Ғарышқа ұшқан жануарлар

Ғарышқа ғылыми тәжірибе үшін жануарлардың ұшқаны белгілі. Олар ғарышта қандай тапсырмаларды орындағаны туралы білгім келеді?
Манас ЖӘНІБЕКҰЛЫ,  Семей қаласы
1957 жылы 3 қарашада ға­рыш­қа  ұшу арқылы адамзатқа жол ашып берген жануар – Лайка есімді төбет ит. Ол мінген кеменің түсу аппараты болмағандықтан, атмосфераның жоғарғы қабат­та­рының бірінде спутникпен бірге жанып кеткен болатын. 40 жыл­дан кейін тұңғыш ғарышкер-иттің құрметіне Әуе және ғарыш ме­ди­цинасы институты зертханасының алдында ескерткіш тақтайша қойылды. Лайкадан кейін маман­дар төрт жыл бойы ғарышқа жануарларды ұшырып жүрді. Қос-қостап тышқан, қоян, жәндік­тер де ұшқан болатын. Белка мен Стрелка есімді иттердің сапары сәтті болған соң ғана ғарышты игеруге алғашқы адам Ю.Гагарин кеткен болатын. Сонымен қатар маймылдар да бұл тәжірибеден табылды. Оларға арнайы еркін созылуға арналған киім тігілді. Өйткені олар, нысананы танып, көз, аяқ, қол арқылы жұмыс іс­теп, дабыл дыбысына тез арада басу арқылы жауап бере алу керек бол­ған. Осындай тәжіри­беден три­тон­дар, қара қоңыз­дар, жеміс шыбындары, ұлулар, тө­мен және жоғары өсімдіктер өт­кен болатын. Дайындық бары­сында ғалымдар тек май­мыл­­дардың ғана тапсыр­ма­ны екі айда игеріп, адамға же­теғабыл іс істейтіндігін анықтаған. Мы­салы, жылдамдығын тексеру­де, «нысананы өшіруде» маймылға 19 минут, ал адамға бір сағат уақыт кеткендігі белгілі болған.