Қарашаның қоңырқай күндері қазақ топырағына түу Тұманды Альбионнан күтпеген қуанышты хабар жетті. Қазақтың белгілі продюсері, әнші Қыдырәлі Болманов Ұлыбританияның Оксфорд қаласындағы Еуропа бизнес ассамблеясының ұсынуымен Королева Виктория атындағы эксклюзивті, яғни ең таңдаулы адамдарға берілетін ағылшын сыйлығымен марапатталыпты. Аталған сыйлық иесінің қоғам үшін атқарған ерен еңбегі, ең бастысы, ұлттық құндылықтарды дәріптеу жолындағы көрсеткен ерлігі мен адалдығы, адамгершілігінің халықаралық дәрежеде мойындалуын білдіреді делінген құжатында.
«Бәрекелді, ұлты үшін жанұшыра жүгіріп, қазақтың қара домбырасын әлемдік деңгейге шығарған бір баламыз қазақ атын тағы да осылай бір даңқ биігінен бір-ақ шығарды» деп қалпағымызды аспанға ата қуанатын жөніміз бар. Себебі бұл Қыдырәлі Болмановқа берілгенімен, түптеп келгенде, қазаққа берілген сыйлық қой?!. Ингушетия Президенті Ресей Думасында өткен бір-ақ концертте көріп, «Ұлытау» мен Қыдырәлі Болмановты Халық әртісі деген ең биік атақпен марапаттапты. Сол құрлы өз жұрты неге бағаламайды? Әлде әлі де Қыдырәлі Болмановтың еңбегі сіңбей жүр ме екен?
«Ұлытау» бәлкім, біреулер үшін Қыдырәлінің ғана тобы шығар, бірақ білгенге ол – ұлттық идеологияның қозғаушы күші. Голливудтан қазаққа Гран-при алып берген этнотоптың негізгі тірегі күмбірлеген домбыраның қоңыр үні – қазақтың үні емес пе? Ал оған дейін естеріңізде болса, жаппай батыстың әуеніне төңкерілген ел өз домбырасын керек етпей, телеарналар мен радиода дәстүрлі әнді бермей тастағаны рас.
Ал қазақ ұлтының коды сол домбыраның күмбірінде екенін, домбырасын жоғалтса, қазақ бар болмысынан айырылатынына ешкімнің ой-өресі жетпеді ме?..
Сол тұста ұлт музыкасының жоқтаушысы Қыдырәлі Болманов «заман технологиясы форматына домбыраны қалай енгізе алам» деген сұраққа жауап тауып, рок музыкаға Құрманғазы, Тәттімбет, Махамбеттің күйлерін салу арқылы түрлендіріп жібергенде «Ұлытауға» тіпті мәскеулік скинхедтер де қол соғып, еліре айғайлады. Еуропаны қазақ музыкасына тамсандырған «Ұлытау» әлемнің ең үздік 100 альбомының қатарына енді. Бүгінде Германияда «Ұлытаудың» жинағы ең жоғарғы рейтингпен сатылуда.
Оған дейін де арқалы азамат қыруар жұмыстар атқарған болатын: алғаш рет «Азия даусына» домбыра алып шығып, «Сүгірдің термесін» эстрадаға қосқан, сондай-ақ қазақ эстрадасына тұңғыш үш бірдей кәсіби әншіден «АБК» триосын құрған, қазақ эстрадасына Қарақаттай әншіні алып келді. Қазір елімізде Қарақат есімін алған 2500 бүлдіршін бар екен, соның бесеуі Қарақаттың өзі ашқан музыка мектебінде тәлім алуда. Ол мектептің де талай қазақ баласының тілі мен ділінің қазақы болып қалыптасуында үлкен орны бар екені сөзсіз.
Бірінің әнін бір ұрлап, сондай-ақ бір әншінің есіл еңбегін аямай, қарақшылық жолмен сатып, оның өзін нәпақасыз қалдырған қоғамда орындаушылардың сабақтас құқығын, жалпы авторлық құқық туралы заңның толыққанды болуын қолға алып, нәтиже шығарған Қ.Болманов екенін бәріміз де білеміз, бірақ неге екенін, үндемейміз.
