағы Орта жүз бен Кіші жүз қарақұрым халқымен алдыңызда бас идік, біз Сіздің қызметшіңізбіз, әрі Жайықтың арғы бетіндегі Сіздің башқұрт халқыңызбен ымырада өмір сүру үшін Сіздің қамқорлығыңыз бен көмегіңізді жұрт болып күтіп отырмыз.
Сізге барақатты өмір тілейміз, әрі Сіздің құзырыңызға өтеміз.
Хатты берген Сейітқұл. Бас елші Құттымбет пен серіктері.
Serik Abikenuly
