Халықаралық ұйымдардың гуманитарлық көмек үшін сатып алуларына қазақстандық кәсіпорындардың қатысуына жол ашудамыз

Сәбит Нарбаев, «KAZNEX INVEST» Экспорт және инвестициялар ұлттық агенттігі» АҚ Алматы қаласындағы өкілдігінің директоры:

–Үдемелі индустриялық-иннова­ция­лық даму бағдарламасын жүзеге асы­руда Елбасымыздың алға қойып отыр­ған басты талабы – ел экономи­ка­сын әртараптандыру, шикізаттан тү­се­тін табысқа байланбау. Ал «KAZNEX IN­VEST» ұлттық агенттігінің екі бағытта жұ­мыс істейтінін білеміз. Яғни шикізат­тық емес сектордағы экспортты қолдау жә­не шетелдік инвестицияларды елі­міз­ге тарту тұрғысында. Осының бас­тап­қысына кеңірек тоқталып өтсеңіз...
– Өзіңіз айтып отырғандай, біздің агент­тік екі бағытта жұмыс істейді. Оны, негізінен, үш тетік арқылы жүзеге асыра­мыз: сервистік, ақпараттық-талдау және қа­р­жы­лай қолдау бойынша. Олардың әрқай­сы­сына тоқталмастан бұрын, бүгінгі әңгіме­міз­ге арқау болып отырған отандық кәсіп­кер­лерді халықаралық гуманитарлық кө­мек нарығына шығаруға қолдау жасау жа­йын кеңінен айта кетейін.
Негізінен, төтенше жағдай бола қалған кезде халықаралық көмекті ұйымдастыру және үйлестірумен гуманитарлық ұйымдар айналысады. Көмек қаржылай келген жағдайда гуманитарлық ұйымдар жедел түр­де қажетті алғашқы тауарларды сатып ала бастайды. Міне, бұл жердегі біздің мақсатымыз – халықаралық ұйымдардың гуманитарлық көмек үшін сатып алуларына қазақстандық кәсіпорындардың қатысуына жол ашу.
– Мұндай ірі көлемде сатып алу­лар­ды жүзеге асыратын халықаралық гу­ма­нитарлық ұйымдардың бастысы қай­сылар?
– Бүгінгі таңда ғаламдық деңгейдегі мы­нандай гуманитарлық ұйымдар бар: БҰ­Ұ-ның Дүниежүзілік азық-түлік бағдар­ла­масы, БҰҰ-ның Босқындар ісі жөніндегі Жо­ғарғы комиссариаты және БҰҰ-ның Ба­ла­лар қоры, сондай-ақ Қызыл крест және Қызыл Жарты Ай қоғамдарының халық­ара­лық федерациясы және тағы бас­қалары.
– Ал осы нарықтағы қазақстандық кәсіпкерлердің қатысу деңгейі қан­дай?
– Бұл арада, тағы қайталап айтамын, біз­дің агенттіктің мақсаты – отандық кәсіп­орын­дарды гуманитарлық ұйымдардың сатып алуларына қатыстыру. Бұл ретте біз екі бағытты түздік: бүгінгі күнге қажетті іс-шаралар және стратегиялық жобалар. Бас­тапқысында біз қазақстандық кәсіпкерлерді БҰҰ-ның үміткер жеткізушілер базасына тіркеуді көздейміз. Бүгіндері көптеген отандық кәсіпорынның басын құрап, тізім жа­садық. Сондай-ақ біз күнделікті гума­нит­ар­лық ұйымдардың тендерлерін ба­қылап отырамыз. Өйткені сатып алулардың барлығы тендер арқылы жүзеге асыры­лады. Сондықтан біз күнделікті жүйелі түрде гуманитарлық ұйымдардың базала­рын бақылап, қажетті мағлұматты отандық кәсіпорындарға жеткізіп отырамыз.
– Нақты мысал келтіре кетсеңіз...
– Мысалы, жыл басынан бері көптеген тендер болды. Соның бәрін қоғамға жет­кізіп отырдық. Соның бірі – палатка, көрпе-төсек жабдықтары, гигиена заттары секілді 13 тауарлық позиция бойынша. Оған 26-ға жуық отандық кәсіпорын қатысуға ықылас білдірді, оның тек сегізі ғана өз ұсыныстарын жіберді. Атап айтар болсақ, БҰҰ-ның Ирактағы миссиясының, БҰҰ-ның Тәжікстандағы Дамыту бағдарла­ма­сының, Қызыл крест және Қызыл Жарты Ай ха­лықаралық федерациясының тендер­ле­рі. Соңғысының тендерін отандық екі кә­сіпорын ұтып алып, 10 миллион теңгеге қа­жетті тауарлық заттарды жеткізді.
– Бұл тендерге қатысу талаптары жоғары бола ма?
