Қазақтардың да ирреденті көп
Шетелдегі қазақтарды кейде диаспора, кейде ирреденттер деп атап жатады. «Диаспора» және «ирредент» деген қос ұғымның қандай айырмашылығы бар?
Азамат ЕРДЕНҚАЖЫҰЛЫ
«Диаспора» – грек тілінде «шашырау» деген мағынаны білдіреді, яғни ұлттың шашырай орналасуы. Бұл атау әу баста Палестинадан тыс жерлерге тарап кеткен еврейлерге ғана байланысты қолданылған. Ал қазір әлемдегі күллі діни және этникалық топтарға ортақ терминге айналған. Диаспора міндетті түрде көші-қонның (миграция) нәтижесінде болады. Мұндай құбылыс соғыс жағдайына немесе әлеуметтік, тұрмыстық, немесе басқа да түрлі себептерге байланысты пайда болып жатады.
Ал ирреденттер – соғыс, аннекция, даулы шекара сызықтары немесе отарлау саясаты нәтижесінде өз отанына қайта біріге алмай, шекаралас өлкелерде қалып қойған ұлт бөлшектері болып табылады. «Ирредент» сөзі грекше «қайта бірікпеген» деген мағына береді. Бұл тұрғындар тарихи туған өлкесін қоныстанып жатқанымен, өзге мемлекеттің азаматы болып саналады. Қазақ ирреденттерінің қатарына Қытайдағы, Алтай өңіріндегі, Өзбекстандағы қазақтардың басым көпшілігін жатқызуға болады.
