Қазақ зиялылары қандай кітап оқығысы келеді?

Соңғы уақыттарда мәдени өмі­­рімізде әдеби аудармаға қа­­­тысты бір­қатар жағымды жа­ңалықтар болды. Соның бірі – классик жа­зу­шы­мыз Әбдіжәміл Нұрпейісовтің «Қан мен тер» және «Соңғы па­рыз» ро­ман­дары  Исламбек Сал­­жа­нов басқаратын ха­лық­аралық «Алтын қыран» қа­йырымдылық қорының де­­меушілігімен, Нью-Йорктің «Ли­­­берти» бас­пасынан жарық көр­­ді. Бұдан бірер уа­қыт бұрын қа­зақ әдебиетінің ан­то­­логиясы The Stories of the Great Steppe. The Anthology of Modern Ka­zakh Li­terature де­ген атпен АҚШ-та жарыққа шық­қан. Бұл игілікті іске  Сыртқы іс­­тер ми­нистрі Ер­лан Ыдырысов ті­келей қол­дау біл­дірген.
Әбдіжәміл Нұрпейісовтің аталған қос шы­ғармасы – өзіндік бағасын әлдеқашан ал­ған айтулы шығармалар. Ал ағылшын ті­лінде жарық көрген антологияға Ғ.Мү­сірепов бастаған М.Мағауин, Ә.Ке­кілбаев, О.Бө­кей, Т. Әб­діков, Р.Сейсенбаев сынды жа­зушылардың әңгімелері мен М.Ма­қа­таев, О.Сүлейменов, Ф.Оң­ғар­сынова, Иран-Ға­йып, Ж.Әбдірашев сынды бір­қатар ақындардың өлеңдері енген. Бұл ан­тология – Мұхтар Әуезов атындағы Әде­биет және өнер институты мен Колумбия уни­верситеті қызметкерлерінің бірлесе ат­қарған еңбектерінің жемісі. АҚШ-та жа­рық көрген антологияның құ­рас­ты­рушысы – Рафиз Абазов. Туындыларды ағыл­шын тіліне Сергей Лев­шин мен Илья Бернштейн аударған.
Бұл кітаптардың әрқайсысы – қазақ әде­биетінің мерейін үстем ететін құнды дү­ниелер. Егер осы игілікті іс жалғасын тауып, аударылған шығармалар кең тара­лым­мен жарық көрсе, қазыналы қазақ әдебиетін әлемге танытуда айтарлықтай жемісті болатын еді.  Аударма жанрының әдебиеттегі алатын орны ерекше. Ұлттық мақтаныштарымызды әлемге танытуда да, әлемнің жауһарларымен әдебиетімізді толықтыруда да аударманың жүгі ауыр.
Мемлекет басшысы Нұрсұлтан На­зар­баев «Қазақстан–2050» стратегиясы – қа­лыптасқан мемлекеттің жаңа саяси ба­ғыты» атты Жолдауында жастарға қызықты бо­латын 100 заманауи кітапты ана тілімізге аудару идеясын көтерген болатын. Бұл идея жастар арасында қызу талқылануда. Елбасының бастамасы аяқсыз қалмайтыны анық. Уақыты келгенде таңдалған 100 кі­тап жарық көреді. Мемлекет тарапынан жа­салатын осы мүмкіндікті біз лайықты пай­далануға тиіспіз. Былай қарағанда, 100 деген цифр көп сияқты көрінуі мүмкін. Бірақ әлемдік жауһарлардың мыңдап саналатынын ойласақ, бұл соншалықты көп емес. Және бұл бір ғана әдебиетке қа­тысты емес. Бұл жүздікке құқық, саясат, эко­номика, психология, философия дейсіз бе, кез келген саладағы құнды кітаптар кіреді. Сондықтан жақсы дүниелерді емес, аса керемет дүниелерді таңдауға ту­ра келеді. Біз осы  орайда әріптестерімізге 100 кітаптың ішінен қандай шығармаларды көргіңіз келеді деп сауал қойған едік.
