Қазақстанның көп ұлттылығы – біздің күшіміз

Қазақ қоғамының рухани құндылықтары мен еліміздің тарихы нені құрайды? «ADANAZ» продюсерлік компаниясының директоры, Алматы қаласы әкімі жанындағы әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі комиссияның мүшесі, Алматы қаласы қоғамдық кеңесінің мүшесі Сана Жандай өз ойымен бөлісті.

– Бүгінде қоғамымыздың рухани құндылықтарының дағдарысы туралы көп адамдар айтады, бірақ оны әркім өзінше түсіндіреді. Олар қандай деп ойлайсың?

– Біздің мемлекетімізде көптеген этнос өкілдері тұрады, олардың әрқайсысы халықтың рухани құндылықтары мен ел тарихын қалыптастыруға өз үлесін қосқан және қосуда. Бұған Қазақстанның Еуразия құрлығының қақ ортасында орналасқаны, тарихымыздың қалыптасуына әсер ететін түрлі халықтар қоршалғандығы да ықпал етті.

Рухани құндылықтар – адамзат үшін мәні мен құндылығы бар идеялар мен қағидалар. Олар тарихи қалыптасып, ұрпақтан-ұрпаққа беріліп, уақыт өткен сайын толықтырылып отырады. Мен рухани құндылықтарды құрайтын адамгершілік, мәдени және діни құндылықтарға тоқталғым келеді. Еліміздегі жоғарыда аталған үш саладағы басты рухани құндылықтар аға буынға құрмет көрсету, барлық ұлт өкілдеріне құрмет көрсету, сондай-ақ барлық діндерге толеранттылықпен қарау болса керек. Әрине, қоғамдық құндылықтар мұнымен ғана шектелмейді, тағы да  жақынға, отбасына деген сүйіспеншілік және табиғатты құрметтеу. Бұл әрбір өркениетті мемлекеттің негізі.

Дін – қазақ халқының құндылықтарының негізгі құрамдас бөліктерінің бірі. Исламның, әсіресе оның сүнниттік тармағының мәдениетімізде тамыры тереңде жатыр. Ораза Құрбан Байрам (Рамазанның аяқталуын тойлау) және Құрбан Байрам (Рамазаннан кейінгі 70-ші күні тойланатын құрбандық мейрамы) сияқты мерекелер қазақ мәдениеті мен салт-дәстүрінің ажырамас бөлігіне айналды. Дегенмен, Қазақстан көпұлтты мемлекет болғандықтан, діни сенім бостандығына және басқа діни дәстүрлерді құрметтеуге заңмен кепілдік берілген. Елімізде Рождество, Пасха – христиандық діни мерекелер де тойланады.

Қонақжайлылық, үлкенді сыйлау, отбасылық құндылықтар мен туыстық байланыстың маңыздылығы қазақ мәдениетінің ажырамас бөлігі. Қазақ ата-бабасын, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан салт-дәстүрін терең қастерлеп, қадірлейді. Отбасылық құндылықтар мен жақындарының қолдауы әлеуметтік тәртіп пен әл-ауқаттың негізі болып табылады.

– Біздің рухани құндылықтарымыз бен Қазақстан тарихының өзара байланысы қандай? Осы байланысты бүгінгі жастарға жеткізе алдық па?

– Тарихымызда сан алуан өркениеттер өз ізін қалдырды. Қазақтың ұлттық болмысының қалыптасуына скифтер, сарматтар, түріктер, моңғолдар сияқты ежелгі мәдениеттер айтарлықтай әсер етті. Көптеген тарихи ескерткіштер – Қожа Ахмет Ясауи кесенесі, Петропавлдағы қорым және Құрманғазы кесенесі тарихи мұрамыздың байлығы мен алуан түрлілігін айғақтайды.

Біздің міндетіміз – жастарға осы бірегей құндылық қабатын өзінің барлық байлығымен, тереңдігімен және жан-жақтылығымен жеткізу, өйткені бұл біздің ұлттық болмысымыздың құрамдас бөліктері. Сонымен, сіз бұл туралы жазып, дауыстап ойлануыңыз керек, және бұл ешқашан артық болмайды. Бізге қарқынды мәдениетаралық диалог пен айырмашылықтарды құрметтеу керек.

Соңғы екі онжылдықта ақпараттық технологиялар елеулі дамуды бастан өткерді, бұл елдің рухани құндылықтары мен мәдени мұрасы туралы білімді таратудың орасан зор мүмкіндіктеріне әкелді. Ал біздің міндетіміз – оны кеңінен пайдалану.

