Байырғы ел орталықтары қалай аталған?
«Астана» қазақтың төл сөзі ме? Байырғы бабаларымыз ел орталықтарын қалай атайтын болған?
Серік БЕКБОСЫНОВ, Алматы
Сөздікке жүгінсек, парсы тілінінен аударылғанда «астана» — табалдырық, босаға, кіреберіс, сарайдың қақпасы, салтанатты орда есігі деген ұғымдарды білдіреді. Келе-келе қазақта жұрт бас қосар орын, халық жиналып ақылдасар жер, ел ағалары байлам-бәтуа айтар орталық мәніне ие болған тәрізді.
Өйткені Махамбет ақынның:
Астана жұртын айналған,
Атына тұрман болсам деп
Жұртына құрбан болсам деп,
– келетін Исатайды арқаландырар жырында астана деп ел-жұртын айтады. Алтын орда тұсында билеушілер тағы орналасқан орталықты сарай сөзімен атайды. Сол кездегі Сарай-Батый, Сарай-Берке қалалары Еділ жағалауындағы осы есімдес хандар басқарған астаналарымыз еді. Елімізді Шыңғыс әулеті билеген заманда орталық деген мағына бірте-бірте түрік халықтарының әскери-әкімшілік аймағы ұғымын білдіретін орда сөзімен алмаса бастады. Оның соңғы жұрнағы — Бөкей хандығының астанасы болған, бүгінгі таңда атауы сақталған Орда қаласы.