Айдос Жұқанұлы, журналист:
– Саяси ғы­лымда Хантимсонның «Өр­ке­­­ниеттің ада­суы», Николо Макия Велидің (Ита­лия) «Государь», Мартин Лютер Кинг­тің, Макс Вебердің,  Жан Жак Руссоның әй­гілі шы­ғар­маларын, Ремарктың «Триум­фаль­ная арка», «Судьба человека» ро­ман­да­рын атар едім. Негізі, Гандиді аудару керек қой. Сол сияқты Нелсон Манде­ла­ның өмірбаяндары туралы кітаптарды мін­детті түрде тәржімалау керек. Жа­пон­дар­да да көп­теген дүниелер бар. Ал орыс­тар­ды Абай­дан бастап аударып келеміз ғой».
Мақпал Жұмабай, ақын:
– Жеке өзімді қы­зықтыратын – мына фе­­но­мен: дүниежүзі жабылып оқыған, мил­­лион­даған тара­лым­мен тараған кітап­тар­­дың сыры неде? Соның бірі – орыс ті­ліне тәр­­жімаланған «Голодные игры» фан­тас­­ти­­калық три­ло­гия­сы. Авторы – Сьюзен Кол­­­линз. Адам­зат­тың болашағы қандай бо­л­­уы мүмкін? Жазушы өз жорамалын ұсы­­нады. Жаның түршігеді әрі ойға ба­та­сың. Әрине, бұл – әдеби классика емес. Бі­рақ мұндай шығармаларды аудару ар­қы­лы, меніңше, заманауи жас­өс­пі­рім­дер­дің кітапқа деген құлшынысын оятуға бо­ла­ды».
Қазыбек Құттымұратұлы, ақын, журналист:
– Меніңше, 100 кітапқа әдеби шығар­ма­ларды емес, әлеуметтік маңызы бар ғы­лы­ми-танымдық кітаптарды көбірек қосу ке­рек. Мемлекеттің қолдауымен ауда­ры­лып қал­сын. Соңғы шыққандарын, әсіресе Ка­­рен Армстронгтың «Мухаммад» (с.ғ.с.), «Ис­лам», «История бога» кітаптары, «Ис­то­рия бога. Тысячелетние искания в иу­даиз­ме, христианстве и исламе» кі­тап­та­рын атар едім. Өте өзекті тақырып қой.
Жарас Кемелжан, журналист:
– Бізде әлемдік әдебиет жауһарлары­нан бірқатар аудармалар бар. Қытай әдебиеті де – іргелі әдебиет. Мен осы тұрғыда Лу Шүн, Ли Бәй, Дұң Фу, Мо Янь, Әкбар Мәжит (қы­тай тілінде жазатын қазақ жазушысы), Сыма Цянь, Сұн Зы, Ба Цзинь сынды қытай қалам­гер­лерінің шығармаларының аударылғанын қалар едім».
Ысқақ Егембердиев, журналист: 
– Ф. Достоевский, А.Камю, Ф.Каф­ка,  Эрнест Хэмингуэйдің айтулы шы­ғар­ма­ла­рын аудару керек. Және Әзір­бай­жан жа­зу­шы­сы Анардың таңдамалысын қосуға бо­лады.
Аударма жанры кеңес өкіметінің тұсында жақ­сы қолға алынған. Сол кезде әлем әде­бие­тінің айтулы шығармалары ана тілімізге бір­шама аударылды. Тәуелсіздік алғаннан ке­йінгі кезеңде «Мәдени мұра» бағ­дар­ламасы аясында да біршама дүниелер тәр­жімаланды. Енді, міне, тікелей Елбасының қол­дауымен қолға алынғалы отыр. Әлемдік дең­гейдегі құнды дүниелермен қазақ жас­тары да таныс болуы керек. Бұл бүгінгі ұр­пақты кемелдендіру, білімін жетілдіру жо­лын­да сауапты іс болмақ. Жақсы бастаманы ойдағыдай аяқтау – үлкен сын. Осы жолда атқарылмақ шаруа берекелі болғай. Өйткені бұл – біздің әлеммен рухани байланысқа түсетін үлкен мүмкіндігіміз.