Сондықтан бүгінгі күннің басты міндеті – барлық азаматтар үшін қазақ тарихы мен рухани құндылықтары туралы ақпараттың қолжетімді болуы. Бүгінгі күні адамдардың көпшілігі Интернетке қол жеткізе алады, бұл білімнің таралуына үлкен мүмкіндік береді. Үкімет және басқа да мүдделі тараптар біздің бірегейлігімізді ашатын веб-платформалар мен онлайн ресурстарды құруы керек. Бұл электронды кітаптар, аудиовизуалды материалдар, тарихи орындарға виртуалды турлар және т.б. болуы мүмкін. Мазмұнның әртүрлі тілдерде қолжетімді болуын қамтамасыз ету маңызды, сондықтан оны елдің тұрғындары да, олардың тілдік тиістілігіне қарамастан одан тыс жерлерде де түсінуі мүмкін.

Қазақстан кәсіпкерлері рухани-тарихи құндылықтарды насихаттауға үлес қосуда. Мысалы, ұлттық мерекелер суреттелген балаларға арналған 3D кәдесый кітаптарына демеушілік жасау. Сонымен, Бақыт Оспанова Элеонора Баталовамен бірге «Көш келдін, әз-Наурыз» атты өте мазмұнды әрі ақпаратқа бай кітапты үш тілде шығарды. Сыртқы түрі ерекше - ол кеуде пішінінде жасалған. Біз сондай-ақ балалар байқауларын ұйымдастыруға, балаларға арналған театрлар ашуға, тарихи оқиғаларды қоюға қатыстыруға қатысамыз.

Алматы қаласының Қоғамдық кеңесі де өз үлесін қосуда. Мәселен, Кеңестің қоғамдық даму, мәдениет, спорт және жастар ісі жөніндегі комиссиясы тоқсан сайын басқармалардың есептерін тыңдап, рухани-тарихи құндылықтарды насихаттауға бағытталған мәдени-көпшілік шараларды өткізу жоспары бойынша тиісті ұсыныстар береді.

Қазақстанның мәдени мұрасын сақтау және насихаттау оқу орындарының да қатысуын талап етеді. Алматы қаласы әкімі жанындағы Әйелдер істері жөніндегі комиссия осы пән бойынша орта білім беру мекемелерін үнемі қадағалап отырады. Жұмыс ақсап тұрған жерде оны жақсарту бойынша ұсыныстар беріледі. Мектептер мен университеттер оқу бағдарламаларына қазақ тарихы мен рухани құндылықтарын оқытуды енгізуде.

Білім беру ұйымдарының, ғылыми орталықтардың және бұқаралық ақпарат құралдарының күн тәртібінде өзін-өзі анықтау мәселелері көбірек орын алуда. Бүгінгі таңда Қазақстанның мәдени-тарихи мұрасын сақтауға және насихаттауға бағытталған көптеген бағдарламалар бар. Мұражайлар, көрмелер, мәдени фестивальдар мен туристік маршруттар адамдарға бірегей жәдігерлермен және тарихи көрікті жерлермен танысуға, өткеннің атмосферасына үйренуге және ұлттық мұрасын жақсы түсінуге мүмкіндік береді.

Қазақстанның рухани құндылықтары мен тарихын ақпараттық қамтамасыз етуде және түсіндіруде бұқаралық ақпарат құралдары маңызды рөл атқарады. Газеттер, журналдар, теледидар мен радио елдің мәдени аспектілері туралы ақпаратты талқылау және тарату үшін алаң бере алады. Менің ойымша, журналистер мен редакторлар Қазақстанның тарихы мен рухани дамуын түсінуге көмектесетін материалдар жасау үшін белсендірек жұмыс істеуі керек. Сонымен қатар, олар тереңірек түсіну және оқырмандарға тақырып бойынша әртүрлі көзқарастарды жеткізу үшін сарапшылармен, зерттеушілермен және мәдениет қайраткерлерімен сұхбат ұйымдастыра алады.

Бүгінгі таңда тарихи жәдігерлер мен өнерді сақтауға және көрсетуге орын беретін мұражайлар мен мәдени орталықтарды қолдау қажет. Бірақ бұл туралы жақсы дайындалған гидтердің айтуы да маңызды, өкінішке орай, бүгінгі күні Қазақстанда онша көп емес.