«Жаужүрек» 100 жоба

Абай ОМАРОВ (коллаж)

«Керегеміз – ағаш, ұраны­мыз  – Алаш» демей сөз бастамаған Алаштың бір баласы, Ахаңша айтсақ, «құлағы, көзі һәм тілі» болып ақпарат кеңістігіне келген мына біздің бүгін жасымыз төртке толғанмен,  санымыз мыңға жеткенін ескерсек, жас та болса көпті көрген болып шығады екенбіз. Күн сайын көтерген мәселелерді айтсақ, оның ұшы-қиырына жете алмасымыз анық, алайда осы төрт жылда «Алаш айнасы» жүргізген ірі жобаларға тоқталмасқа болмайды. 

«Алаш айнасы» алғашқы күндерден бастап-ақ «Көне түркі жазуын үйренейік!» және «Түбі бір түркі жұрты» айдарларымен тұрақты түрде танымдық жобасын жүзеге асыруға кірісті. Аталған айдарлар бойын­ша газеттің әр санында алдымен көне түркі әліпбиінің бір әрпі таныстырылып, бұдан соң әр нөмірінде оқырманды бір-бір түркі халқымен қысқа-нұсқа таныстырды. Осы айдар арқылы, жалпы, өзінің түп тамырын іздеген,  түркінің бүгінгі ұрпағы үлкен ол­жа­ға кенеліп, сонау қадым замандағы Орхон-Енисей бойында бабаларымыздың тасқа қашап кеткен таңбаларын оқуға кірісті. Ә дегеннен-ақ бұл жобаның оқыр­ма­ны, яғни көне түркіні үйренуге құштар жандар та­был­ды. Біз оған газетіміздің әр санында жарияланып отырған сұрақтарға жауап жа­зып, редакциямызға хат жолда­ған оқыр­ман­дарға қарап көз жеткіздік. Со­лайша аз уақыт ішінде сонау Тоныкөк пен Күлтегін заманының қарпін меңгеріп, бабалар жаз­басын ұғатын бірқатар Алаш баласы пайда болды. Өзінің туғанына тура бір жыл толуы­на орай газетіміз түркітанушы ғалымдар мен жалпы қазақтың зиялыла­ры­ның көзінше  осы әліпбиді газетіміздің әр сабағы бойынша меңгеріп, онымен хат жаза біле­тін, руна жазуларын ежіктеп емес, судыра­тып оқитын дәрежеге жеткен оқырмандар­ды редакцияның арнайы сый­лы­ғымен марапаттады. Байқаудың бас жүлдесі Ал­ма­ты қаласының тұрғыны, тұрақты оқыр­манымыз, бізді парасатымен таңғалдырған Аманбай Байнимировке бұйырды.
Атап айтарлығы, «Көне түркі жазуын үйренейік!» жобасына қатысқан оқыр­ман­­дар өте көп болды. Өзбекстан, Қытай, Моңғолия, Иран т.б. елдерден хабарлас­қан азаматтар бар. Мысалы, Моңғолия қазақтары арасынан шыққан жалғыз альпинист Жанарбек Ақыбиұлы деген азамат Өлгейдің биік жартастарынан жаңа балбалтастар тапқанын айтып, соны бірге зерттеуге, көне Көк түрік әлемін нығайтқан Мөде қаған мекен еткен Мөде тауларын аралауға шақырғандар да болды.
Алты Алаштың айтар ойы мен сөйлер сөзі, естір құлағы мен көрер көзі міндетін мойнына алған «Алаш айнасының» ауыз толтырып айтарлықтай тағы бір үлкен ісі – «Жазбаша айтыс» жобасы. Ақын Жүр­сін Ерман бір сөзінде: «Ақын­­­дар­дың жаз­баша айтысы ертеден дәс­­түр­­де бар, бірақ ұзақ жылдардан бері қа­ға­жу қа­лып, тіпті ұмы­ты­ла бас­­та­ған, жо­сы­ғы бөлек жанр еді. Әсі­ре­се бая­ғы­ның сү­лей­ле­рі хат арқылы айтысудың не­ше түрлі үлгілерін жасап, бұл саланы айтулы биік­ке көтергені мәлім. Екі ақын ғана емес, алты ақын, он алты ақын, жиырма ақын жазып айтысқан қақты­ғы­сулар көр­кем ойды дамытуға көп септігін тигізген. Олар­дың ортасына төре­лік айтуға түс­кен ақындардың арасөздері де біраз мұ­ра болып жиналған. Кешегі кеңес дә­уі­рін­де жазба поэзияның өкілдері де бас­пасөз бетінде сөз сайысына түсіп, өнер жарыстырған. Осының бәрі өнер қы­зық­таушы қауымның жадында», – деп ойын ортаға салған болатын. Араға жыл­дар салып басылым бе­тінде қайта тірілген бұл жобаға бүгінгі ұрпақ арасынан қазақ­тың қара домбырасын үкілеп, семсер сөзін өткірлеп  жүрген ақындар бел шеше кірісті. Бұл да өз кезегінде «сөз барымтасына» жан бітіріп, азулығымен алысқан асау ақындардың делебесін қоздырып қана қоймай, Алаштың айызын қандыра, айта алмай көптен көкейде жүрген шерін тарқатқан жоба болғандай.