Енді бүгін бесігін басқа біреуге тербетіп қойған қазақ баласының бесігін өзіміз тербету үшін қамытты тағы да өз мойнына алып, қазақша сөйлейтін, ұлттық киім киінген «Қарақат», «Алдар көсе», «Тазша бала», «Азия барысы» секілді қуыршақ шығарып жатқан кім? Мұның да соңы елімізде отандық ойыншық өндірісі ағынының қалыптасуына алып баратыны сөзсіз.
Ендеше, осының бәрі бір адамға аз ба? Қашанда қоғамға келе жатқан жаңалықтың алдын алып, оны зерттеп, соған сай прогресс жасап жүретін осындай азаматын ел неге елемейді? Әлде бұл білсе де білмегенситін жоғарыдағы әлдебіреулердің әдейі істеп отырғаны ма? Олай болса, қазаққа жаны ашымайтын, ұлттық музыка, ұлттық құндылықтың иісі мұрнына бармайтын ол не қылған адамдар? Тағы бір айтарлығы, бізде музыканы зерттеп, талдап жатқан не бір маман, не бір мекеме жоқ. Соның салдарынан әркім өз білгенін істеп, эстрадаға кім көрінген пікір айтып, баға беруге айналған. Мүсіреповше айтқанда, «Авгийдің ат қорасында» қазір көлденең көк аттылар қаптап, олар өзінің кәсіби музыкадан хабары жоқтығына қысылу былай тұрсын, кәсіби әншілердің алдын орағытып, соларға тиесілі сый-сыяпатты алып кетіп жүргені жасырын емес.
Біз қазақ «мықтымыз», «бәленбіз, түгенбіз» деп мақтанғанда алдымызға жан салмаймыз, солайша өзіміздің әлемдік көштің соңында қалып бара жатқанымызды мойындамаймыз. Алайда мойындау керек те тұстар бар, мәселен, Еуропаның биік мәдениетін. Оның айқын дәлелі ол елдерде Король тұқымы принцке дейін әншіні, жалпы өнер адамын бағалап, оның алдына концерт көруге барады. Ал біздің шенеуніктердің шіренгені соншалық, өз өнер адамдарының шынайы жағдайымен шаруасы да жоқ, есесіне, Ресей не сол сияқты шетелдің әртістерін құнына қарамай, тойына шақырады. Ал Еуропа өздерімен қатар азшылық ұлттардың мәдениетіне көңіл бөліп, сол мәдениетті қалайда көтеруге тырысып жүрген жандарды міндетті түрде бағалайды. Қыдырәлі Болмановқа Королева Виктория сыйлығының тағайындалуы – соның бұлтартпас дәлелі. Бұйырса, бұл медаль желтоқсанның 14-інде Австрияның астанасы Венада, Хофбург сарайында Қыдырәлінің мойнына тағылмақ. Демек, көп ұзамай қазақтың өңірінде алтын алқа жарқырайды деген сөз. «Балам дейтін жұрт болмаса, жұртым дейтін бала қайдан болсын» деп Ахмет атамыз айтса, бұл жағдайда, керісінше, «ұлтым» дейтін ұлына, «балам» дейтін жұрт табылмай отыр емес пе? Және ойланарлық жағдай да, себебі қай салада да бізде талантты адамға жағдай жасалмақ түгіл, осылай есіл еңбегін керек етпей тастаймыз. Ал шындығында, дарынды адам қай елде де өмір сүре алады, сондықтан бір күн болмаса, бір күні қоғамнан түсінік, басшылықтан қолдау таппаған ол шабаданын жинап, жақсы ұсыныс жасаған елге кетіп қалса, не болмақ? «Балам кетті-ау, онымен бірге болашағым кетті» дер ме екенбіз?
• Королева Виктория атындағы сыйлық – еуразиялық кеңістікте жалпыадамзаттық құндылықтар мен әлемдік тәжірибені, сондай-ақ халықаралық ғылыми және экономикалық, мәдени байланыстарды нығайтуға күш салған көшбасшы тұлғаларға берілетін жоғарғы дәрежелі марапат. 999,9 сынамалы алтынмен апталған медальдер ағылшынның атақты зергері Альфред Виньецкийдің шеберханасында жасалады. Осыған дейін Королева Виктория сыйлығын иеленгендер қатарында Шығыс-Сібір мемлекеттік өнер және мәдениет университетінің ректоры Раиса Пшеничникова, Дағыстан мемлекеттік медицина университетінің ректоры А.Османов, И.Н.Ульянов атындағы Чуваш мемлекеттік университетінің ректоры Лев Кураков т.б көптеген қайраткерлер бар.