Қазақ киносының негізі қалай қаланды?

Қазақ киносының тарихы қай кезден бастау алады? Елімізде алғашқы кинотеатрлар қашан ашылды?
Айдар ҚҰМАРҰЛЫ, Ақтөбе қаласы

Тарихи дереккөздерге сүйенсек, қазақ киносы Қазан төңкерiсiнен кейiн пайда болды. ХХ ғасырдың басында Қазақстанда барлығы 13 жекеменшiк кино залы жұмыс iстедi. Олар негiзiнен iрi қалаларға (Семей, Павлодар, Өске­мен, Ақмола (Астана), Қостанай, Ақтөбе т.б.) орналасты. Верный (Алматы) қала­сында бiрiншi киносеанстар 1910 жыл­дан көрсетiле бастады. Киноның алғаш­қы белсендi насихатшыларының бiрi Әліби Жангелдин болды. Ол 1913 жылы Еуропа мен Азия елдерiнде саяхатта болып, Испания, Үндiстан, Қытай т.б. ел­дердiң өмiрiнен түсiрiлген этнография­лық, тұрмыстық мазмұндағы 40-қа жуық лента мен жылжымалы кинопроектор алып келдi. 1925 ж. Қызылордада өткен Қазақстан Кеңестерiнiң 5-съезiн Мәскеу киношежiрешiлерiнiң пленкаға түсiруi Қазақстандағы бiрiншi кино түсiру қада­мы болып саналады. Сол жылы орталық «Культкино» студиясы жасаған «ҚазКСР-нiң бір жылдық мерекесi» атты тұңғыш деректi фильм шықты. Осы кезден бастап Қазақстанда киноның негiзгi түрлерi: көркем фильм, ғылыми-көпшiлiк кино, деректi кино және мультипликациялық кино, әдеби шығармашылықтың бiр сала­сы, фильмнiң әдеби, көркемдiк негiзi болып табылатын – кинодраматургия, кино өнерiнiң жанры, бейнелеу құралда­рының бiрi – киномузыка және тұтастай кино өнерi мен оның ерекшелiктерiн, түрлерiн және жанрларын зерттейтiн ғылым саласы – кинотану ғылымы дамы­ды. Еліміз Тәуелсiздiк алғаннан кейiн де қазақ киносы өзiнен бұрынғы дәстүрдi лайықты жалғастыра отырып, әлемдiк кино өнерi туындыларының байқаула­рында жүлделi орындарға ие болып ке­леді.