 «Сөзі жоғалған елдің өзі де жоғалады» деген  ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынов сөзіне мән берсек, ұлт үшін тілдің қаншалықты маңызды екеніне көз жеткізе түсеміз. Тіл – халықтың  тағдыры, дүниетанымы, салт-дәстүрі. Өз тілінен айырылған ұлт сол ұлт­қа  тән барлық құндылықтарды жоғал­тып, жеке  өзіндік ойлау жүйесінен  айырылады. Ендеше, біз қоғамды   мәдениетке жеткізіп, қоғамдық ой-сананы биікке көтеретін  қуатты да құдіретті ана тілі – қазақ тілін өз деңгейінде қолданысқа енгізіп келеміз бе? Қазақ тілі – түпкі табиғатында  ауқымы кең, оралымды әрі аса бай тіл. Біз осы тілі­міз­ді толық игере алдық па? Осы орайда газетіміз ел ішінде жиі айтылып, жиі жа­зыл­са да, көп адам мән-мағынасын біле бермейтін кейбір сөздерге талдау жасай­тын «Анығы–осы» атты айдармен жаңа жобаны қолға алғаны өздеріңізге аян, қадірлі оқырман. Ал ондағы мақсат – газе­тіміздің әр санында мән-мағынасы беймә­лім сөздердің түбірі неден шыққаны, халық арасында тез тарап кетуіне не себеп деген сұрақтарға жауап іздеу. Мәселен, қазіргі уақытта қазақ тілінде кірме (парсы және араб тілінен енген) сөзден көп нәрсе жоқ. Біз соларды қазір қолданып жүрсек те, көбіміз соның түбі қайдан шыққанына мән бермесек, енді біріміз жауап таба алмай жүргеніміз анық. Міне, сол көп­ші­лік­тің сұрауымен «Анығы–осы» айдары дүниеге келген болатын. Бұл тілімізге сіңген сөздердің түп-тамырына үңілсе, енді біз тағы бір жобаға бел шеше кіріскен жайымыз бар. «Намысың болса – жар­на­­маңды түзе!» акциясы бойынша біз рес­пуб­ликамыздың түкпір-түкпіріндегі қазақ­шасы қансырап тұрған жарнамаларға жа­нашырлық танытып, қазақтілді жарна­ма­ның қатесін көзге шұқып көрсету арқы­лы, біріншіден, мемлекеттік тілге деген құрмет пен жалпы жарнама мәдениетін дамытуды көздедік. Акция Алаштың дала­сы мен қалаларын түгел қамтуы үшін оған аймақтағы тілшілер түгел жұмылдырылып отыр. 
Қысқасын айтқанда, «Алаш айнасы» барлық жағынан Алаш баласын айнаға қарап, бойын түзеуге шақырудан еш шар­шамақ емес, қадірлі оқырман. Сондай-ақ сіздердің таным көкжиектеріңізді кеңей­туге деген талпыныстарыңыз біздің қоғам­ның әр саласын қамтып, ондағы ұсақ-түйек көрінгенімен, өте маңызды деген мәселелерін қазып зерттейтін «Алаштың идеялар банкі», «Алаштың бизнес әліп­­песі», «Алаш аймақ», «Алаштың шоу биз­несі», «Алаштың киноиндус­трия­сы» және «Алаштың жас тұлпары» сынды арнайы беттерді ашуымызға түрткі болды.
Сөзіміз әлі түгесілген жоқ, түгесілмек те емес. Ендеше, Алаш баласы, айнаңызға қараудан сіз де жалықпаңыз дегіміз келеді.

Автор
Последние статьи автора
Назван точный исход матча КХЛ "Барыс" - "Салават Юлаев"
Кадрлық резерв. Ол қай жағдайда компанияны құтқарады, ал қашан қызметкерлерге теріс ықпал етеді?
Цифра
50
50 км/ч – именно с такой средней скоростью промчался вчера по афинской трассе Вячеслав Екимов

50 км/ч – именно с такой средней скоростью промчался вчера по афинской трассе Вячеслав Екимов, чтобы завоевать серебро в велогонке с раздельным стартом.
1900
Году

Бокс был узаконен как вид спорта
2,5
ГРАММА

Масса мячика для игры в настольный теннис
5
Олимпийских колец

символизируют единство пяти континентов, хотя ни одно из них не является символом какого-то конкретного континента. Цвета колец — синий, красный, желтый, зеленый, черный, — были выбраны, как наиболее часто встречающиеся на флагах государств мира.
130
км/час

С такой скоростью летит мяч, после удара профессионального волейболиста