– Иә, сатып алуларға қатысу кезінде бұл нарықтың өзіндік ерекшелігі бар және де ол түсініктеме беруді қажет етеді. Сол себепті мұндай тендерге қатысар алдында отандық кәсіпорындарды гуманитарлық ұйымдардың нарығына қатысу талаптары мен басқа мағлұматтары бойынша қолымыздан келгенше көмек көрсетіп отырамыз. Осы мақсатта біз арнайы нұсқаулықтар басып шығаруды дәстүрге айналдырдық.
Халықаралық талаптарға кәсіпорынның сыртқы және ішкі жұмыстарының бәрі сәй­кес болуы тиіс. Сондықтан өткен жылы біз отан­дық 50 кәсіпорынға аудит жүргіздік. Соның ішінде бесеуіне халықаралық ауди­торлық компанияны тарттық.
2010 жылы сегіз отандық кәсіпорын біздің агенттіктің көмегі арқылы АҚШ-тағы гуманитарлық көмек тақырыбына арнайы өткізілген «AIDF-2010» көрмесіне қатысып келді. Биыл Дубай қаласында өткен «DIHAD-2011» көрмесінде болып қайттық. Өткен жылы қазан айында Алматы қаласында арнайы гуманитарлық көмек жөнінде көрме өткіздік.
– Ал стратегиялық жобалар нені мақсат етеді?
– Стратегиялық бағытта екі жобаның концепциясын жасау үстіндеміз: «Гумани­тар­лық көмекті Орталық Азиядан Орталық Азияға және Ауғанстанға жеткізу» және «Қазақстанда халықаралық гуманитарлық ұйымдардың қоймасын ашу». Бірінші жобаның мақсаты мен бағыты – Орталық Азия аймағында жұмыс істеп жатқан ға­лам­дық гуманитарлық ұйымдарды жер­гілік­ті нарықтағы тауарлар жөніндегі ақпа­рат­пен қамтамасыз ету, өйткені олардың көбісі жергілікті нарықтың ерекшелігінен, он­дағы тауар түрлерінен бейхабар екен. Сон­дықтан олар өздері бұрыннан қарым-қаты­нас жасап келе жатқан сырттағы тұрақ­ты нарықтың қызметіне жүгіне береді. Міне, осы олқылықтың орнын толтыру үшін біз жергілікті нарықтың барлық мүмкіндігін айшықтауға тырысып жатырмыз. Атап айтар болсақ, түрлі көрме ұйымдастыру, арнайы каталог жасау, екіжақты кездесулер өткізу арқылы. Тағы бір жағынан, жергілікті кәсіпорындарға қолдау көрсетуді күйттей­міз. Гуманитарлық ұйымдар қандай тауар, оны қандай жағдайда сатып алады, тен­дерге қалай қатысу керек деген сауалдарға жа­уап бере отырып, біз отандық кәсіпорын­дарды осы нарыққа шығуға дайындай­мыз.
Екінші жобаны кезінде еліміздің Төтен­ше жағдайлар министрлігі ұсын­ған. Көптен бері министрлік осы жұмыспен айналысып келеді. 2010 жылдан бастап біздің агенттік осы жобаны алға бастыру үшін қосымша шараларды ұйымдастырып жатыр. Өйткені мұндай қойма Қазақстан территориясында орналасатын болса, ол отандық кәсіпкерлерге үлкен мүмкіндіктің жолдарын ашады.
– Жоғарыда гуманитарлық ұйым­дар­дың сатып алуларына қатысатын үміт­кер отандық кәсіпорынның тізімін жа­садық дедіңіз. Оған қатысу-қатыс­пау мәселесі қандай жағдайда шеші­леді?
– Мысалы, Алматыда 26-27 қазан аралығында «Халықаралық гуманитарлық ұйымдармен бизнес жүргізу» атты тақы­рыпта екікүндік бизнес-семинар өткізуді жос­парлап отырмыз. Оған БҰҰ-ға енетін гума­нитарлық ұйымдардың өкілдері келе­тіндігін мәлімдеді. Осы шараны өткізуге ұзақ келіссөздердің арқасында қол жеткіз­дік. Өйткені бұл жай ғана семинар емес, ха­лықаралық деңгейдегі келіссөздер фор­маты деп айтсақ болады. Міне, осындай дең­гейдегі жиын ғана отандық кәсіпорын­дардың гуманитарлық сатып алулар талап­тарымен жақын танысып, осы нарықтың үміткер жеткізушісі болуына мүмкіндік береді. Ал семинардың екінші күні екіжақты іскерлік кездесулерге арналған. Бұл іскерлік кездесуге қатысу үшін БҰҰ-ның белгілеген негізгі талаптары бар. Сондықтан біз алдын ала оған қатысатын кәсіпкерлердің тізімін жасап жатырмыз.